Το αιρετικό κείμενο που χαρακτηρίστηκε βλάσφημο από την Εκκλησία

Τα τέσσερα ευαγγέλια του Κανόνα (Ματθαίου, Λουκά, Μάρκου και Ιωάννη) μας δίνουν μαρτυρίες από πρώτο χέρι για τη ζωή και τα διδάγματα του Ιησού από τη Ναζαρέτ ήδη από τον 1ο αιώνα μ.Χ.

Τα ιερά κείμενα αποτελούν τη βάση της Αγίας Γραφής, προσφέροντας τα ρυθμιστικά άρθρα πίστης για κάθε χριστιανό στα βάθη του χρόνου.

Υπάρχουν βέβαια και άλλα ευαγγέλια που αναφέρονται στην Ιστορία, τα οποία είτε έχουν χαθεί είτε χαρακτηρίστηκαν βλάσφημα από την Εκκλησία.

Από τα μέσα μάλιστα του 20ού αιώνα έχουν ανασυρθεί αρκετά τέτοια κείμενα, που απομακρύνονται πολύ από τα θεόπνευστα Ευαγγέλια της Καινής Διαθήκης και μας διηγούνται διαφορετικές εκδοχές της επίγειας ιστορίας του Ιησού.

Ειδικά όταν κάνουν λόγο για τη Μαρία Μαγδαληνή, το πλέον αμφιλεγόμενο πρόσωπο της χριστιανικής παράδοσης, τότε προκαλούν έντονες αντιπαραθέσεις στους κόλπους της Εκκλησίας.

Αποκρυφιστές, αιρετικοί και συνωμοσιολόγοι επιφυλάσσουν για τη Μαρία Μαγδαληνή άλλο ρόλο από αυτό που μας λένε τα πατερικά κείμενα. Κάποιοι έχουν φτάσει μέχρι το σημείο να τη θεωρούν σύζυγο του Ιησού ή ακόμα και μητέρα του παιδιού του Θεανθρώπου.

Δεν είναι ωστόσο μόνοι. Στο γνωστικό Ευαγγέλιο του Φιλίππου, γραμμένο στα ελληνικά κατά τον 2ο αιώνα μ.Χ., πιθανότατα από τον ίδιο τον μαθητή του Χριστού, Φίλιππο, συναντάμε τη φράση: «Μαρία λεγόταν η αδελφή του και η μητέρα του και η σύζυγός του».

Το κείμενο της συλλογής των Χειρογράφων του Ναγκ Χαμαντί, στα οποία συναντάμε μια σειρά εναλλακτικών ευαγγελίων και αποκρυφιστικών κειμένων που δεν είναι αποδεκτά από το επίσημο χριστιανικό δόγμα, συνεχίζει ακόμα πιο χαρακτηριστικά: «Η σύζυγός του ήταν η Μαρία η Μαγδαληνή. Ο Ιησούς την αγάπησε πολύ … Την αγαπούσε περισσότερο από όλους τους άλλους μαθητές και την φιλούσε συχνά στο στόμα».

Σε κάτι αντίστοιχο καταλήγει και το λεγόμενο Ευαγγέλιο της Μαρίας, ένα ακόμα απόκρυφο κείμενο (τμήμα του Γνωστικού Κώδικα του Βερολίνου) από τον 5ο αιώνα μ.Χ. ή και ακόμα παλιότερο: «Ο Πέτρος είπε στη Μαρία ‘‘Αδελφή, ξέρουμε ότι ο Σωτήρας σε αγαπούσε περισσότερο από τις υπόλοιπες γυναίκες’’».

Μια σειρά ακόμα αρχαίων παπύρων, που τίθενται εκτός του επίσημου σώματος της χριστιανικής θεολογίας, μιλούν καθαρά για τη σχέση του Ιησού με τη Μαγδαληνή και το ένα ή τα δύο παιδιά που απέκτησαν.

Δημιουργώντας έτσι ένα μεσσιανικό μυστήριο επικών προδιαγραφών που ήταν από την αρχή καταραμένο και αφορισμένο, συνωμοσιολογικό και ερμητικό.

Το Ευαγγέλιο της Συζύγου του Ιησού

Ένα κομματάκι παπύρου, στο μέγεθος πιστωτικής κάρτας, έμελλε να βάλει και πάλι φωτιά στον κόσμο της θεολογίας, τροφοδοτώντας με μπόλικο λάδι τη συνωμοσιολογική πυρά. Ειδικά μία γραμμή του, η τέταρτη, όπου γράφει καθαρά πως «ο Ιησούς είπε σε αυτούς ‘‘η γυναίκα μου’’».

Ο πάπυρος παρουσιάστηκε για πρώτη φορά κατά το Διεθνές Συνέδριο Κοπτικών Σπουδών στις 18 Σεπτεμβρίου 2012 στη Ρώμη, προκαλώντας πραγματικό σεισμό, τόσο στα ειδησεογραφικά μέσα όσο και τους ακαδημαϊκούς κύκλους.

Σχεδόν αμέσως το Βατικανό σήκωσε το γάντι χαρακτηρίζοντάς το πλαστογράφημα. Ο ισχυρισμός ότι ο Ιησούς από τη Ναζαρέτ ήταν παντρεμένος λογίστηκε εξωφρενικός για την Αγία Έδρα.

Ενώ στους συνωμοσιολογικούς κύκλους είναι μια ευρύτερα διαδεδομένη πεποίθηση. Οι συνωμοσιολόγοι και οι μελετητές του απόκρυφου πατούν διαχρονικά στο μη κανονικό Ευαγγέλιο του Φιλίππου για να διατυπώσουν τέτοια επιχειρήματα.

Οι περισσότερες πηγές, τόσο θεολογικές όσο και ακαδημαϊκές, συμφωνούν πως ο Ιησούς ήταν άγαμος.

Τι είναι όμως το περιβόητο Ευαγγέλιο της Συζύγου του Ιησού; Ένας μικρός πάπυρος, όπως είπαμε, αποτελούμενος από μόλις 8 γραμμές και γραμμένος στα κοπτικά, την αφροασιατική γλώσσα που μιλούσαν στην Αίγυπτο μεταξύ 2ου-16ου αιώνα. Η Κοπτική Ορθόδοξη Εκκλησία της Αλεξάνδρειας συνεχίζει να τη χρησιμοποιεί στις λειτουργίες (Αλεξανδρινό τυπικό).

Το απόσπασμα υποβλήθηκε σε ραδιοχρονολόγηση με άνθρακα-14 από την καθηγήτρια του Χάρβαρντ, Noreen Tuross, και η μέθοδος απέδωσε μια μέση ημερομηνία στο 741 μ.Χ.

Εκεί που οι αρχικοί ισχυρισμοί τοποθετούσαν τον πάπυρο στον 4ο-5ο αιώνα δηλαδή, πιστεύοντας πως ήταν κοπτική αντιγραφή ελληνικού (ή αραμαϊκού) χειρογράφου του 2ου αιώνα.

Αυτό δεν απαντά βέβαια στο αν το κείμενο είναι σύγχρονο πλαστογράφημα, καθώς τέτοια κομμάτια παπύρου από την ύστερη Αρχαιότητα και τον πρώιμο Μεσαίωνα δεν είναι καθόλου δύσκολο να βρεθούν.

Η ηλικία του παπύρου από μόνη της δεν αποτελεί λοιπόν αποδεικτικό στοιχείο γνησιότητας ή πλαστογράφησης. Η επιστημονική κοινότητα θεώρησε σκόπιμο μάλιστα να τονίσει πως το κείμενο, ακόμα και αν είναι αυθεντικό, δεν μας λέει τίποτα για το ιστορικό πρόσωπο του Ιησού ούτε θα αλλάξει τα καθιερωμένα χριστιανικά δόγματα.

Θα δώσει απλώς πάτημα στις αιρετικές πεποιθήσεις αποκρυφυστικών χριστιανικών κοινοτήτων.

Πλαστό ή πραγματικό;

Ο τρόπος όμως που είναι γραμμένος ο πάπυρος παρέχει πιο πειστικά στοιχεία ότι πρόκειται για πλαστογράφημα. Οι λέξεις, στα κοπτικά, έχουν γραφτεί με πινέλο, ενώ οι καλλιγράφοι της περιόδου χρησιμοποιούσαν πενάκια καμωμένα από καλάμι.

Ακαδημαϊκοί μελετητές έχουν υποδείξει έκτοτε γραμματικά και ορθογραφικά λάθη στη γλώσσα του κειμένου. Αυτό μας λέει τουλάχιστον πως δεν έχει συνταχθεί από κάποιον που είχε την κοπτική ως μητρική γλώσσα.

Οι υπέρμαχοι της αυθεντικότητας του ευαγγελίου επιχειρηματολογούν ωστόσο πως τα κοπτικά αποτελούσαν σημαντική λογοτεχνική γλώσσα του 7ου αιώνα, κι έτσι ο συντάκτης του παπύρου μπορεί να την είχε μάθει ως δεύτερη γλώσσα. Ή να ήταν απλώς κακός στην ορθογραφία.

Υπάρχει όμως και κάτι ακόμα: το μεγαλύτερο μέρος του κειμένου του Ευαγγελίου της Συζύγου του Ιησού προέρχεται από το μη κανονικό Ευαγγέλιο του Θωμά, γραμμένο επίσης στην κοπτική γλώσσα και τμήμα των χειρογράφων της αιγυπτιακής Βιβλιοθήκης του Ναγκ Χαμαντί.

Αρκετές γραμμές από το γνωστικό Ευαγγέλιο του Θωμά, το γνωστότερο παλαιοχριστιανικό κείμενο στα κοπτικά, εμφανίζονται στο Ευαγγέλιο της Συζύγου του Ιησού. Η φράση ωστόσο περί «γυναίκας μου» δεν υπάρχει στο κείμενο που αποδίδεται στον Απόστολο Θωμά.

Η γενική συναίνεση των πανεπιστημιακών μελετητών είναι ότι το αιρετικό Ευαγγέλιο της Συζύγου του Ιησού πρόκειται πιθανότατα περί πλαστογραφήματος. Ακόμα και η Karen King, η καθηγήτρια Ιστορίας του Χάρβαρντ που παρουσίασε το Ευαγγέλιο της Συζύγου του Ιησού το 2012 και το υπερασπιζόταν με πάθος για χρόνια, κατέληξε τον Ιούνιο του 2016 ότι ο πάπυρος είναι μάλλον πλαστογράφημα.

Η εμμονή με τη Μαρία Μαγδαληνή

Γιατί έχουν όμως κάποιοι τέτοιο πάθος να αποδείξουν την Ιερή Γενεαλογία του Ιησού, κάτι τελείως διαφορετικό δηλαδή από την επίσημη βιβλική γενεαλογία του Χριστού που συναντάμε στην Καινή Διαθήκη;

Η Μαρία Μαγδαληνή ήταν πάντα η πέτρα του σκανδάλου για όσους θέλουν να πουν μια διαφορετική θρησκευτική ιστορία.

Τόνοι μελάνης έχουν χυθεί για να ανατρέψουν την επίσημη χριστιανική αφήγηση για τη Μαγδαληνή και να σκιαγραφήσουν την άλλη, την «αληθινή» Μαρία: Ο «Μυστικός Δείπνος» του Ντα Βίντσι, οι Ναΐτες Ιππότες, το «Τάγμα των Σοφών της Σιών», το Ιερό Δισκοπότηρο και τα Χαμένα ή Απόκρυφα Ευαγγέλια είναι ορισμένα μόνο από τα στοιχεία που επιστρατεύονται για να (ανα)συνθέσουν μια εμπρηστική εικόνα για τη Μαγδαληνή.

Η σκυτάλη των αφηγήσεων για την «πραγματική» ταυτότητα της Μαγδαληνής πέρασε κατόπιν σε προβεβλημένες προσωπικότητες του νεότερου κόσμου, όπως ο δικός μας Καζαντζάκης και ο Νταν Μπράουν με τον μπεστ σέλερ «Κώδικα Ντα Βίντσι» του.

Για την αποκρυφιστική σκέψη, ο Ιησούς όχι μόνο είχε σύντροφο στη ζωή, αλλά απέκτησε κι ένα παιδί μαζί της. Μετά τη Σταύρωση του Θεανθρώπου, η Μαγδαληνή πήρε τον απόγονο του Χριστού και κατέφυγαν στη Γαλλία.

Από το ιερό αίμα του τέκνου ξεπήδησε μια ολόκληρη γενιά απογόνων που θα έφταναν μερικούς αιώνες αργότερα να κυβερνήσουν τη Γαλλία.

Κάποιοι επιμένουν μάλιστα πως μια σειρά από σκοτεινές σέχτες εργάζονται σταθερά ώστε να ξαναέρθει στα πράγματα η βασιλεία της Ιερής Γενεαλογίας του Ιησού, οι απόγονοι των Μεροβίγγειων, η μεγάλη Αγία Ευρωπαϊκή Αυτοκρατορία, μια παντοκρατορία που θα εγκαινιάσει τη νέα παγκόσμια τάξη ειρήνης και ευημερίας.

Η μακρά παράδοση του χριστιανικού γνωστικισμού εκεί στους πρώτους αιώνες μ.Χ. διατεινόταν εξάλλου ότι η ανθρώπινη φύση του Ιησού δεν είχε ξεφύγει από την πεπατημένη της εποχής, την οικογενειακή αποκατάσταση και τους απογόνους.

Το θέμα του ιερού παιδιού αναδύθηκε με μεγαλύτερη δυναμική κατά τον 13ο αιώνα. Οι Καθαροί μάλιστα, η αιρετική χριστιανική σέχτα της νότιας Γαλλίας, το έλεγαν χωρίς περιστροφές από την πρώτη στιγμή της ίδρυσής τους.

Όπως έκανε και τμήμα της καθολικής μοναστικής παράδοσης, ειδικά κάποια παρακλάδια των Βενεδικτίνων. Αυτοί πίστευαν πως ο γήινος Ιησούς Χριστός όχι μόνο είχε σχέση με τη Μαγδαληνή, την οποία αποκαλούσαν ανοιχτά ερωμένη του, αλλά και η σχέση απέδωσε πράγματι έναν καρπό.

Είναι σίγουρο ότι το όνομα της Μαρίας Μαγδαληνής θα συνεχίσει να προβληματίζει τόσο τις χριστιανικές εκκλησίες, όσο και τις αιρετικές ματιές.