Τι μπορεί να γράψεις στα social media και να τιμωρηθείς με φυλάκιση

Σε καθημερινό φαινόμενο έχουν εξελιχθεί το τελευταίο χρονικό διάστημα οι σεξουαλικοί εκβιασμοί, οι απάτες και οι απειλές μέσω των social media, ενώ εδώ και χρόνια καταγράφεται επίσης το ανεξέλεγκτο φαινόμενο της εξύβρισης προσώπων μέσα από ψεύτικα συνήθως προφίλ, χωρίς τις περισσότερες φορές να εντοπίζονται οι υπαίτιοι που κρύβονται πίσω από την ανωνυμία του Διαδικτύου.

Η Διεύθυνση Δίωξης Ηλεκτρονικού Εγκλήματος κάνει λόγο για μάστιγα καθώς σε ετήσια βάση καλείται πλέον να διαχειριστεί χιλιάδες σχετικές υποθέσεις, επισημαίνοντας ωστόσο ότι η Ελληνική Αστυνομία και οι δικαστικές Αρχές έχουν τη δυνατότητα να παρέμβουν αυτεπάγγελτα μονάχα σε δύο περιπτώσεις αδικημάτων: σε τυχόν «διέγερση σε ανυπακοή» κατά συγκεκριμένων νόμων και σε περιπτώσεις «διασποράς ψευδών ειδήσεων» όταν αυτή μπορεί να προκαλέσει ζημιά στους πολίτες αλλά και στο ίδιο το κράτος. Ας τα πάρουμε με τη σειρά.

Φυλάκιση έως και ενός έτους για διέγερση σε απείθεια

Σύμφωνα με τον Ποινικό Κώδικα (νόμος 4619/2019), «όποιος δημόσια με οποιονδήποτε τρόπο ή μέσω του διαδικτύου προκαλεί ή διεγείρει σε απείθεια κατά των νόμων ή των διαταγμάτων ή εναντίον άλλων νόμιμων διαταγών της αρχής, τιμωρείται με φυλάκιση έως ένα έτος ή με χρηματική ποινή».

Με τη συγκεκριμένη διάταξη η Εισαγγελία του Αρείου Πάγου έχει στραφεί για παράδειγμα κατά του επονομαζόμενου «κινήματος κατά της μάσκας», καθώς έχουν εντοπιστεί σελίδες στο Facebook και τα άλλα μέσα κοινωνικής δικτύωσης που προτρέπουν τον κόσμο να μην φοράει μάσκες κατά του κορονοϊού με διάφορα αστεία επιχειρήματα.

Μορφή χιονοστιβάδας η διασπορά ψευδών ειδήσεων

Αναφορικά με την διασπορά ψευδών ειδήσεων επίσης το φαινόμενο έχει πάρει διαστάσεις χιονοστιβάδας στο Διαδίκτυο μετά το ξέσπασμα της πανδημίας του κορονοϊού, με τις διάφορες θεωρίες συνωμοσίας. Θυμίζουμε ότι μόλις προ ημερών η Δίωξη Ηλεκτρονικού Εγκλήματος απέστειλε στην Εισαγγελία δύο δικογραφιών για τέσσερις ιστοσελίδες και έξι λογαριασμούς social media, ώστε να ερευνηθούν για σειρά αδικημάτων. «Δεδομένης της πανδημίας του κορονοϊού COVID-19, έχουν παρατηρηθεί φαινόμενα εκτεταμένης διασποράς φημών και πρόκλησης ανησυχίας και πανικού στους πολίτες ιδίως για θέματα δημόσιας υγείας» όπως αναφέρεται στη σχετική εισηγητική έκθεση.

Από τον Ιούνιο του 2020 έως τον φετινό Οκτώβριο, έχουν σχηματιστεί πάνω από 800 σχετικές δικογραφίες, εκ των οποίων οι 130 αφορούν διέγερση σε ανυπακοή και διασπορά ψευδών ειδήσεων, οι 500 περιπτώσεις συκοφαντικής δυσφήμησης και οι 180 απειλές. Και αναφερόμαστε μονάχα σε αυτές που φθάνουν στη Δικαιοσύνη.

Πρέπει οι ίδιοι να απευθυνθείτε στη Δικαιοσύνη

Θα πρέπει να έχουμε κατά νου όμως ότι με εξαίρεση τις περιπτώσεις αδικημάτων της διέγερσης σε ανυπακοή και της διασποράς ψευδών ειδήσεων που οι Αρχές κινούνται ακόμη και αυτεπάγγελτα, σε όλες τις άλλες περιπτώσεις απειλών, εξυβρίσεων, εκβιασμών ή συκοφαντιών, θα πρέπει οι παθόντες να καταθέσουν μήνυση προκειμένου να ξεκινήσει η προβλεπόμενη αστυνομική έρευνα και να εντοπιστούν οι δράστες. Αυτό όμως δεν είναι πάντα εύκολο γιατί τα θύματα συνήθως είναι απρόθυμα να μπουν σε αυτή τη διαδικασία.

500 περιπτώσεις διαδικτυακού σεξουαλικού εκβιασμού ετησίως

Εξίσου ανησυχητικό όμως είναι το φαινόμενο του διαδικτυακού σεξουαλικού εξαναγκασμού και εκβιασμού, κυρίως ανηλίκων.

Περίπου 500 τέτοιες περιπτώσεις φθάνουν ετησίως στην Ελληνική Αστυνομία και βέβαια αυτή είναι μονάχα η κορυφή του παγόβουνου, καθώς χιλιάδες άλλες δεν φθάνουν ποτέ στις αρχές γιατί τα θύματα διστάζουν να καταγγείλουν το γεγονός.

Τι είναι το Sextortion

Κορίτσια ηλικίας από 12 έως 22 ετών συνήθως, εκβιάζονται ότι προσωπικές τους φωτογραφίες ή βίντεο θα αναρτηθούν στο Διαδίκτυο εάν δεν καταβληθεί στους δράστες, ένα συγκεκριμένο χρηματικό ποσό. Άλλες φορές πάλι, οι θύτες είναι πρόσωπα με τα οποία είχαν παλαιότερα ερωτική σχέση μαζί τους, που ανεβάσουν στα social media ή σε πορνογραφικά sites βιντεοσκοπημένο υλικό που είχαν τραβήξει παλαιότερα, καθαρά και μόνο για λόγους εκδίκησης. Υπήρξαν περιπτώσεις μάλιστα κοριτσιών που μόλις είδαν το συγκεκριμένο υλικό όχι απλώς δεν ήξεραν πώς να αντιδράσουν αλλά σκέφτηκαν και το ενδεχόμενο της αυτοκτονίας.

Ο διαδικτυακός σεξουαλικός εκβιασμός, γνωστός και με τον όρο «Sextortion», στοχεύει πάντως συνηθέστερα στην απόσπαση χρημάτων. Και δεν είναι ανάγκη να έχουν από πριν στην κατοχή τους ευαίσθητο υλικό (που μπορεί ακόμη και να έχει υποκλαπεί από το κινητό τηλέφωνο ή τον ηλεκτρονικό υπολογιστή), αφού ενίοτε το αποσπούν στην πορεία της διαδικτυακής γνωριμίας. Οι εκβιαστές σκαρφίζονται ποικίλους τρόπους προκειμένου να κάνουν τον απέναντι που θα πέσει στα δίχτυα τους.

Πώς γίνεται η προσέγγιση

Η προσέγγιση γίνεται συνήθως, μέσω των social media (π.χ., Facebook, Intagram, Twitter, κ.λπ.), παριστάνοντας συνομήλικους του ιδίου ή του αντιθέτου φύλου ή οικειοποιώντας την ταυτότητα ενός ελκυστικού άνδρα ή μίας ελκυστικής γυναίκας. Κατά τη διάρκεια της μεταξύ τους επικοινωνίας και των συνομιλιών που αναπτύσσουν, αφού αποκτήσουν την εμπιστοσύνη των θυμάτων και τα κάνουν να αισθανθούν όμορφα και οικεία, αξιώνουν υλικό ευαίσθητων προσωπικών δεδομένων (φωτογραφίες ή και βίντεο). Αφού παραλάβουν το σχετικό υλικό, στη συνέχεια, οι διαδικτυακοί δράστες, υπό την απειλή να δημοσιεύσουν το υλικό στο Διαδίκτυο ή να το αποστείλουν στο οικείο περιβάλλον των θυμάτων, αποκαλύπτουν τους πραγματικούς τους σκοπούς, που είναι κυρίως σεξουαλικού ή οικονομικού ενδιαφέροντος. Ειδικότερα, οι δράστες απαιτούν είτε την παραγωγή πρωτότυπου υλικού πορνογραφίας (φωτογραφίες ή και βίντεο με πορνογραφικό περιεχόμενο) είτε την κατ’ ιδίαν συνάντηση με τα θύματά τους είτε την καταβολή κάποιου σημαντικού χρηματικού ποσού.

Μην νομίζετε ότι είναι τόσο δύσκολο ή αυτοί που πέφτουν θύματα είναι άτομα μειωμένης αντίληψης, γιατί δεν ισχύει κάτι τέτοιο. Δείτε το παρακάτω κατατοπιστικό βίντεο για το πώς μπορεί να πέσει εύκολα κάποιος να την πατήσει:

Τι μπορείς να κάνεις αν πέσεις θύμα σεξουαλικού εξαναγκασμού και εκβιασμού;

Πολλά από τα περιστατικά σεξουαλικού διαδικτυακού εκβιασμού και εξαναγκασμού δεν καταγγέλλονται στις αρμόδιες Αρχές, είτε γιατί τα θύματα αισθάνονται ντροπή για το υλικό που κλήθηκαν να παράγουν είτε γιατί δε γνωρίζουν ότι έχει διαπραχθεί έγκλημα σε βάρος τους. Για τον λόγο αυτό, η πανευρωπαϊκή εκστρατεία ενημέρωσης «Say No!» απευθύνεται σε άτομα που στοχοποιούνται από επιτήδειους και συμβουλεύει: «Μην ενδώσετε, πληρώνοντας τον εκβιασμό και μην αισθάνεστε ντροπή να το καταγγείλετε στις Αστυνομικές Αρχές».

Σε περίπτωση που έχετε πέσει θύμα διαδικτυακού σεξουαλικού εξαναγκασμού και εκβιασμού, προτείνεται όπως ακολουθήσετε τα παρακάτω βήματα:

• Διατηρήστε τη ψυχραιμία σας
• Μην αποστείλετε άλλο υλικό ή καταβάλετε οποιοδήποτε χρηματικό ποσό και διακόψτε κάθε επικοινωνία με τον δράστη
• Μην διαγράψετε τα αποδεικτικά στοιχεία
• Κρατήσετε στιγμιότυπα οθόνης (screenshots) των αποδεικτικών στοιχείων (π.χ., συνομιλίες, e-mail)
• Xρησιμοποιήστε τα ενσωματωμένα εργαλεία αναφοράς και καταγγελιών του μέσου κοινωνικής δικτύωσης, στο οποίο έχετε πέσει θύμα
• «Μπλοκάρετε» τον διαδικτυακό δράστη
• Μην φοβηθείτε να μιλήσετε! Αναφέρετε το συμβάν στη Δίωξη Ηλεκτρονικού Εγκλήματος τηλεφωνώντας στο 11188, μέσω φαξ στο 213-1527471, ή μέσω email στο [email protected] ή ταχυδρομικά στη διεύθυνση: Λ. Αλεξάνδρας 173, Τ.Κ. 11522, Αθήνα.

Πώς να αποφύγεις να γίνεις θύμα διαδικτυακού σεξουαλικού εξαναγκασμού και εκβιασμού

Οι ειδικοί προτείνουν μια σειρά από συμβουλές προκειμένου να μην πέσετε θύμα τέτοιου είδους εξαναγκασμών, οι οποίες όπως θα διαπιστώσετε είναι απλές:

• Ενεργοποιήστε τις ρυθμίσεις απορρήτου στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης στο Διαδίκτυο
• Αποφύγετε αιτήματα φιλίας από αγνώστους/ες και μην επικοινωνείτε με άτομα στο Διαδίκτυο, τα οποία δεν γνωρίζετε προσωπικά
• Μην μοιράζεστε/κοινοποιείτε προσωπικές πληροφορίες, φωτογραφικό υλικό ή άλλο περιεχόμενο σε άτομα εκτός του φιλικού σας πλαισίου
• Μην μοιράζεστε/στέλνετε υλικό (π.χ., εικόνες, βίντεο) ευαίσθητου περιεχομένου στο διαδίκτυο ή συμμετέχετε σε σεξουαλική συμπεριφορά μέσω web καμερών
• Μην ανοίγετε συνημμένα αρχεία και συνδέσμους από άτομα που δεν γνωρίζετε
• Απενεργοποιήστε τις ηλεκτρονικές σας συσκευές και τις web κάμερες, όταν δεν τις χρησιμοποιείτε
• Ενημερωθείτε για τους κινδύνους στο Διαδίκτυο και μάθετε πώς να τους αντιμετωπίσετε με ασφάλεια και υπευθυνότητα.

Οι κίνδυνοι του Facebook

Το Facebook θεωρείται ένα από τα καλύτερα μέσα για να επικοινωνήσεις με φίλους σου που έχεις να δεις χρόνια. Οι χρήστες ξεπερνούν τα 1,19 δισεκατομμύρια σε ολόκληρο τον κόσμο και σου δίνει τη δυνατότητα να αναζητήσεις φίλους από το δημοτικό σχολείο ή την πρώτη σου δουλειά, ανθρώπους με τους οποίους έχετε «χαθεί», να ανταλλάξετε μηνύματα, να μετέχετε σε ομάδες συζητήσεων, παιχνίδια και σε ένα σωρό άλλες εφαρμογές. Εμπεριέχει όμως και πολλές παγίδες!

Πρώτη παγίδα: Κλοπή Προσωπικών δεδομένων ή Παραβίαση της Ιδιωτικής μας ζωής

Γνωρίζεται πως όταν δημιουργήσουμε ένα λογαριασμό στο Facebook εξ ορισμού όλοι οι χρήστες του Facebook έχουν πρόσβαση σε ό,τι πληροφορίες, δεδομένα ανεβάσουμε πάνω στο λογαριασμό μας; Αυτό σημαίνει ότι αν εξαιρέσουμε τους φίλους σας εκατομμύρια άσχετα άτομα με εσάς μπορούν αν το θελήσουν να εισβάλουν στον λογαριασμό σας, να πάρουν τις φωτογραφίες σας και να τις χρησιμοποιήσουν όπως θέλουν αυτοί… Μπορούν επίσης να δουν πληροφορίες όπως για παράδειγμα το πού μένετε, πόσο χρονών είστε και τι κάνετε ανά πάσα στιγμή από τη στιγμή που αναρτάτε τις συγκεκριμένες πληροφορίες. Δεν είναι λίγο τρομακτικό όλο αυτό;

Σκεφτείτε το διαφορετικά… Αν έρθει ένας άγνωστος στο δρόμο και σας ζητήσει να του δώσετε μια φωτογραφία σας ή σας ρωτήσει να του πείτε πού μένετε θα του πείτε; Με την ίδια λογική δεν θα έπρεπε να το κάνατε ούτε στο Facebook. Βεβαιωθείτε λοιπόν ότι στο εικονικό σας προφίλ έχουν πρόσβαση μόνο οι φίλοι σας! Η κυπριακή ιστοσελίδα «Ασφάλεια στο Διαδίκτυο», έχει π.χ. σχετικές οδηγίες επ’ αυτού εδώ: internetsafety.pi.ac.cy.

Μην τους κάνετε όλους «φίλους»

Αρκετός κόσμος έχει την τάση να κάνει add (αποδοχή) στο προφίλ του άτομα τα οποία αν τα συναντούσε στον δρόμο το πιο πιθανό πως ούτε γεια δεν θα τους έλεγε. Μην κάνετε φίλους σας οποιονδήποτε σας κάνει friend request (αίτημα φιλίας). Από την στιγμή που τον κάνετε φίλο σας αυτόματα έχει πρόσβαση στο προφίλ σας. Οι σχέσεις μεταξύ των ατόμων δεν αλλάζουν επειδή αλλάζει ο τρόπος επικοινωνίας. Στην περίπτωση όμως που αποφασίσετε να προσθέστε στην λίστα των φίλων σας όλο τον κόσμο που σας το ζητά, προσπαθήστε να μην ανεβάζετε πολύ προσωπικές φωτογραφίες και να μην γράφετε πολύ προσωπικά στοιχεία για σας. Πότε δεν ξέρετε αν κάποιος από τους «φίλους» σας, χρησιμοποιήσει κάποια φωτογραφία σας ή βίντεο, εναντίον σας με σκοπό να σας απομονώσει ή να σας βλάψει.

Δεύτερη παγίδα: Διαδικτυακός Εκφοβισμός (Cyberbullyiong)

Cyberbullyiong είναι ο εκφοβισμός ο οποίος συμβαίνει μέσω του Διαδικτύου. Περιλαμβάνει εσκεμμένη, επαναλαμβανόμενη και εχθρική συμπεριφορά απέναντι σε κάποιο άτομο με σκοπό να το απομονώσει ή να το βλάψει. Ο Διαδικτυακός Εκφοβισμός συνήθως έχει τη μορφή ενός εκφοβιστικού, ρατσιστικού ή προσβλητικού ηλεκτρονικού μηνύματος, φωτογραφίας ή βίντεο π.χ.

• Αν κάποιος επανειλημμένα γράφει κάτι προσβλητικό για εσάς είναι εκφοβισμός.
• Αν κάποιος έχει ανεβάσει ένα βίντεο ή μια φωτογραφία σας η οποία σας κάνει να νιώθετε άβολα και παρόλο που του το ζητήσατε δεν το κατεβάζει, επίσης είναι εκφοβισμός

Αν δεχτείτε οποιονδήποτε είδος εκφοβισμού/παρενόχληση:

• Σταματήστε αμέσως την επικοινωνία με τον θύτη. Έχετε την δυνατότητα να φιλτράρετε ή να μπλοκάρετε τα μηνύματα από άτομα που σας παρενοχλούν.
• Αν είστε ανήλικος, εμπιστευτείτε το αμέσως σε κάποιον ενήλικα (γονιός, καθηγητής, φίλος).
• Αν χρειαστεί απευθυνθείτε στη Δίωξη Ηλεκτρονικού Εγκλήματος.

Τρίτη Παγίδα: Αποπλάνηση

Αποπλάνηση συμβαίνει συνήθως όταν κάνουμε chat (συνομιλία μεταξύ δύο προσώπων που δεν μπορούν να δουν άλλοι). Κακόβουλοι άγνωστοι προσπαθούν να μας αποπλανήσουν για να συναντηθούμε μαζί τους σε πραγματικό χώρο με στόχο τη σεξουαλική παρενόχληση. Για τον λόγο αυτό:

• Μην ανεβάζετε πολύ προσωπικά σας στοιχεία στο Facebook που να διευκολύνουν τον εντοπισμό: Τηλέφωνα, διευθύνσεις, φωτογραφίες που να φαίνεται το σπίτι μας, το σχολείο τα μέρη όπου συχνάζουμε.
• Μην δεχτείτε ποτέ να συναντήσετε κάποιο ξένο τον οποίον γνωρίσατε στο Facebook. Δεν ξέρετε ποιος κρύβετε πίσω από την μάσκα του Διαδικτύου. Μπορεί να μην είναι αυτός που λέει.
• Σταματήστε αμέσως άβολες συζητήσεις και αποθηκεύουμε αντίγραφα της συνομιλίας
• Αν κάτι σας προκαλέσει ανησυχία, θα πρέπει αμέσως να αποθηκεύσουν αντίγραφα της συνομιλίας, να εγκαταλείψετε την συνομιλία και να το πείτε σε κάποιο ενήλικα.