Αστυνομικοί με πολιτικά, μαύρα συνοδευτικά οχήματα με φιμέ τζάμια και διακριτική παρουσία δίπλα σε γνωστά πρόσωπα της δημόσιας ζωής, συνθέτουν μια εικόνα που συναντά κανείς συχνά στους δρόμους της Αθήνας και άλλων μεγάλων πόλεων. Πολιτικοί, επιχειρηματίες, δημοσιογράφοι και άλλες προσωπικότητες κυκλοφορούν με αστυνομική συνοδεία, γεγονός που συχνά προκαλεί ερωτήματα στους πολίτες: Ποιοι, τελικά, έχουν δικαίωμα τέτοιου είδους φύλαξης; Με ποια κριτήρια παρέχεται αυτή η προστασία από το κράτος και πώς αποφασίζεται ποιος χρειάζεται αστυνομική συνοδεία και ποιος όχι;
Το θέμα της αστυνομικής φρουράς έχει γίνει πολλές φορές αντικείμενο δημόσιας συζήτησης και αντιπαράθεσης, ειδικά όταν αποκαλύπτεται ότι πρόσωπα που δεν διατρέχουν κάποιον ιδιαίτερο κίνδυνο, συνοδεύονται από υπερβολικό αριθμό αστυνομικών. Την ίδια στιγμή μάλιστα που σε αρκετές περιοχές της χώρας, οι πολίτες διαμαρτύρονται για ελλιπή αστυνόμευση και καθυστερήσεις στην ανταπόκριση των αρχών όταν υπάρχουν έκτακτα περιστατικά.
Από την άλλη βέβαια υπάρχουν και περιπτώσεις όπου η παρουσία αστυνομικής φρουράς είναι απολύτως δικαιολογημένη, όπως όταν υπάρχουν τεκμηριωμένες απειλές κατά της ζωής ή της σωματικής ακεραιότητας κάποιου προσώπου, ή όταν το δημόσιο αξίωμα που κατέχει το καθιστά στόχο. Ο ρόλος της ΕΛ.ΑΣ. σε τέτοιες περιπτώσεις είναι κρίσιμος, καθώς η πρόληψη μπορεί να αποτρέψει δυσάρεστες καταστάσεις.
Βρήκαμε λοιπόν ποιοι δικαιούνται αστυνομική φρουρά στην Ελλάδα, ποια είναι η διαδικασία που ακολουθείται για να αποφασιστεί αν και πόση προστασία θα παρασχεθεί, καθώς και ποια είναι τα κριτήρια που καθορίζουν τη διάρκεια και την ένταση αυτής της συνοδείας.
Το σύστημα παροχής αστυνομικής φρουράς στην Ελλάδα στηρίζεται σε μια νομική βάση που έχει τις ρίζες της τρεις δεκαετίες πίσω. Συγκεκριμένα, το Προεδρικό Διάταγμα 141/1991 είναι αυτό που αποτελεί τη βασική νομοθετική ρύθμιση η οποία καθορίζει ποιοι δικαιούνται συνοδεία ασφαλείας και υπό ποιες προϋποθέσεις. Με την πάροδο των χρόνων, όμως, το διάταγμα έχει τροποποιηθεί πολλές φορές μέσω τροπολογιών, δημιουργώντας μια περίπλοκη εικόνα που δυσκολεύει την εφαρμογή του. Όπως παραδέχονται και αστυνομικές πηγές, αρκετοί αξιωματικοί που «χάνονται στη μετάφραση», με αποτέλεσμα το βάρος των αποφάσεων να πέφτει πλέον κυρίως στις ειδικές επιτροπές που έχουν συγκροτηθεί για την αξιολόγηση των αιτημάτων φρούρησης.
Κάθε Γενική Αστυνομική Διεύθυνση της χώρας έχει και μια τέτοια επιτροπή που κρίνει τα αιτήματα για συνοδείες ασφαλείας. Σύμφωνα με αστυνομικές πηγές, υπάρχουν δύο βασικές κατηγορίες αιτήσεων: εκείνες που βασίζονται σε αντικειμενικά κριτήρια και εκείνες που κρίνονται με υποκειμενικά κριτήρια. Στις περιπτώσεις αντικειμενικών κριτηρίων, η διάθεση αστυνομικών είναι σχεδόν αυτονόητη -για παράδειγμα, όταν το αίτημα προέρχεται από έναν υπουργό ή έναν ανακριτή, οι οποίοι δικαιούνται φύλαξη λόγω της θέσης τους. Από την άλλη, υπάρχουν περιπτώσεις όπου συντρέχουν υποκειμενικά κριτήρια, όπως για παράδειγμα όταν ένας δημοσιογράφος ή ένας επιχειρηματίας δηλώνει ότι απειλείται.
Τα αιτήματα αυτά εξετάζονται από ειδική επιτροπή της ΕΛ.ΑΣ., η οποία είναι υπεύθυνη για την κατάρτιση Έκθεσης Εκτίμησης Κινδύνου. Σε αυτή την έκθεση γίνεται μια συνεκτίμηση των παραγόντων που ορίζονται από τις σχετικές νομικές διατάξεις, καθώς και το κατά πόσο οι προβαλλόμενοι λόγοι κρίνονται βάσιμοι. Οι αρμόδιοι αξιωματικοί εξετάζουν δηλαδή εάν ο εν δυνάμει στόχος πράγματι απειλείται ή προβάλλει ανεπαρκώς τεκμηριωμένα ή υπερβολικά επιχειρήματα. Ανάλογα με τα ευρήματα της έκθεσης, θα αποφασιστεί και εάν εν τέλει θα διατεθούν αστυνομικοί για φρούρηση του ενδιαφερόμενου και πόσοι θα είναι αυτοί.
Το Προεδρικό Διάταγμα 141/1991 προβλέπει υποχρεωτική φρούρηση για ανώτατα πολιτειακά, κυβερνητικά και δικαστικά πρόσωπα, όπως:
- Τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας
- Τον Πρωθυπουργό
- Τον Πρόεδρο της Βουλής
- Τα μέλη της κυβέρνησης και τους αρχηγούς των κομμάτων
- Αρχηγούς και επίσημα πρόσωπα ξένων κρατών κατά την επίσκεψή τους στην Ελλάδα
- Τον Πρόεδρο και τον Εισαγγελέα του Αρείου Πάγου, τον Πρόεδρο του Συμβουλίου της Επικρατείας και τον Πρόεδρο του Ελεγκτικού Συνεδρίου
- Εισαγγελείς, ανακριτές και δικαστές που χειρίζονται σοβαρές υποθέσεις (με τη φρούρησή τους να διακόπτεται έξι μήνες μετά την διεκπεραίωση της υπόθεσης και μπορεί να παραταθεί για άλλους έξι μήνες, με αιτιολογημένη νέα διάταξη του αρμόδιου Εισαγγελέα).
Το ίδιο διάταγμα προβλέπει ότι αστυνομική συνοδεία μπορεί να χορηγηθεί και σε ιδιώτες, όταν αποδεικνύεται ότι πράγματι συντρέχουν ιδιαίτεροι λόγοι ασφαλείας. Η απόφαση λαμβάνεται από τον Αρχηγό της ΕΛ.ΑΣ., κατόπιν γνωμοδότησης της αρμόδιας επιτροπής. Με την ίδια απόφαση καθορίζεται η υπηρεσία που διαθέτει την συνοδεία ασφαλείας, ο αριθμός των διατιθέμενων, κατά περίπτωση, αστυνομικών και των τυχόν συνοδευτικών οχημάτων ή άλλων μέσων.
Ποιες είναι οι αρμόδιες υπηρεσίες για την παροχή συνοδευτικής ασφαλείας
Πέντε είναι οι αρμόδιες υπηρεσίες για την παροχή συνοδευτικής ασφαλείας σύμφωνα με τις κείμενες διατάξεις, οι εξής:
- Η Υπηρεσία Ασφάλειας Προέδρου Δημοκρατίας της Γενικής Διεύθυνσης Ασφάλειας Επισήμων (Γ.Δ.Α.Ε.), για τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας και τα μέλη της οικογενείας του που συνοικούν με αυτόν, τους πρώην Προέδρους της Δημοκρατίας, τους Αρχηγούς Κρατών και των προσωπικοτήτων ξένων Κρατών που επισκέπτονται επίσημα τη Χώρα μας, κατόπιν προσκλήσεως του Προέδρου Δημοκρατίας
- Η Υπηρεσία Ασφάλειας Προέδρου Κυβέρνησης της Γ.Δ.Α.Ε. για τον Πρωθυπουργό.
- Το 1ο Τμήμα Προστασίας Πολιτικών Προσώπων της Υπηρεσίας Προστασίας Επισήμων (Υ.Π.Ε.) της Γ.Δ.Α.Ε., για τα μέλη της Κυβέρνησης, τους Αρχηγούς Κομμάτων, τους βουλευτές και ευρωβουλευτές.
- Το 2ο Τμήμα Προστασίας Ξένων Επισήμων της Υ.Π.Ε.της Γ.Δ.Α.Ε. για τους ξένους επισήμους κατά τη διάρκεια παραμονής τους στη Χώρα μας,.
- Οι Γενικές Αστυνομικές Διευθύνσεις Αττικής, Θεσσαλονίκης και Περιφέρειας, ανάλογα με την κατά τόπο αρμοδιότητα, για τους διαπιστευμένους στη Χώρα μας Αρχηγούς και τα λοιπά μέλη των ξένων διπλωματικών αποστολών. Όταν τα πρόσωπα κινούνται στην περιφέρειά τους και εφόσον δεν έχει προηγηθεί σχετική διαταγή του Αρχηγού της Ελληνικής Αστυνομίας, λαμβάνουν οίκοθεν άπαντα τα επιβαλλόμενα μέτρα προστασίας τους και παρέχουν κάθε δυνατή συνδρομή σε συνεργασία με τις Υπηρεσίες συνοδευτικής ασφαλείας των προσώπων αυτών.
Πόσοι αστυνομικοί μπορούν να διατεθούν σε κάθε υψηλό πρόσωπο
Τον ακριβή αριθμό των αστυνομικών που απαρτίζουν την ασφάλεια του Προέδρου της Δημοκρατίας Κώστα Τασούλα, του Πρωθυπουργού Κυριάκου Μητσοτάκη και του Προέδρου της Βουλής Νικήτα Κακλαμάνη δεν τον γνωρίζουμε επακριβώς. Εικάζεται πάντως ότι ο Π.τ.Δ. διαθέτει για την ασφάλειά του περίπου 250 αστυνομικούς και περίπου 220 ο Πρωθυπουργός, αν και δεν μπορεί να διασταυρωθεί κάτι τέτοιο επακριβώς. Κι αυτό γιατί το Προεδρικό Διάταγμα 34/2023, το οποίο τροποποίησε εν μέρει το αρχικό (Π.∆. 141/1991, αρ. 70) αναφέρει ότι «ο μέγιστος ή ελάχιστος, κατά περίπτωση, αριθμός προσωπικού και συνοδευτικών οχημάτων ή άλλων μέσων που διατίθενται στα πρόσωπα, καθώς και τα μέτρα προστατευτικής φύλαξης των εγκαταστάσεων – κατοικιών καθορίζονται µε απόφαση του υπουργού Προστασίας του Πολίτη, διαβαθµισµένου χαρακτήρα, µε βαθµό ασφάλειας «Απόρρητη», η οποία εκδίδεται µε μέριμνα της ∆ιεύθυνσης Κρατικής Ασφάλειας/ΑΕΑ και δεν δημοσιεύεται στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως».
Αυτό που γνωρίζουμε είναι ότι:
-Την ασφάλεια του Αρχηγού της Αξιωματικής Αντιπολίτευσης Νίκου Ανδρουλάκη διατίθενται μέχρι 50 αστυνομικοί, 4 συνοδευτικά αυτοκίνητα και τέσσερις μοτοσικλέτες. Οι ανωτέρω αστυνομικοί αναλαμβάνουν και τη φρούρηση της κατοικίας και του γραφείου του.
-Για την ασφάλεια των λοιπών αρχηγών πολιτικών κομμάτων που εκπροσωπούνται στην Βουλή διατίθενται μέχρι 20 αστυνομικοί, δύο συνοδευτικά αυτοκίνητα και δύο μοτοσικλέτες. Οι ανωτέρω αστυνομικοί αναλαμβάνουν επίσης και τη φρούρηση των κατοικιών τους.
-Για την ασφάλεια των Υπουργών διατίθενται μέχρι 8 αστυνομικοί, ένα συνοδευτικό αυτοκίνητο και μία μοτοσικλέτα. Ο αριθμός των μελών της ΕΛ.ΑΣ. που πλαισιώνουν κάθε μέλος του Υπουργικού Συμβουλίου εξαρτάται από τη βαρύτητα του ονόματος, το χαρτοφυλάκιο που έχει αναλάβει (π.χ. ο Υπουργός Προστασίας του Πολίτη εκ των πραγμάτων έχει μεγαλύτερη φύλαξη από την Υπουργό Κοινωνικής Συνοχής και Οικογένειας).
-Για την ασφάλεια των αναπληρωτών Υπουργών διατίθενται μέχρι 6 αστυνομικοί και ένα συνοδευτικό όχημα και για την ασφάλεια των Υφυπουργών μέχρι 4 αστυνομικοί, χωρίς συνοδευτικό όχημα.
-Για την ασφάλεια των Γενικών Γραμματέων, δεν διατίθενται αστυνομικοί και οχήματα. Στις περιπτώσεις, όμως, που συντρέχουν ειδικοί λόγοι ασφαλείας, διατίθενται μέχρι 2 αστυνομικοί.
-Για την πρώην Υπουργών, διατίθενται μέχρι δύο αστυνομικοί για χρονικό διάστημα έξι μηνών από τη λήξη της υπουργικής τους θητείας. Μετά την παρέλευση του χρόνου αυτού διατίθεται ο προβλεπόμενος για βουλευτές αριθμός αστυνομικών.
-Για την ασφάλεια των βουλευτών του νομού Αττικής και των ευρωβουλευτών διατίθεται ένας αστυνομικός, ενώ για την ασφάλεια των λοιπών βουλευτών δύο αστυνομικοί. Σε εξαιρετικές περιπτώσεις στους βουλευτές του νομού Αττικής και τους ευρωβουλευτές, εφόσον υφίστανται ειδικοί λόγοι ασφαλείας διατίθεται και δεύτερος αστυνομικός για χρονικό διάστημα που δεν υπερβαίνει το ένα έτος.
-Για την ασφάλεια των πρώην πρωθυπουργών, είτε κατέχουν την ιδιότητα του βουλευτή είτε όχι, διατίθεται ανάλογος αριθμός αστυνομικών, ο οποίος όμως δεν υπερβαίνει αυτόν των εν ενεργεία Υπουργών.
-Για την ασφάλεια των Προέδρων των Ανωτάτων Δικαστηρίων και του Εισαγγελέα του Αρείου Πάγου, κατά τη διάρκεια της θητείας τους, διατίθενται, σε καθέναν, μέχρι τέσσερις αστυνομικοί και ένα συνοδευτικό όχημα.
-Για την ασφάλεια των διπλωματών, εφόσον συντρέχουν ειδικοί λόγοι ασφαλείας, διατίθενται μέχρι δύο αστυνομικοί και ένα συνοδευτικό όχημα.
-Για την ασφάλεια των περιφερειαρχών μέχρι δύο αστυνομικοί.
Ο αριθμός των διατιθεμένων πάντως αστυνομικών και των οχημάτων τους, δύναται να προσαυξάνεται, εφόσον συντρέχουν ειδικοί προς τούτο λόγοι ασφαλείας.
Να σημειωθεί ότι το αστυνομικό προσωπικό που διατίθεται για τη συνοδευτική ασφάλεια προσώπων επιλέγεται από κατάλληλα εκπαιδευμένο προσωπικό της Ελληνικής Αστυνομίας και δεν εκτελεί άλλα καθήκοντα πέραν της αποστολής του. Αξιωματικοί και λοιποί βαθμοφόροι διατίθενται ως συνοδευτική ασφάλεια μόνο στον Πρόεδρο της Δημοκρατίας, στον Πρόεδρο της Κυβέρνησης, στον Πρόεδρο της Βουλής και στους Αρχηγούς των Κομμάτων που εκπροσωπούνται στη Βουλή. Κατ’ εξαίρεση, στις περιπτώσεις κατά τις οποίες στη συνοδευτική ασφάλεια προσώπου διατίθενται πέραν των τεσσάρων ατόμων, ο ένας εξ΄ αυτών είναι βαθμοφόρος μέχρι του βαθμού του ανθυπαστυνόμου.
Ο νόμος αναφέρει πως το χρονικό διάστημα που διατίθεται το αστυνομικό προσωπικό για συνοδευτική ασφάλεια, δεν δύναται να υπερβαίνει τα 4 έτη. Μετά το πέρας του χρονικού αυτού διαστήματος, ο ίδιος αστυνομικός δεν δύναται να διατεθεί εκ νέου σε συνοδευτική ασφάλεια πριν την παρέλευση 3 ετών. Οι διατάξεις αυτές δεν εφαρμόζονται για τους αστυνομικούς που διατίθενται στην συνοδευτική ασφάλεια του Προέδρου της Δημοκρατίας, του Προέδρου της Κυβέρνησης, του Προέδρου της Βουλής και των Αρχηγών των Κομμάτων που εκπροσωπούνται στην Βουλή.
