Τι είναι στα αλήθεια η Μοσάντ;

Τον Νοέμβριο του 2009, μια Ισραηλινή με οξύτατη όραση παρατήρησε έναν νεαρό άντρα να σκύβει και να προσαρμόζει κάτι κάτω από ένα αυτοκίνητο σε μια ήσυχη περιοχή του Τελ Αβίβ, κοντά στο λιμάνι. Όταν τον βούτηξε η αστυνομία λίγο αργότερα, ο νεαρός ισχυρίστηκε πως ήταν πράκτορας της Μοσάντ που έπαιρνε μέρος σε μια άσκηση. Η εκδοχή του επιβεβαιώθηκε τελικά. Ακόμα και η βόμβα ήταν ψεύτικη. Καμία δήλωση δεν βγήκε όμως από το γραφείο του ισραηλινού πρωθυπουργού, το οποίο είναι αυτό που μιλά επισήμως -αν και δεν λέει τίποτα πια- για την παγκοσμίως γνωστή μυστική υπηρεσία της χώρας. Η είδηση έπαιξε αδιάφορα και στα βραδινά δελτία ειδήσεων, κι αυτό ήταν όλο. Δυο χρόνια πρωτύτερα όμως μια άλλη είδηση γινόταν πρωτοσέλιδο παντού, για ένα παγιδευμένο τζιπ στη Δαμασκό που εξερράγη αποκεφαλίζοντας τον επιχειρησιακό αρχηγό του λιβανέζικου βραχίονα της Χεσμπολάχ. Ο Ιμάντ Μουγκνίγιεφ καταζητούνταν στη Γαλλία, τις ΗΠΑ και σε μερικές δεκάδες ακόμα χώρες και η Μοσάντ πανηγύριζε τώρα για τη δολοφονία του, μην τηρώντας ούτε τα προσχήματα. Το χτύπημα έλαβε χώρα στην καρδιά της συριακής πρωτεύουσας και χαρακτηρίστηκε από τους αναλυτές ως ένα από τα πλέον παράτολμα και σοφιστικέ στην ιστορία των μυστικών επιχειρήσεων! Η Μοσάντ, όπως ακριβώς και οι άλλες θρυλικές (ή διαβόητες, αυτό είναι θέμα οπτικής) μυστικές υπηρεσίες, τραβούν τα βλέμματα του κόσμου μόνο όταν κάτι πάει ολότελα στραβά. Ή όταν βγαίνουν να κοκορευτούν για μια θεαματική επιτυχία τους, θέλοντας να στείλουν άλλο ένα ηχηρό μήνυμα στους εχθρούς τους. Και με τους εχθρούς που έχει το κράτος του Ισραήλ ολόγυρα, η Μοσάντ είναι αναγκαστικά μια από τις πιο εξόφθαλμα δραστήριες υπηρεσίες πληροφοριών της υφηλίου. Τον Ιανουάριο του 2009 εξάλλου η δολοφονία ενός πρωτοκλασάτου αξιωματούχου της Χαμάς στο Ντουμπάι έκρυβε εντός της λίγο και από τα δύο: ήταν μεν ένα σοβαρό πλήγμα στην ηγεσία της παραστρατιωτικής οργάνωσης, πυροδότησε δε ένα διπλωματικό καυγαδάκι μεταξύ Ισραήλ και Βρετανίας, καθώς τα πρακτόρικα πράγματα σπανίως είναι απλά. Η επιχείρηση ήταν άλλη μια αξιομνημόνευτη δράση της Μοσάντ, την οποία επαίνεσαν οι ειδικοί τόσο για την άριστη οργάνωσή της (αριστοτεχνικά πλαστά διαβατήρια, πολλαπλές μεταμφιέσεις και επικοινωνίες με την τελευταία λέξη της ισραηλινής τεχνολογίας), όσο και την άψογη εκτέλεσή της, η οποία καταγράφηκε εξάλλου στα κλειστά κυκλώματα του εμιράτου. Είπαν χαρακτηριστικά πως ήταν «μια εντυπωσιακή ιστορία δολοφονικού επαγγελματισμού, βίας και ψυχρών υπολογισμών». Όταν η Ιντερπόλ εξέδωσε όχι λιγότερα από 27 εντάλματα έρευνας για τη σύλληψη των δραστών, η Μοσάντ γελούσε με την καρδιά της… Ο πολύκροτος φόνος του Μαχμούντ αλ-Μαμπούχ σε ξενοδοχείο του Ντουμπάι το 2010 ήταν ένας μόνο από αυτούς που φέρονται να συνδέονται με τις ισραηλινές μυστικές υπηρεσίες, αν και κατά κανέναν τρόπο ο πλέον διαβόητος. Τα πρωτεία θα πήγαιναν ίσως στη δολοφονία του Καναδού Τζέραλντ Μπουλ -που έφτιαχνε υπερόπλα για τον Σαντάμ- το 1990 ή στην εκτέλεση ενός δικού της πράκτορα μέσα σε φυλακές υψίστης ασφαλείας του Ισραήλ το 2010. Ή ίσως στον φόνο του ίδιου του υπαρχηγού του Αραφάτ, του Αμπού Τζιχάντ, τον οποίο θεωρούσε η Μοσάντ πρωτεργάτη των πλέον πολύνεκρων τρομοκρατικών ενεργειών στο ισραηλινό έδαφος και αποφάσισε να τον βγάλει εκδικητικά από τη μέση τον Απρίλιο του 1988 στην Τύνιδα. Τι συνέβη όμως και η Μοσάντ που δημοσιοποιούσε άλλοτε όλες τις τρομακτικές της επιτυχίες, όταν έπιανε ναζί φυγάδες δηλαδή -σαν τον ίδιο τον Άιχμαν!- ή σκότωνε τους δράστες του αιματοβαμμένου Μαύρου Σεπτέμβρη, έφτασε να δικαιώνει πια στο απόλυτο τον όρο «μυστική υπηρεσία»; Γιατί δεν πανηγυρίζει τώρα όταν βγάζει από τη μέση ονόματα όπως του στρατηγού Χασάν Σατέρι της παντοδύναμης Ιρανικής Επαναστατικής Φρουράς και δεν κορδώνεται κάθε φορά που τα αραβικά μέσα αποκαλούν τους άντρες της «μισθοφόρους του σιωνιστικού καθεστώτος»; Γιατί ενώ έβγαλε από τη μέση τουλάχιστον πέντε πρωτοκλασάτους ιρανούς πυρηνικούς επιστήμονες από το 2007 και μετά, παγιδεύοντας τα φρουρούμενα αυτοκίνητά τους, και όλα τα δάχτυλα την έδειχναν χωρίς αμφιβολία, εκείνη κρατούσε το στόμα της κλειστό;

Όταν ιδρύθηκε το κράτος του Ισραήλ, ένα από τα πρώτα πράγματα που φρόντισε να κάνει ο πρωθυπουργός του, Νταβίντ Μπεν Γκουριόν, ήταν να εκφράσει αυτό που έβλεπε ως αναγκαιότητα: τη δημιουργία μιας μυστικής υπηρεσίας που να προασπίζεται τα συμφέροντα του νεοσύστατου κράτους. Ήδη από τις 7 Ιουνίου 1948 γινόταν συζητήσεις με τους αξιωματούχους του και στις 13 Δεκεμβρίου 1949 ο ηγέτης της κυβέρνησης όρισε τον πρώτο διευθυντή του Ινστιτούτου Πληροφοριών και Ειδικών Επιχειρήσεων. Δυο χρόνια αργότερα (2 Μαρτίου 1951), ως αποτέλεσμα της εμπειρίας που είχε αποκτήσει η Μοσάντ στη δράση εντός του Ισραήλ, ο Μπεν Γκουριόν εξουσιοδότησε τον διευθυντή της να πάρει υπό τον έλεγχό του όλες τις επιχειρήσεις συλλογής πληροφοριών του εξωτερικού. «Διευθυντήριο» το είπανε και ήταν η παρθενική ενσάρκωση όλων όσα θα σήμαινε ευθύς αμέσως η Μοσάντ. Μέχρι το 1963, όταν παρέδωσε τη διοίκηση και ο δεύτερος επικεφαλής της, η μυστική υπηρεσία του Ισραήλ «ανταποκρινόταν στην πραγματικότητα και τις ανάγκες του κράτους του Ισραήλ με τον καλύτερο δυνατό τρόπο», όπως έγραφε στην εσωτερική τους επικοινωνία ο πρωθυπουργός, ο μόνος άνθρωπος στον οποίο λογοδοτούσε η ηγεσία της Μοσάντ. Μέσα στα επόμενα χρόνια, η κεντρική υπηρεσία πληροφορίων θα επεκτεινόταν σε πολλές ακόμα δράσεις, όπως μυστικές επιχειρήσεις συλλογής πληροφοριών εκτός Ισραήλ, επικοινωνία με συνεργαζόμενες μυστικές υπηρεσίες, αποτροπή ανάπτυξης πυρηνικού οπλοστασίου από τους εχθρούς του Ισραήλ, αποτροπή τρομοκρατικών ενεργειών κατά ισραηλινών στόχων παντού στον κόσμο, ακόμα και επίβλεψη του επαναπατρισμού εβραίων στο Ισραήλ (όπως τους εβραίους της Αιθιοπίας). Μέχρι τότε είχε στο ενεργητικό της πολύκροτες επιτυχίες, όπως το ανηλεές κυνήγι των ναζί εγκληματιών που είχαν διαφύγει τη σύλληψη. Όταν απήγαγε τον Αδόλφο Άιχμαν, έναν από τους βασικούς αρχιτέκτονες του Ολοκαυτώματος, από την Αργεντινή και τον έφερε στο Ισραήλ το 1960 για να δικαστεί, καταχειροκροτήθηκε από το σύνολο της Δύσης, αν και δεν έλειψαν οι επικρίσεις για τη μυστική της δράση στην επικράτεια άλλων χωρών. Άλλη μια τρανή της επιτυχία ήταν ο εντοπισμός και η διάσωση ενός μικρού Ισραηλινού σοβιετικής καταγωγής που είχε απαχθεί το 1960 από το Ισραήλ και είχε μεταφερθεί στις ΗΠΑ. Και η «Οργή του Θεού» φυσικά, όταν οι πράκτορές της εντόπισαν και δολοφόνησαν έναν-έναν τους δράστες της Σφαγής του Μονάχου του 1972, όταν ο παλαιστινιακός εξτρεμισμός του Μαύρου Σεπτέμβρη βύθισε στο αίμα την αποστολή του Ισραήλ στους Ολυμπιακούς Αγώνες του Μονάχου.

Οι άντρες της Μοσάντ εκδικήθηκαν τον φόνο των 11 συμπατριωτών τους με ισάριθμα χτυπήματα και ήταν μάλιστα έτοιμοι, με επίσημη εξουσιοδότηση, να μιλήσουν για τα καθέκαστα με κάθε λεπτομέρεια. Παρέχοντας στον Στίβεν Σπίλμπεργκ όλες τις λεπτομέρειες για να γυρίσει χρόνια αργότερα το «Μόναχό» του (2005). Η Μοσάντ άφησε μάλιστα ανοιχτή την υπόθεση του ξεκαθαρίσματος λογαριασμών με τον Μαύρο Σεπτέμβρη μέχρι και το 1992, καθώς πίστευε πως δεν είχε αναμετρηθεί ρεβανσιστικά με όλους τους πρωταίτιους, για τους οποίους συνεχίζει να πιστεύει πως βρήκαν καταφύγιο σε αρκετές αραβικές κυβερνήσεις. Στο αιματοβαμμένο κυνηγητό της θα έπεφταν βέβαια και αθώοι, όπως αυτός ο μαροκινός σερβιτόρος που δούλευε το 1973 σε εστιατόριο της Νορβηγίας και ξεπάστρεψε η Μοσάντ παίρνοντας λανθασμένα για τον επιχειρησιακό αρχηγό του Μαύρου Σεπτέμβρη. Ο πραγματικός αρχηγός θα έπεφτε νεκρός έξι χρόνια αργότερα, όταν μια τηλεχειριζόμενη βόμβα έσκασε στη Βηρυτό δολοφονώντας τόσο τον ίδιο όσο και μερικούς ακόμα αθώους. Στις τελευταίες δεκαετίες πάντως η Μοσάντ φαίνεται να έχει περιορίσει τη δράση της στη γειτονιά της Μέσης Ανατολής. Άλλη μια αμφιλεγόμενη κίνησή της θα ερχόταν το 1986, όταν έπιασε τον ισραηλινό πυρηνικό επιστήμονα Μορδεχάι Βανούνου που είχε μόλις αποκαλύψει στον Τύπο το μυστικό πυρηνικό πρόγραμμα της χώρας του. Ένας πράκτορας της Μοσάντ τον παραπλάνησε να πάει από το Λονδίνο στη Ρώμη, όπου τον νάρκωσαν και τον μετέφεραν λιπόθυμο με αεροπλάνο στο Τελ Αβίβ, όπου θα περνούσε τα 11 από τα 18 χρόνια της κάθειρξής του σε καθεστώς πλήρους απομόνωσης. Άλλος ένας περιβόητος θρίαμβός της ήρθε το 1976, όταν οι πράκτορες της Μοσάντ έσωσαν τους ομήρους από την αεροπειρατεία στο Έντεμπε της Ουγκάντα. Και μετά τα έβαλε με ανατριχιαστικά αποτελεσματικό τρόπο με τους παλαιστίνιους ηγέτες που είχαν καταφύγει στην Ευρώπη και τη Βόρεια Αφρική, μιας και η Μέση Ανατολή ήταν μέχρι τότε τσιφλίκι της. Ως το 1990, το σλόγκαν της οργάνωσης ήταν παγκοσμίως γνωστό: «Με τον τρόπο της εξαπάτησης θα κάνεις πόλεμο». Δεν ήταν βέβαια μόνο η εξαπάτηση, καθώς φόνους έκανε ήδη από τις πρώτες και ακόμα σκοτεινότερες ημέρες της. Ο Γιτζάκ Σαμίρ, μεγαλοστέλεχος της Μοσάντ και κατοπινός πρωθυπουργός του Ισραήλ, συνήθιζε να στοχεύει στους γερμανούς επιστήμονες που βοηθούσαν τον Νάσερ στο αιγυπτιακό πυραυλικό πρόγραμμα, προοιωνίζοντας τις κατοπινές μυστικές επιχειρήσεις της υπηρεσίας να κουτσουρέψει το οπλικό σύστημα του Ιράκ και του Ιράν, μια δράση που για το δεύτερο συνεχίζεται ως τις μέρες μας. Το Ιράν είναι ορκισμένος εχθρός του Ισραήλ, δικαιολογείται κάθε τόσο η Μοσάντ για άλλον έναν φόνο ιρανού πυρηνικού επιστήμονα. Η Μοσάντ υποστήριξε σχεδόν ανοιχτά (ή καθόλου κρυφά τουλάχιστον) τους κούρδους αντάρτες στη μάχη τους με τη Βαγδάτη και καλωσόριζε τους ιρακινούς πιλότους που αυτομολούσαν στο Ισραήλ με τα MiG-21 τους. Σε έναν από τους πιο άγνωστους αλλά τρανούς θριάμβους της, ήταν πράκτορας της Μοσάντ αυτός που παρεισέφρησε στη συριακή κυβέρνηση ως εξ απορρήτων σύμβουλος του υπουργού Αμύνης και βοήθησε τα μέγιστα το Ισραήλ στον κατοπινό Πόλεμο των Έξι Ημερών το 1967, που θα του χάριζε τα Υψώματα του Γκολάν. Τον Ελί Κοέν θα τον έπιαναν τελικά το 1965 και θα τον κρεμούσαν, οι ευαίσθητες πληροφορίες που κόμισε ωστόσο στη χώρα του για την ετοιμότητα του συριακού στρατού αποδείχτηκαν νευραλγικής σημασίας. Μετά τον Πόλεμο των Έξι Ημερών μάλιστα, όταν ο στρατηγός Ντε Γκολ επέβαλε εμπάργκο στην πώληση όπλων στο Ισραήλ και πέντε γαλλικές πυραυλάκατοι που είχε αγοράσει το Ισραήλ εγκλωβίστηκαν στο λιμάνι του Σερμπούργκ, ήταν η Μοσάντ αυτή που θα έστηνε μια τζεϊμσμποντικού τύπου επιχείρηση για τη μεταφορά τους στη Χάιφα. Έγινε πράγματι τα Χριστούγεννα του 1969 και ήταν άλλη μια ξακουστή επιτυχία της! Κι ενώ από τα μέσα της δεκαετίας του 1960 είχε βρει πια νέο προνομιακό χώρο στην παρεμπόδιση του αγώνα των Παλαιστίνιων που είχαν συσπειρωθεί γύρω από τον Γιάσερ Αραφάτ, την ίδια εποχή γενικεύτηκε και η μυστική της δράση στα μήκη και τα πλάτη της οικουμένης, μέσω διπλωματικής ασυλίας και αντίστοιχων στρατηγικών. Πλέον είχε μέλη παντού, ακόμα και στους πιο σκληροπυρηνικούς θύλακες της Χαμάς και της Φατάχ, και συνέβησαν μάλιστα και γκάφες ολκής. Ο Μπαρούχ Κοέν το ξέρει καλά αυτό. Αραβόφωνος σύνδεσμος της Σιν Μπετ, της υπηρεσίας εθνικής ασφαλείας του Ισραήλ, έφαγε μια σφαίρα στο κεφάλι σε καφετέρια της Μαδρίτης από πράκτορα της Μοσάντ που τον μπέρδεψε με κάποιον άλλο… Με αυτά και με εκείνα, η Μοσάντ έφτασε να συγκρίνεται σε έκταση δράσης και ζοφερότητα με τους πλέον μεγάλους και διαβόητους παίκτες του χώρου, τη CIA και την KGB. Τώρα την αποκαλούσαν «ενοχλητικό ζιζάνιο» και δεν ήταν λίγοι αυτοί που αναγνώριζαν το θράσος της, θεωρώντας πως χτυπά και ακούγεται περισσότερο απ’ όσο θα επέτρεπε ενδεχομένως η δύναμή της. Κάποιες από τις σκανδαλώδεις μάλιστα επιχειρήσεις της έχουν γίνει γνωστές τα τελευταία χρόνια, κηλιδώνοντας τη φήμη της Μοσάντ και μετατρέποντάς τη σε μια από τις πιο σκοτεινές κρατικές οργανώσεις της οικουμένης. Σταθμός εδώ είναι η πώληση όπλων στο Ιράν του πέρση σάχη (πριν από την Ιρανική Επανάσταση φυσικά!), προκειμένου να χτυπά το Ιράκ του Σαντάμ, μια συμφωνία που ήξερε και ευλογούσε η Αμερική, όπως αποκάλυψε ο Ζμπίγκνιου Μπρζεζίνσκι αλλά και εκτεταμένη έρευνα του βρετανικού «Observer». Οι προμήθειες του ιρανικού στρατού πριν από την Ισλαμική Επανάσταση γινόταν από ισραηλινό μεγαλέμπορο όπλων που δεν ήταν παρά σύνδεσμος της Μοσάντ. Την ίδια ώρα, όλα τα όπλα της παλαιστινιακής PLO που έπεφταν στα χέρια των Ισραηλινών τα μοσχοπουλούσε η Μοσάντ στους Κόντρας της Νικαράγουα! Οι δεξιοί εξτρεμιστές εξοπλίστηκαν το 1983-1984 με όπλα από το Ισραήλ και τις ΗΠΑ για να διεξάγουν πόλεμο κατά των Σαντινίστας. Το κωμικοτραγικό της υπόθεσης ήταν πως τα αντιαρματικά της PLO είχαν ρώσικα γράμματα πάνω τους και καμουφλάζ ερήμου, κάτι που ήταν όσο να πεις παράξενο για τις ζούγκλες της Λατινικής Αμερικής! Ακόμα και πυρηνικά φέρεται -σχετικά αξιόπιστα- να έχει υφαρπάξει η Μοσάντ από αμερικανικό έδαφος! Όταν έβαλε το 1983 λουκέτο η Επιχείρηση Πυρηνικών Υλικών και Εξοπλισμών της Πενσιλβάνια, φτιάχνοντας εδώ και δεκαετίες όλων των λογιών τα πυρηνικά καλούδια, οι επιθεωρητές παρατήρησαν έντρομοι πως έλειπαν κάποια… κιλά εμπλουτισμένου ουρανίου (ποιότητας παραγωγής πυρηνικών όπλων). Η αμερικανική έρευνα κατέληξε πως ο ιδιοκτήτης της NUMEC, Ζαλμάν Σαπίρο, διατηρούσε κρυφές σχέσεις με την ισραηλινή κυβέρνηση και στο παρασκήνιο είχε πάντα επαφές με τη Μοσάντ. Η Επιτροπή Ατομικής Ενέργειας των ΗΠΑ είχε ανακαλύψει άλλωστε ήδη από το 1965 ότι 90 κιλά εμπλουτισμένου ουρανίου είχαν εξαφανιστεί μυστηριωδώς από αμερικανικό έδαφος και η CIA υποπτευόταν διαχρονικά ότι το ραδιενεργό υλικό είχε μεταφερθεί παρανόμως στον πυρηνικό αντιδραστήρα του Ισραήλ. Παρά τη μεγάλης κλίμακας επιχείρηση, άλλα 180 κιλά ουρανίου χάθηκαν άγνωστο πώς στη δεκαετία του 1960 και υπεύθυνη ήταν μια εταιρία-βιτρίνα παστερίωσης τροφίμων που είχε ιδρύσει, ποιος άλλος, ο Σαπίρο από κοινού με τη Μοσάντ. Δεν ήταν φυσικά η πρώτη φορά που οι ισραηλινές μυστικές υπηρεσίες προσπαθούσαν να βάλουν στο χέρι πυρηνικά που δεν τους ανήκαν από διάφορες γωνιές του πλανήτη. Παρά τον ανατριχιαστικό επαγγελματισμό της βέβαια, οι γκάφες και τα λάθη δεν λείπουν ούτε και από «τη CIA του Ισραήλ». Το χειρότερο ίσως φιάσκο της ήρθε τον Σεπτέμβριο του 1997, όταν προσπάθησε να δολοφονήσει στο Αμμάν τον επικεφαλής του πολιτικού σκέλους της Χαμάς, Χαλίντ Μεσάαλ. Η δηλητηριασμένη ένεση στον Παλαιστίνιο συνοδεύτηκε από τη σύλληψη των ισραηλινών δραστών, κάτι που επέφερε τη μήνη του βασιλιά της Ιορδανίας, Χουσεΐν, ο οποίος απαίτησε από την ισραηλινή κυβέρνηση να του δώσει αμέσως το αντίδοτο. Η ζωή του μεγαλοστελέχου της Χαμάς σώθηκε τελικά, σε πείσμα της Μοσάντ! Σήμερα η Μοσάντ είναι μια εντελώς διαφορετική ιστορία από την υπηρεσία που ήταν στη δεκαετία του 1950. Σαφώς πιο σκοτεινή, μεγάλη και μπλεγμένη, διατηρεί πάντως την ίδια ακριβώς φιλοσοφία που ήταν και παραμένει ο θεμέλιος λίθος της. Όπως την είχε εξομολογηθεί ο ίδιος ο αρχηγός της πολύ παλιότερα: «Το Ισραήλ θα χτυπήσει όπου και όποτε θέλει τους εχθρούς του»…