Ο παλαιστίνιος ηγέτης Γιάσερ Αραφάτ

Για 40 ολόκληρα χρόνια ο παλαιστίνιος μαχητής και αδιαμφισβήτητος ηγέτης συνέδεσε τη ζωή και το έργο του με το όραμα για ανεξάρτητη παλαιστινιακή πατρίδα.

Ο πρόεδρος της Παλαιστινιακής Αρχής και ιθύνων νους της Οργάνωσης για την Απελευθέρωση της Παλαιστίνης αφιέρωσε τη ζωή του στην ιδέα της εθνικής ταυτότητας και της αναγέννησης της Παλαιστίνης, προσπάθειες που θα του έφερναν ένα Νόμπελ Ειρήνης (από κοινού με τους ισραηλινούς ηγέτες Γιτζάκ Ράμπιν και Σιμόν Πέρες).

Ο Αμπού Αμάρ, όπως αποκαλούσαν τον Γιασέρ Αραφάτ στα παλαιστινιακά εδάφη, ίδρυσε τη παραστρατιωτική Φατάχ (Κίνημα για την Απελευθέρωση της Παλαιστίνης) το 1959 και συμμετείχε στην PLO (Οργάνωση για την Απελευθέρωση της Παλαιστίνης) το 1964, ενώνοντας έτσι τους πολυάριθμους θύλακες αντίστασης στην ισραηλινή κατοχή της Παλαιστίνης κάτω από τη νέα ομπρέλα.

Από τη θέση αυτή, τέθηκε στην πρώτη γραμμή τόσων ετών βίας, εδαφικών διεκδικήσεων και συμπλοκών με το γειτονικό Ισραήλ, ενώ από το 1991 και έκτοτε συνεργάστηκε με τους ισραηλινούς ηγέτες στην προσπάθειά του να μακροημερεύσει η εύθραυστη ειρήνη στην πολύπαθη περιοχή.

Τα τραγικά χρονικά που είχε την ατυχία να ζήσει δεν θα τον άφηναν στην ησυχία του ούτε μετά θάνατον, καθώς τον Νοέμβριο του 2013 ανεξάρτητοι ελβετοί ερευνητές κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι ο Αραφάτ (που πέθανε το 2004, περιορισμένος στο επιτελείο του στη Ραμάλα από τον ισραηλινό στρατό για 2 σχεδόν χρόνια) δηλητηριάστηκε με ραδιενεργό πολώνιο, δίνοντας νέα τροφή στο δυσεπίλυτο αίνιγμα του θανάτου του, αφού οι γιατροί που τον είχαν εξετάσει το 2004 δεν κατάφεραν να προσδιορίσουν την ακριβή αιτία της ραγδαίας επιδείνωσης της υγείας του…

Πρώτα χρόνια

Ο Μοχάμεντ Αμπντέλ Ραούφ Αραφάτ αλ Κούντουα αλ Χουσεϊνί γεννιέται στις 24 Αυγούστου 1929 στο Κάιρο της Αιγύπτου -αν και ο ίδιος ισχυριζόταν πάντα ότι είχε γεννηθεί στην Ιερουσαλήμ- ως το έκτο από τα 7 παιδιά ενός παλαιστίνιου εμπόρου υφασμάτων. Σε ηλικία 4 ετών χάνει τη μητέρα του και ο πατέρας του τον στέλνει σε συγγενείς στην Ιερουσαλήμ, όπου θα περάσει 4 χρόνια.

Ο Αραφάτ επέστρεψε στο Κάιρο το 1937 και το 1944 γράφεται στο (κατοπινό) Πανεπιστήμιο του Καΐρου, από όπου αποφοιτεί το 1950 με το πτυχίο του πολιτικού μηχανικού. Ιδιαίτερα ενεργός πολιτικά ήδη από τα φοιτητικά του χρόνια, δραστηριοποιήθηκε στα κοινά και υπηρέτησε στη θέση του προέδρου της Ένωσης Παλαιστίνιων Φοιτητών.

Ταυτοχρόνως, αναλαμβάνει ενεργό ρόλο στο κίνημα του αραβικού εθνικισμού και αρχίζει να περνά λαθραία όπλα στην Παλαιστίνη, για τη μάχη με τον βρετανό τοποτηρητή (οι Βρετανοί έλεγχαν την ευρύτερη περιοχή από το 1919-1948).

Καθοριστική στιγμή στη ζωή του ήταν ο Αραβο-Ισραηλινός Πόλεμος του 1948: ο Αραφάτ εγκαταλείπει τις πανεπιστημιακές αίθουσες και περνά παράνομα στην Παλαιστίνη για να ενταχθεί στις τάξεις των παλαιστίνιων φενταγίν και να πολεμήσει την ισραηλινή πρόθεση για δημιουργία ανεξάρτητου κράτους.

Στις αρχές του 1949 ωστόσο, όταν διαφαινόταν ότι το νεότευκτο Ισραήλ θα κέρδιζε τελικά τη σύγκρουση με τα 5 αραβικά κράτη, ο Αραφάτ επιστρέφει στο Κάιρο για να ολοκληρώσει τις σπουδές του…

Η δημιουργία της Φατάχ και η ανάληψη της ηγεσίας της PLO

Το 1957 θα βρει τον Αραφάτ στο Κουβέιτ να δουλεύει ως μηχανικός στους πετρελαιαγωγούς και να οργανώνει ταυτοχρόνως το νέο κύμα πάλης για την απελευθέρωση της Παλαιστίνης. Εκεί θα συναντήσει και άλλους παλαιστίνιους πρόσφυγες και από κοινού θα ιδρύσουν το 1959 τη Φατάχ -Κίνημα για την Απελευθέρωση της Παλαιστίνης-, ως υπόγειο παραστρατιωτικό δίκτυο που καλούσε σε ένοπλο αγώνα κατά του Ισραήλ, την κρατική υπόσταση του οποίου δεν αναγνώριζαν άλλωστε τα μέλη της Φατάχ.

Μέχρι τα μέσα της δεκαετίας του ’60, είχε ήδη εξασφαλίσει χρηματοδότηση από πλούσιους συμπατριώτες του που ζούσαν κυρίως στο Κατάρ και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα και ήταν έτοιμος να μετατραπεί σε επαναστάτη πλήρους απασχόλησης, οργανώνοντας επιθέσεις στο Ισραήλ. Μέχρι το 1962 θα έχει ήδη μετεγκατασταθεί στη Συρία, απ’ όπου και θα ξεκινήσει η ένοπλη αντάρτικη σύγκρουση με τις ισραηλινές δυνάμεις, πολλές από τις οποίες μάλιστα οδήγησε ο ίδιος προσωπικά.

Καθοριστική στιγμή είναι το 1964, όταν ιδρύθηκε η PLO (Οργάνωση για την Απελευθέρωση της Παλαιστίνης), με σκοπό να συνενώσει τις διάφορες παλαιστινιακές ομάδες αντίστασης στην ισραηλινή κατοχή της Παλαιστίνης. Ο Αραφάτ αρνείται αρχικά να εντάξει το στρατιωτικό σκέλος της Φατάχ του (al-Assifa) στον Παλαιστινιακό Απελευθερωτικό Στρατό της PLO, καθώς ήθελε την οργάνωσή του ανεξάρτητη από κάθε άλλη αραβική διεκδίκηση και σύνδεσμο. Αντιθέτως, επιτείνει τις βομβιστικές επιθέσεις στο Ισραήλ και το Ισραήλ απαντά με επιδρομές κατά των μαχητών της Φατάχ.

Τρία χρόνια αργότερα, οι φονικές αψιμαχίες θα κλιμακώνονταν σε άλλη μια αραβο-ισραηλινή σύρραξη, τον Πόλεμο των 6 Ημερών, με το Ισραήλ να βγαίνει για άλλη μια φορά νικητής από τις εχθροπραξίες και τη Φατάχ του Αραφάτ να αναλαμβάνει την ηγεσία της PLO: το 1969 ο ηγέτης της Φατάχ εκλέγεται πρόεδρος της εκτελεστικής επιτροπής της PLO…

Η δράση του Αραφάτ στην PLO και η πρώτη Ιντιφάντα

Μετακινώντας τον επιχειρησιακό βραχίονα της PLO στην Ιορδανία, ο Αραφάτ συνέχισε να αναπτύσσει περαιτέρω τις δράσεις της, ψάχνοντας πια και πολιτικές/διπλωματικές επαφές. Ταυτοχρόνως, το ένοπλο σκέλος της PLO γιγαντώθηκε σε επιχειρησιακή δύναμη και άρχισε να καταλαμβάνει τη δημόσια ζωή της χώρας, γι’ αυτό και ο βασιλιάς Χουσεΐν απελαύνει τον Αραφάτ και την παλαιστινιακή οργάνωση από τα εδάφη του.

Οι φενταγίν της PLO περνούν στον Λίβανο, απ’ όπου ο Αραφάτ θα κλιμακώσει για άλλη μια φορά τις ένοπλες επιχειρήσεις κατά ισραηλινών στόχων: νέο κύμα βομβιστικών επιθέσεων, εκτελέσεων και άλλων τρομοκρατικών ενεργειών ξεσπούν κατά του Ισραήλ και των συμφερόντων του, αυτή τη φορά βάζοντας στο στόχαστρο και άοπλους πολίτες.

Διαβόητο περιστατικό της εποχής στέκει η επίθεση του Μαύρου Σεπτέμβρη, υποομάδας της Φατάχ, στην ολυμπιακή αποστολή του Ισραήλ στο Μόναχο το 1972, όταν 11 αθλητές θα βρουν τραγικό θάνατο. Ο διεθνής αντίκτυπος της τρομοκρατικής ενέργειας ήταν τέτοιος που λίγο αργότερα (1973-1974) ο Αραφάτ θα «κλείσει» τον Μαύρο Σεπτέμβρη και θα απαγορεύσει στους ένοπλους βραχίονες της PLO να προβαίνουν σε πράξεις βίας εκτός Ισραήλ, Δυτικής Όχθης και Λωρίδας της Γάζας.

Τον Οκτώβριο του 1974, η Αραβική Συνδιάσκεψη αναγνώρισε την PLO ως τον μοναδικό εκπρόσωπο του παλαιστινιακού λαού και έναν μήνα αργότερα ο Αραφάτ συμμετείχε στη Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ ως εκπρόσωπός της. Η στιγμή είναι ιστορική για τον παλαιστινιακό αγώνα.

Άλλο ένα τραγικό περιστατικό θα λάβει χώρα τον Ιούνιο του 1982, όταν ο ισραηλινός στρατός στην προσπάθειά του να αφοπλίσει την PLO -η οποία δρούσε από τον γειτονικό Λίβανο- ξεκίνησε εισβολή που εξελίχθηκε σε ένοπλη σύγκρουση. Το αποτέλεσμα θα ήταν οι σφαγές των άμαχων παλαιστίνιων στα στρατόπεδα προσφύγων Σάμπρα και Σατίλα από φανατικούς φασιστικών παραστρατιωτικών οργανώσεων του Λιβάνου, κάτω από το απαθές βέβαια βλέμμα του ισραηλινού στρατού.

Μετά τον Πόλεμο του Λιβάνου, η στρατιωτικά αποδυναμωμένη PLO εγκατέλειψε τη χώρα και βρήκε νέο σπίτι στην Τυνησία. Από κει, δεν θα έπαιρνε πολύ στον Αραφάτ να εγκαινιάσει την πρώτη Ιντιφάντα (9 Δεκεμβρίου 1987), το κίνημα της νεανικής κυρίως εξέγερσης κατά της ισραηλινής καταπίεσης και κατοχής της Δυτικής Όχθης και της Γάζας. Οι συνεχιζόμενες οδομαχίες και ο πετροπόλεμος των νεαρών Παλαιστίνιων συνάντησε τα αντίποινα του ισραηλινού στρατού, μια ζοφερή κατάσταση που χαρακτήρισε την πρώτη αυτή Ιντιφάντα («εξέγερση» – κυριολεκτικά «ταρακούνημα»).

Σημαντική στιγμή στην παλαιστινιακή οδύσσεια για ελεύθερη πατρίδα ήταν ο Νοέμβριος του 1988, όταν το Εθνικό Παλαιστινιακό Συμβούλιο προέβη στην ανακήρυξη ανεξάρτητου παλαιστινιακού κράτους από το Αλγέρι!

Ειρήνη στον ορίζοντα;

Τον επόμενο μήνα, ο Αραφάτ, συνεχίζοντας την προώθηση των διπλωματικών λύσεων, αναγνωρίζει το δικαίωμα ύπαρξης του Ισραήλ (12 Δεκεμβρίου 1988), αποδεχόμενος σχετική απόφαση του ΟΗΕ, και ταυτοχρόνως αποκηρύσσει την τρομοκρατία ως μέσο πάλης. Στον χαρακτηριστικό του λόγο στα Ηνωμένα Έθνη διατείνεται ότι όλοι οι εμπλεκόμενοι θα μπορούσαν να ζήσουν με ειρήνη.

Επόμενος σταθμός η 2α Απριλίου 1989, όταν ο Αραφάτ ορίζεται πρόεδρος του ανεξάρτητου παλαιστινιακού κράτους, έπειτα από ομόφωνη απόφαση του Κεντρικού Συμβουλίου της PLO στην Τύνιδα. Οι συνεχιζόμενες ειρηνευτικές διαδικασίες οδήγησαν τελικά στην περίφημη υπογραφή της προκαταρκτικής συμφωνίας με το Ισραήλ το 1993 (13 Σεπτεμβρίου – Λευκός Οίκος), που κατακυρώθηκε στο Όσλο την ίδια χρονιά.

Οι Παλαιστίνιοι είχαν πια τη δυνατότητα αυτοδιοίκησης στα εδάφη τους, τη Δυτική Όχθη και τη Λωρίδα της Γάζας δηλαδή, αλλά και τη δυνατότητα εκλογών. Ο Αραφάτ τοποθετείται επικεφαλής της πρώτης κυβέρνησης του αυτόνομου κράτους.

Ως αποτέλεσμα της αμοιβαίας αναγνώρισης των υποστάσεων Ισραήλ και PLO, τα ισραηλινά στρατεύματα αποχωρούν τον Μάιο του 1994 από τα παλαιστινιακά εδάφη, παραδίδοντας έτσι την εξουσία στην ανεξάρτητη Παλαιστινιακή Αρχή. Ο Αραφάτ επιστρέφει με τιμές ήρωα στη Γάζα και αναλαμβάνει τα νέα του καθήκοντα. Στις πρώτες και ιστορικές εκλογές που λαμβάνουν χώρα στην Παλαιστίνη, ο Αραφάτ και η Φατάχ του θριαμβεύουν…

Την επόμενη χρονιά, ο Αραφάτ και οι ισραηλινοί ηγέτες Σιμόν Πέρες και Γιτζάκ Ράμπιν βραβεύονται από κοινού με το Νόμπελ Ειρήνης, ενώ την επόμενη χρονιά υπογράφεται νέα συμφωνία, το Όσλο ΙΙ, η οποία έθεσε τα θεμέλια για μια μακρά σειρά διαπραγματεύσεων και υπογραφές νέων συνθηκών (το Πρωτόκολλο της Χεβρώνας – 1997, το Υπόμνημα του Ουέι Ρίβερ – 1998, η Συμφωνία του Καμπ Ντέιβιντ – 2000 και ο «Οδικός Χάρτης της Ειρήνης» του 2002).

Με τις διμερείς αυτές συμφωνίες εκατοντάδες παλαιστίνιοι κρατούμενοι στις ισραηλινές φυλακές απελευθερώνονται, ενώ ταυτόχρονα ο Αραφάτ συμφωνεί να απαλείψει από την Παλαιστινιακή Χάρτα τα άρθρα μίσους που καλούσαν σε καταστροφή του ισραηλινού κράτους…

Τελευταία χρόνια

Παρά τα θεμέλια που τέθηκαν για την ειρήνη στη Μέση Ανατολή, οι ειρηνευτικές διαδικασίες παρέμειναν ιδιαιτέρως εύθραυστες. Το 2000 ο Αραφάτ εγκαινιάζει τη δεύτερη Ιντιφάντα και το Ισραήλ απαντά το 2001 με τη διακοπή των διπλωματικών επαφών, απαγορεύοντας ταυτοχρόνως στον Αραφάτ την έξοδο από το στρατηγείο του στη Ραμάλα της Δυτικής Όχθης.

Παραμένοντας σε καθεστώς κατ’ οίκον φυλάκισης για 2 χρόνια (Δεκέμβριος 2001-Οκτώβριος 2004, με μια σύντομη απελευθέρωση μεταξύ Σεπτεμβρίου 2002-Οκτωβρίου 2003), με τα παλαιστινιακά εδάφη σε κατάσταση πια εκτάκτου ανάγκης, ο Αραφάτ διαμετακομίζεται εσπευσμένα στις 29 Οκτωβρίου 2004 σε νοσοκομείο του Παρισιού, καθώς η κατάσταση της υγείας του είχε χειροτερεύσει δραματικά.

Ο παλαιστίνιος ηγέτης πέθανε έναν μήνα μετά, στις 11 Νοεμβρίου 2004, με τις θεωρίες για την αιφνιδιαστική επιδείνωση της υγείας του να δίνουν έκτοτε και να παίρνουν αν επρόκειτο πράγματι για δηλητηρίαση από ραδιενεργό πολώνιο.

Στην προσωπική του ζωή, ο Γιάσερ Αραφάτ είχε παντρευτεί κρυφά στις 2 Φεβρουαρίου 1992 την 28χρονη βοηθό του Σούχα, με την οποία απέκτησε μια κόρη, τη Ζάχουα.

Το 1992 είχε εγχειριστεί επιτυχώς στον εγκέφαλο σε νοσοκομείο του Αμάν, έπειτα από αεροπορικό ατύχημα που είχε πάνω από την αφρικανική Σαχάρα..

Δείτε όλα τα πρόσωπα που φιλοξενούνται στη στήλη «Πορτραίτα» του newsbeast.gr