Η επίσκεψη Ερντογάν στη Κομοτηνή και τα… κουκιά που δεν βγήκαν στο «σουλτάνο»

Ο Τούρκος πρόεδρος με τις αυξημένες, πλέον, εξουσίες Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν πραγματοποίησε μία επίσκεψη στην Κομοτηνή, τον Δεκέμβριο του 2017 ευελπιστώντας ότι θα μιλήσει μπροστά σε ένα «δικό» του ακροατήριο, θέτοντας τις δικές του ατζέντες για την εξωτερική πολιτική της Τουρκίας. Αποστολή του newsbeast.gr στη Θράκη Μία εξωτερική πολιτική που ακολουθεί ένα επιθετικό δόγμα στο βαθμό που λέει ότι σε μία περιοχή όπως η Θράκη, με το ένα τρίτο περίπου του συνολικού πληθυσμού των 350.000, να είναι μουσουλμάνοι στο θρήσκευμα και να μιλούν ως κύρια γλώσσα τα τουρκικά, μπορεί να έχει αξιώσεις για μία «τουρκική» και όχι απλά μουσουλμανική μειονότητα στην περιοχή. Η τελευταία επίσκεψη ωστόσο του Τούρκου προέδρου σύμφωνα με τις μαρτυρίες των ανθρώπων που συνομιλήσαμε, δεν είχε την επιθυμητή, για εκείνον, κατάληξη. Αρκετοί μάλιστα την χαρακτήρισαν και ως «αποτυχία», αν σκεφτεί κανείς την παρουσία του κόσμου σε παλαιότερες επισκέψεις του στην περιοχή. Αλλά και γενικότερο πολιτικό «σούσουρο» που προκαλούσαν οι εκάστοτε επισκέψεις Τούρκων πολιτικών στη Θράκη. Κυρίως όμως η αίσθηση της «αποτυχίας» είχε να κάνει με την οικονομική κατάσταση που επικρατεί στη γείτονα χώρα και η εικόνα των, λίγων σχετικά, μειονοτικών που παρευρέθηκαν στη βόλτα του Ερντογάν από το Τζαμί μέχρι το μειονοτικό γυμνάσιο και λύκειο της Κομοτηνής, είναι ενδεικτική της «αυτοκρατορίας» που τα θεμέλιά της τρίζουν συθέμελα. Μία κατάσταση ωστόσο που δεν δείχνει να αφορά την πραγματική ζωή των κατοίκων της Κομοτηνής (εν προκειμένω) οι οποίοι συνεχίζουν να συμβιώνουν χωρίς να αντιμετωπίζουν προβλήματα. Προβλήματα που κάποιοι κύκλοι θα ήθελαν κάποιοι να τους μεταφέρουν απ’ έξω για να εξυπηρετήσουν δικές τους ατζέντες. Και το «απ’ έξω» αφορά και το εκτός συνόρων αλλά και το εντός συνόρων αλλά εκτός Θράκης.

Κατά την παραμονή μας στην πόλη της Κομοτηνής θελήσαμε να περπατήσουμε και εμείς στην διαδρομή που ακολούθησε ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν από το τζαμί «Κιρ Μαχαλέ», μετά στο μειονοτικό γυμνάσιο και λύκειο, «Τζελάλ Μπαγιάρ» και στα σοκάκια των γειτονιών των μουσουλμάνων, συνομιλώντας με τους απλούς ανθρώπους για τη ζωή τους και τη σημασία που οι ίδιοι έδωσαν (αν έδωσαν) σε μία τέτοια επίσκεψη. Το τζαμί βρίσκεται λίγο πιο έξω από το εμπορικό κέντρο της Κομοτηνής, σε μία καθαρά μουσουλμανική γειτονιά, όπου η εικόνα μας προξενούσε κάποια αμηχανία στους ανθρώπους, κυρίως γιατί δεν είναι εξοικειωμένοι με την εικόνας της φωτογραφικής κάμερας. Άλλωστε είναι τόσες πολλές οι θεωρίες συνωμοσίας που υπάρχουν για την ύπαρξη «πρακτόρων» και από τις δύο χώρες που κάνουν τον κόσμο επιφυλακτικό. Όπως συνέβη όμως και στην επίσκεψή μας στα χωριά των μουσουλμάνων της Θράκης και τα Πομακοχώρια όποιον και αν πλησιάσαμε μας απάντησε απόλυτα φιλικά και με ειλικρινές χαμόγελο. Όπως ο Μεχμέτ ο επιστάτης στο μειονοτικό σχολείο ο οποίος παρόλο που ήταν επιφυλακτικός στην παρουσία μας εκεί μας εξήγησε ακριβώς ποια ήταν η διαδρομή του και πώς είχε διαμορφωθεί η κατάσταση στο σχολείο όπου έγινε και το μίνι διπλωματικό «επεισόδιο» μεταξύ του Ερντογάν και του πρώην υφ. Εξωτερικών, Γιάννη Αμανατίδη. «Ήμουν εδώ μπροστά σε όλη την επίσκεψη γιατί έχω τα κλειδιά για όλο το κτίριο οπότε οδηγούσα τους ανθρώπους ασφαλείας να πάρουν τις θέσεις τους. Ήταν παντού ακροβολισμένοι», μας λέει ο Μεχμέτ και συνεχίζει. «Είχε πολύ κόσμο αλλά γενικά ήταν συγκρατημένοι στις εκδηλώσεις τους». Όπως είχε γίνει γνωστό από δημοσιεύματα και βίντεο της περιόδου η μικρή ένταση δημιουργήθηκε όταν ο Ερντογάν ζήτησε ένα μικρόφωνο για να απευθυνθεί στους συγκεντρωμένους με τον κ. Αμανατίδη να του απαντά ότι «άλλα έχουμε συμφωνήσει κ. Πρόεδρε». Εν τέλει και μετά από κάποια επικοινωνιακά τερτίπια του Ερντογάν μίλησε στο προαύλιο λέγοντας μεταξύ άλλων ότι Εσείς, οι συμπατριώτες μας, είστε μία γέφυρα μεταξύ Τουρκίας και Ελλάδας, έτσι σας βλέπουμε. Αυτή τη στιγμή έχουμε τέσσερις βουλευτές στο (ελληνικό) Κοινοβούλιο. Οι τέσσερις βουλευτές μας πρέπει να κάνουν πολλά πράγματα στο Κοινοβούλιο. Πρέπει να εκφράσετε τα προβλήματά σας. Υπάρχουν μερικά βήματα που πρέπει να κάνετε». Ο ανταποκριτής της ΕΡΑ Κομοτηνής, Σαμή Καραμπουγιούκογλου μας ανέφερε ότι «η επίσκεψη του Ερντογάν ήταν μία αποτυχία για εκείνον. Σε σχέση με παλαιότερες επισκέψεις στην περιοχή ο κόσμος ήταν σχετικά λίγος. Αυτοί που ήρθαν δεν ήταν απαραίτητα από την Κομοτηνή αλλά από όλες τις γύρω περιοχές. Δεν κατάφεραν να συσπειρώσουν το μειονοτικό στοιχείο ώστε να υπάρχει μεγάλη παρουσία εκεί. Οι άνθρωποι που πραγματικά πήγαν εκεί ωστόσο ήταν οι βαθιά θρησκευόμενοι που νιώθουν μία μεγαλύτερη ταύτιση μαζί του λόγω Ισλάμ». Στην ερώτηση μας οι άνθρωποι που φαίνονται στις εικόνες να χειροκροτούν αν το κάνουν επειδή τον νιώθουν δικό τους άνθρωπο οι απόψεις των μουσουλμάνων πολιτών διίστανται. «Η επίσκεψή του εδώ ήταν μία μεγάλη υπόθεση. Δεν είναι ένα μικρό πρόσωπο άλλωστε», μας επισημαίνει ο Μεχμέτ. «Κάποιοι τον νιώθουν δικό τους άνθρωπο και τον εκτιμούν. Κάποιοι ωστόσο δεν τον εκτιμούν. Το ίδιο δεν συμβαίνει άλλωστε και με τους Έλληνες πολιτικούς;», συμπληρώνει. Από την πλευρά του ένας εργαζόμενος της Μουφτείας της Κομοτηνής που μας βοήθησε σε ένα από τα ρεπορτάζ μας, μας είπε την δική του «αλήθεια» η οποία όπως διαπιστώσαμε είναι και αρκετών άλλων η «αλήθεια». «Ο κόσμος πήγε να τον δει και να τον χειροκροτήσει όχι γιατί τον εκτιμά και τον θέλει για δικό του ηγέτη. Ταυτίζεται μαζί του γιατί στο πρόσωπο του Ερντογάν βλέπει κάποιον ο οποίος έκανε μία χώρα μεγάλη. Ή έστω τον εαυτό του μεγάλο. Αυτό τους δίνει μία ελπίδα ότι μπορεί να τα καταφέρουν και οι ίδιοι», μας εξήγησε. Μία ιδιοκτήτης μίνι μάρκετ δίπλα στο σχολείο μας είπε χαρακτηριστικά ότι «εγώ έχω γεννηθεί και έχω μεγαλώσει στην Κομοτηνή. Είμαι από την Τουρκία. Αλλά μιλάω και τις δύο γλώσσες. Η άποψη των εκπροσώπων της μουσουλμανικής κοινότητας είναι βαρύνουσα λόγω των ιδιαιτεροτήτων της περιοχής. Αυτό που διακρίναμε ωστόσο και στις δύο απόπειρες που κάναμε να μιλήσουμε με τον διευθυντή του σχολείου, κ. Μεμέτ Τουνάλπ αλλά και το (νέο εδώ και λίγες ημέρες) Μουφτή Κομοτηνής κ. Χαλήλ Τζιχάτ ήταν ότι δεν είχαμε το επιθυμητό αποτέλεσμα. Βρήκαμε στόματα κλειστά με κάποια επίκληση γραφειοκρατίας. Σε επικοινωνία μας με το υπ. Παιδείας για να μπορέσουμε να ακολουθήσουμε την πρέπουσα οδό και να έχουμε μία δήλωση του διευθυντή η απάντηση που πήραμε ήταν ότι «η κατάσταση αυτή τη στιγμή είναι λίγο περίεργη στην Κομοτηνή και δεν θα ήθελαν να προβούν σε δηλώσεις». Για τον Σαμή Καραμπουγιούκογλου τα κλειστά αυτά στόματα έχουν μία πολύ προφανή εξήγηση: «Εντός ολίγων ημερών (σ.σ. όσο γράφονται αυτές οι γραμμές δεν έχει υπάρξει κάποια επίσημη ανακοίνωση απόφασης) αναμένεται η τελική ετυμηγορία του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Δικαιωμάτων του Ανθρώπου (ΕΔΔΑ) για μία υπόθεση κληρονομικής διαφοράς μεταξύ Ελλήνων μουσουλμάνων της Θράκης η οποία θα αποβεί καθοριστική για την ύπαρξη των Μουφτειών όπως τις ξέρουμε». Ο κ. Καραμπουγιούκογλου μας εξήγησε τι ακριβώς είναι αυτό που φοβίζει τους Μουφτήδες κα τους λειτουργούς που διορίζονται από τις Μουφτείες. «Μία μουσουλμάνα κάτοικος Κομοτηνής, βάσει διαθήκης που συνέταξε και υπέγραψε ο αποθανών σύζυγός της, ενώπιον συμβολαιογράφου, έπαιρνε το σύνολο της περιουσίας του. Οι συγγενείς του ανθρώπου που πέθανε όμως και συγκεκριμένα οι αδερφές του αμφισβήτησαν τη διαθήκη, υποστηρίζοντας ότι οι κληρονομικές υποθέσεις των μελών της μουσουλμανικής μειονότητας της Θράκης, όπως του αδερφού τους, διέπονται από τους κανόνες της Σαρία και υπάγονται στην αρμοδιότητα του μουφτή και όχι στις διατάξεις του ελληνικού Αστικού Κώδικα». Η συνέχεια που δόθηκε στα ελληνικά δικαστήρια έχει ακόμα μεγαλύτερο ενδιαφέρον. Οι ισχυρισμοί των δύο αδερφών απορρίφθηκαν από τα ελληνικά δικαστήρια, τόσο σε πρώτο βαθμό όσο και κατά την έφεση που υπέβαλαν. Ειδικότερα, το Εφετείο Θράκης έκρινε ότι η απόφαση του εκλιπόντος να προβεί σε σύνταξη διαθήκης ενώπιον συμβολαιογράφου ορίζοντας συγκεκριμένο άτομο ως κληρονόμο του, αποτελεί έκφραση του νομίμου δικαιώματός του να διαθέσει την περιουσία του υπό τους ίδιους όρους με τους υπόλοιπους Έλληνες πολίτες.

Ο Άρειος Πάγος, ωστόσο, αναίρεσε την απόφαση του Εφετείου, υποστηρίζοντας ότι «τα κληρονομικά ζητήματα της μουσουλμανικής μειονότητας θα πρέπει να ρυθμίζονται από τον μουφτή, με βάση τους κανόνες του ισλαμικού νόμου». Το εφετείο εξέτασε εκ νέου την υπόθεση με διαφορετική σύνθεση, και το 2015 εξέδωσε απόφαση με την οποία έκρινε ότι οι κανόνες του ισλαμικού νόμου είναι εφαρμοστέοι και η διαθήκη του εκλιπόντος δεν παράγει κανένα έννομο αποτέλεσμα. «Κανείς δεν πίστευε ότι μία γυναίκα από την Κομοτηνή θα έφτανε μέχρι τα Ευρωπαϊκά Δικαστήρια. Εκείνη όμως το έκανε. Προσέφυγε στο ΕΔΔΑ, υποστηρίζοντας ότι η εφαρμογή της Σαρία στις κληρονομικές της υποθέσεις, παρά το γεγονός ότι ο σύζυγός της συνέταξε τη διαθήκη σύμφωνα με τον ελληνικό Αστικό Κώδικα αποτελεί παραβίαση των διατάξεων της Ευρωπαϊκής Σύμβασης Δικαιωμάτων του Ανθρώπου. Παράλληλα η κυρία υποστηρίζει ότι έτυχε διαφορετικής μεταχείρισης από τα ελληνικά δικαστήρια λόγω της θρησκείας της, και πως η απόφαση της ελληνικής δικαιοσύνης της στέρησε τα τρία τέταρτα της κληρονομίας» μας μεταφέρει ο κ. Καραμπουγιούκογλου. Και συμπληρώνει με απορία «πώς είναι δυνατόν να λειτουργεί μόνο στη Θράκη ο νόμος της Σαρίας; Και πώς γίνεται το ανώτατο ελληνικό δικαστήριο να αναγνωρίζει ότι ένα δίκαιο που βασίζεται σε ένα ιερατικό κείμενο που κανένας δεν ξέρει να διαβάζει, είναι ανώτερο από το ίδιο το ανώτερο ελληνικό δικαστήριο;». Με τον όρο «Σαρία» (Shari’a) ή «Ισλαμικός Νόμος» εννοείται ο ισλαμικός θρησκευτικός κώδικας διαβίωσης. Είναι εμπνευσμένη από το Κοράνι και χρησιμοποιείται ως αναφορά στο ισλαμικό δίκαιο, αλλά και τον ισλαμικό τρόπο ζωής γενικότερα. Στη Δυτική Θράκη, ο νόμος της Σαρία, επιβάλλεται στους μουσουλμάνους, καθιστώντας την Ελλάδα, τη μόνη μη μουσουλμανική χώρα, που επίσημα εφαρμόζει νόμους που έχουν βάση στο Ισλάμ. Όπως αναφέρει η η δημοσιογράφος Νεκταρία Σταμούλη στη Wall Street Journal «το ειδικό καθεστώς της Σαρία στην Ελλάδα έχει μακρά ιστορία. Φτάνει έως το 19ο αιώνα, όταν η χώρα επανέκτησε την ανεξαρτησία της, μετά από 4 αιώνες οθωμανικής κυριαρχίας. Η συμφωνία που υπάρχει στη Συνθήκη της Λωζάννης, του 1923, ανέφερε πως η μουσουλμανική μειονότητα της Θράκγς, θα επιτρέπεται να ζει με τα έθιμά της και το ελληνικό δίκαιο καθόρισε τους κανόνες της Σαρία, όσον αφορά στο οικογενειακό δίκαιο για τους μουσουλμάνους εκεί». Σε κάθε περίπτωση πάντως σε μία κοινωνία όπου εδώ και δεκαετίες ζει αρμονικά «η απόφαση θα έχει πολύ μεγάλη σημασία γιατί το ελληνικό κράτος θα πρέπει για πρώτη φορά να νομοθετήσει ώστε η αρμοδιότητες των Μουφτήδων να μείνουν καθαρά θρησκευτικές και ιερατικές». «Γιατί», όπως μας εξήγησε «τα μαύρα χρήματα που έπαιζαν και ενδεχομένως να παίζουν είναι πολλά. Έχουμε κάνει ρεπορτάζ για το γεγονός ότι Μουφτήδες έχουν μπει “μεσάζοντες” ώστε παιδιά μουσουλμάνων που θέλουν να εγγραφούν στα ελληνικά πανεπιστήμια να πληρώνουν ένα “παράβολο” στη Μουφτεία για να πάρουν το πιστοποιητικό οικογενειακής μερίδας. Για το που μένουν δηλάδή».