Σε ένα διεθνές περιβάλλον γεμάτο αβεβαιότητες και γεωπολιτικούς κραδασμούς, η ελληνική οικονομία συνεχίζει την πορεία ανάκαμψής της, αν και εξακολουθεί να αντιμετωπίζει σημαντικές εσωτερικές προκλήσεις. Όπως αναδεικνύει το δελτίο Οικονομικών Εξελίξεων του Economic Research της Alpha Bank, η απασχόληση εμφανίζει θετικά σημάδια, όμως η παραγωγικότητα της εργασίας και οι επενδύσεις παραμένουν οι μεγάλοι «πονοκέφαλοι» για τη βιώσιμη ανάπτυξη της χώρας.
Απασχόληση: Βελτίωση αλλά με όρια
Σύμφωνα με τα στοιχεία του δ’ τριμήνου 2024, το ποσοστό απασχόλησης στην Ελλάδα έχει ξεπεράσει τα επίπεδα του 2009 και πλησιάζει την καλύτερη επίδοση που είχε καταγραφεί το 2008. Παράλληλα, ο κατώτατος μισθός βρίσκεται στο υψηλότερο επίπεδο της τελευταίας εικοσαετίας.
Ωστόσο, η συμμετοχή του εργατικού δυναμικού στο συνολικό πληθυσμό υπολείπεται των προ κρίσης επιπέδων, ενώ η παραγωγικότητα της εργασίας – παρά τη βελτίωση της τελευταίας πενταετίας – δεν έχει ακόμη επιστρέψει στα επίπεδα πριν την οικονομική κρίση. Το χαμηλότερο ποσοστό συμμετοχής σε σχέση με την Ευρώπη αποδίδεται κυρίως στη μειωμένη ένταξη των νέων, των ηλικιωμένων και των γυναικών στην αγορά εργασίας, αλλά και στη γήρανση του πληθυσμού και στο brain drain της περασμένης δεκαετίας.
Παραγωγικότητα: Η σταθερή πρόκληση
Η παραγωγικότητα της εργασίας στην Ελλάδα ανακάμπτει με αργό ρυθμό. Η μακρόχρονη επενδυτική άπνοια, που χαρακτήρισε τα χρόνια της κρίσης, άφησε το παραγωγικό κεφάλαιο της χώρας απαξιωμένο, γεγονός που επιβράδυνε και την ανανέωση των τεχνολογιών. Παρότι την τελευταία τετραετία η αύξηση των επενδύσεων, κυρίως σε μηχανολογικό και τεχνολογικό εξοπλισμό, έχει δώσει ώθηση, η παραγωγικότητα εξακολουθεί να υστερεί σε σχέση με τους ευρωπαϊκούς μέσους όρους.
Ενδεικτικά, από το 2017 μέχρι το 2024, οι επενδύσεις σε μηχανολογικό εξοπλισμό αυξάνονται με μέσο ετήσιο ρυθμό 9,4%, ενώ το 2023 υπήρξε μόνο μια οριακή υποχώρηση λόγω υψηλής βάσης σύγκρισης.
Τομείς που ξεχωρίζουν και το αποτύπωμα των φυσικών καταστροφών
Ανά κλάδο, η εικόνα διαφοροποιείται σημαντικά:
- Στη γεωργία, η παραγωγικότητα είχε ανοδική πορεία μέχρι το 2022, αλλά το 2023 υποχώρησε έντονα λόγω των καταστροφών στη Θεσσαλία και της μείωσης της προστιθέμενης αξίας του κλάδου κατά 27%.
- Στις κατασκευές, η παραγωγικότητα ανακάμπτει δυναμικά από το 2017, αν και παραμένει χαμηλότερη σε σχέση με το 2009.
- Στη βιομηχανία, η παραγωγικότητα διατηρείται σταθερή με τάσεις βελτίωσης τα τελευταία χρόνια.
- Στις υπηρεσίες, παρατηρείται ανάκαμψη από το 2021 και μετά, μετά από μια μακρά περίοδο πτώσης.
Η ανάγκη για επενδύσεις σε τεχνολογία και ανθρώπινο κεφάλαιο
Η μακροπρόθεσμη ενίσχυση της παραγωγικότητας συνδέεται άμεσα με την υιοθέτηση προηγμένων τεχνολογιών, την καινοτομία και τη συνεχή αναβάθμιση του ανθρώπινου δυναμικού. Ιδιαίτερα κρίσιμη είναι η επένδυση σε τομείς όπως η τεχνητή νοημοσύνη και οι πράσινες τεχνολογίες, που μπορούν να αυξήσουν την αποδοτικότητα και να θωρακίσουν την ελληνική οικονομία απέναντι στις παγκόσμιες προκλήσεις.
Η αύξηση της παραγωγικότητας δεν είναι απλώς μια ποσοτική αναβάθμιση. Είναι προϋπόθεση για τη διατήρηση του βιοτικού επιπέδου, την αντιμετώπιση των δημογραφικών πιέσεων και την επίτευξη βιώσιμης ανάπτυξης σε ένα περιβάλλον αυξανόμενων περιβαλλοντικών κινδύνων.
