Οι πύραυλοι των Χούτι αλλάζουν το διεθνές εμπόριο – Πώς και πόσο κοστίζει το νέο πολεμικό μέτωπο στην Ερυθρά Θάλασσα

Από την έναρξη του νέου πολέμου στη Μέση Ανατολή μεταξύ Ισραήλ και Χαμάς, η Δύση επέλεξε να αφήσει το Ιράν εκτός κάδρου ευθυνών για την επίθεση της 7^ης Οκτωβρίου στο εβραϊκό κράτος. Στόχος ήταν να αποφευχθεί οποιαδήποτε εμπλοκή του και οι λόγοι δεν ήταν μόνο στρατιωτικοί.

Εκτός από το φόβο της διάχυσης των συγκρούσεων, οι ΗΠΑ και η Ευρώπη γνωρίζουν πως η εμπλοκή του Ιράν, μιας εκ τω μεγαλύτερων πετρελαϊκών χωρών με ισχυρή περιφερειακή επιρροή, θα μπορούσε να διαταράξει την παγκόσμια οικονομία. Η Τεχεράνη ελέγχει σε σημαντικό βαθμό τη βασικό οδό διακίνησης «μαύρου χρυσού», το Στενό του Ορμούζ. Πρόκειται για το μοναδικό θαλάσσιο πέρασμα του περισκού κόλπου και από αυτό περνάει το 25% με 30% της παγκόσμιας κατανάλωσης πετρελαίου.

Για μια Δύση που μαστίζεται ακόμη από το πληθωριστικό κύμα, το οποίο πυροδότησε η ενεργειακή κρίση ύστερα από την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία, τα προβλήματα που θα μπορούσε να προκαλέσει η εμπλοκή του Ιράν θα ήταν εξαιρετικά επώδυνα και δυσεπίλυτα.

Χούτι, μια ασύμμετρη δύναμη

Όλα αυτά μέχρι σήμερα έχουν αποφευχθεί, όμως το πρόβλημα προέκυψε τελικά από μια ασύμμετρη δύναμη σε ένα άλλο ύψιστης σημασίας εμπορικό πέρασμα, την Ερυθρά Θάλασσα και τη Διώρυγα του Σουέζ, την ταχύτερη θαλάσσια διαδρομή μεταξύ Ασίας και Ευρώπης. Οι αντάρτες Χούτι (ή Χούθι) της Υεμένης, οι οποίοι επίσης υποστηρίζονται από το Ιράν, έχουν εξαπολύσει πολλαπλές επιθέσεις με πυραύλους και drones κατά εμπορικών πλοίων στην Ερυθρά Θάλασσα, στο πλαίσιο των αντιποίνων για το σφυροκόπημα της Λωρίδας της Γάζας από το Ισραήλ.

Διαμηνύουν δε πως δεν έχουν καμιά πρόθεση να σταματήσουν τις επιθέσεις, «εάν δεν τερματίσει το Ισραήλ τα εγκλήματά του στη Λωρίδα της Γάζας», «ακόμα κι αν οι ΗΠΑ καταφέρουν να κινητοποιήσουν τον κόσμο ολόκληρο», όπως ανέφερε αξιωματούχος της σιίτικης οργάνωσης.

Σε πρώτη φάση οι ΗΠΑ κινητοποίησαν εννέα χώρες. Ο επικεφαλής του αμερικανικού Πενταγώνου, ο υπουργός Άμυνας Λόιντ Όστιν, ανακοίνωσε την έναρξη της επιχείρησης «Φύλακες Ευημερίας». Πρόκειται για μια στρατιωτική συμμαχία με τη συμμετοχή των ΗΠΑ, Ηνωμένο Βασίλιο, Μπαχρέιν, Καναδά, Γαλλία, Ιταλία, Ολλανδία, Νορβηγία, Σεϋχέλλες και Ισπανία. Στόχος της στρατιωτικής συμμαχίας θα είναι η προστασία των εμπορικών πλοίων και η αποτροπή των επιθέσεων των ανταρτών της Υεμένης.

Η αποτροπή μέσω της στρατιωτικής ισχύος αξιολογείται ως μια ιδιαίτερα περίπλοκη επιχείρηση. Οι Χούτι, μετά από έναν μακροχρόνιο πόλεμο με τα τοπικά καθεστώτα και τη Σαουδική Αραβία, έχουν καταφέρει να εδραιώσουν τον έλεγχό τους σε στρατηγικές περιοχές της βορειοδυτικής Υεμένης, είναι βαριά εξοπλισμένοι με όπλα που προμηθεύονται κυρίως από το Ιράν και στην παρούσα φάση έχουν σημαντικά αποθέματα, που τους δίνουν τη δυνατότητα να συνεχίσουν τα χτυπήματα για αρκετά μεγάλο χρονικό διάστημα.

Οι ΗΠΑ και οι σύμμαχοί τους θα μπορούσαν να εξαπολύσουν μια αεροπορική εκστρατεία κατά των ανταρτών, αλλά αυτό θα ερχόταν σε αντίθεση με την πρόθεσή τους για αποκλιμάκωση της περιφερειακή κρίσης και θα μπορούσε να ενεργοποιήσει ισχυρότερες δυνάμεις της περιοχής, ενδεχομένως και του Ιράν. Για αυτό το λόγο αναλυτές δεν αποκλείουν να ενταθούν και οι πιέσεις στο Ισραήλ σχετικά με τον περιορισμό των επιχειρήσεων στη Γάζα. Συνδέουν μάλιστα τις εξελίξεις και με τη στάση της Ουάσιγκτον, η οποία το τελευταίο διάστημα παίρνει αποστάσεις από τους σχεδιασμούς της κυβέρνησης Νετανιάχου.

Η ναυτιλία στο στόχαστρο – Ποιο είναι το κόστος

Εν τω μεταξύ, οι πύραυλοι και τα drones των Χούτι έχουν αναγκάσει ορισμένες από τις μεγαλύτερες ναυτιλιακές και πετρελαϊκές εταιρείες να αναστείλουν τη διέλευση από μια εκ των σημαντικότερων θαλάσσιων οδών του κόσμου. Πετρελαιοφόρα και φορτηγά πλοία (cargo ship) είτε βρίσκονται σε αναμονή των εξελίξεων, είτε αλλάζουν ρότα ακολουθώντας τον πολυήμερο περίπλου της Αφρικής.

Ένα πλοίο από τη Σιγκαπούρη μπορεί για παράδειγμα να φτάσει στο Ρότερνταμ σε 8.500 ναυτικά μίλια εάν διασχίσει το κανάλι. Ο περίπλους της Αφρικής αυξάνει το ταξίδι στα 11.800 ναυτικά μίλια, προσθέτοντας χρόνο και κόστος σε έναν πλοιοκτήτη. Για όσους επιλέγουν να κάνουν τον γύρο του Ακρωτηρίου της Καλής Ελπίδας αυτό σημαίνει επιπλέον 10 με 12 ημέρες ή και περισσότερες σε περίπτωση δεξαμενόπλοιων που κινούνται με χαμηλότερες ταχύτητες.

«Κάντε ένα ταξίδι μετ’ επιστροφής από τη Σαγκάη στο Ρότερνταμ και προσθέστε ένα εκατομμύριο δολάρια σε κόστος καυσίμων από την αλλαγή διαδρομής», δήλωσε στη Deutsche Welle ο Πίτερ Σαντ, επικεφαλής αναλυτής στην εταιρεία Xeneta με έδρα την Κοπεγχάγη. «Άρα αυτό και μόνο είναι ένας τεράστιος λογαριασμός».

Οι Maerks, Hapag-Lloyd, CMA CGM, MSC και Υang Ming, κολοσσιαίες εταιρείες που αντιπροσωπεύουν περίπου το 40% των θαλάσσιων μεταφορών, ανακοίνωσαν πως δεν θα περνούν πλέον από τη Διώρυγα του Σουέζ. Ήδη η κυκλοφορία μέσω της Ερυθράς Θάλασσας έχει μειωθεί κατά 35% και ορισμένες εταιρείες επεξεργάζονται σχέδια για τη χρήση εναλλακτικών σιδηροδρομικών και αεροπορικών εμπορικών διαδρομών. Συναγερμός σήμανε και στην πετρελαϊκή αγορά ύστερα από την απόφαση και των BP και Equinor να αναστείλουν επίσης τη διέλευση των τάνκερ από την Ερυθρά Θάλασσα.

Τα ασφάλιστρα κινδύνου των πλοίων έχουν πάρει την ανηφόρα και βρίσκονται μόνο κάτω από τα αντίστοιχα των πλοίων που διέρχονται από Ρωσικά και Ουκρανικά λιμάνια στη Μαύρη Θάλασσα. Η μεγάλη διαφορά μάλιστα είναι πως στη Μαύρη Θάλασσα τα εμπορικά πλοία κινδυνεύουν επί της ουσίας από τα διασταυρούμενα πυρά, ενώ στην Ερυθρά Θάλασσα η εμπορική ναυτιλία αποτελεί τον άμεσο στόχο.

Το κόστος από τα ασφάλιστρα, την αλλαγή δρομολογίων και τις καθυστερήσεις, αναμένεται να φτάσει και στην αγορά με τους εμπόρους και τους καταναλωτές να επιβαρύνονται περαιτέρω ενώ βρίσκονται ήδη αντιμέτωποι με υψηλές πληθωριστικές πιέσεις. «Και οι δύο επιλογές, η αύξηση των ασφαλίστρων και η αναδρομολόγηση γύρω από την Αφρική, θα έχουν αντίκτυπο στις τιμές των εμπορευμάτων», υπογράμμισε ο Τόμπι Βάλανς, μέλος της εκτελεστικής επιτροπής του London Forum of Insurance Lawyers.

Κοινή παραδοχή είναι πως πρόκειται για τη μεγαλύτερη πρόκληση της εφοδιαστικής αλυσίδας από την περίοδο των lockdown την περίοδο της πανδημίας. Εάν η κρίση συνεχιστεί, οι επιπτώσεις στη διεθνή ναυτιλία και το παγκόσμιο εμπόριο θα είναι εξαιρετικά σοβαρές.

Μια ματιά στα νούμερα είναι αποκαλυπτική του μεγέθους του προβλήματος: Από τη Διώρυγα του Σουέζ και την Ερυθρά Θάλασσα, διέρχεται το 12% του παγκόσμιου εμπορίου και το 30% των εμπορευματοκιβωτίων. Από τον Ιούνιο του 2022 έως τον Ιούνιο του 2023, πέρασαν 25.887 πλοία. Περίπου 9,2 εκατομμύρια βαρέλια πετρελαίου την ημέρα περνούσαν από το κανάλι το πρώτο εξάμηνο του 2023, ένα μέγεθος που αντιστοιχεί περίπου στο 10% της παγκόσμιας ζήτησης.

Ποιες χώρες θα πληγούν περισσότερο

Ο Σάιμον Λόκγουντ, ανώτερο στέλεχος για τη ναυτιλία στην πολυεθνική ασφαλιστική εταιρεία Willis Towers Watson, σημείωσε στο Foreign Policy πως οι επιθέσεις των Χούτι προκαλούν ήδη όλεθρο στην παγκόσμια ναυτιλία. «Το εμπόριο Ανατολής – Δύσης βασίζεται στην Ερυθρά Θάλασσα και τη Διώρυγα του Σουέζ. Με τις βασικές γραμμές τροφοδοσίας να εκτρέπονται σε άλλα δρομολόγια, θα υπάρξουν σημαντικές καθυστερήσεις και αυξημένο κόστος. Θα υπάρξουν αρνητικές επιπτώσεις στο διεθνές εμπόριο».

Εκτός από την Αίγυπτο, που είναι ο μεγαλύτερος χαμένος καθώς τα κέρδη από τη διαχείριση των ναυτιλιακών ροών στη Διώρυγα του Σουέζ είναι κομβικά για τα κρατικά ταμεία, η Ευρώπη και κυρίως τα κράτη της Μεσογείου, μεταξύ των οποίων και η Ελλάδα, θα επωμιστούν το μεγαλύτερο βάρος. Επίσης, ορισμένες χώρες στη Βόρεια Αφρική, όπως η Τυνησία και η Αλγερία, είναι επίσης ιδιαίτερα ευάλωτες καθώς το μεγαλύτερο μέρος των εμπορικών συναλλαγών τους με την Ασία πραγματοποιείται μέσω της Διώρυγας του Σουέζ.

Ο Πίτερ Σαντ περιγράφει την κρίση στην Ερυθρά Θάλασσα ως μια κατάσταση που «σιγόκαιγε και τελικά εξερράγη». «Όλοι όσοι εμπλέκονται στην παγκόσμια ναυτιλία, ιδίως με αλυσίδες εφοδιασμού που συνδέονται με τη διώρυγα του Σουέζ, προσπαθούν να μάθουν πού βρίσκονται τα εμπορεύματά τους και πού κατευθύνονται», ανέφερε.

H Ελίζαμπεθ Μπράου, ανώτερος συνεργάτης στο European Leadership Network, αναφέρει στο Foreign Policy: «Οι δυνάμεις που ενδιαφέρονται για αναταραχή αποφάσισαν πως η ναυτιλία είναι ένας εξαιρετικά ελκυστικός στόχος. Και γίνεται ακόμη πιο ελκυστικός καθώς μερικές από τις πιο σημαντικές θαλάσσιες οδούς στον κόσμο βρίσκονται στα γεωπολιτικά ασταθή ύδατα της Μέσης Ανατολής. Ετοιμαστείτε για καθυστερήσεις και ακριβότερα προϊόντα».