Για κάποιους ήταν το χρονικό ενός προδιαγεγραμμένου θανάτου και πράγματι πριν από μία δεκαετία ένα μικρό αλλά πολλά υποσχόμενο startup κατέβασε ρολά.
Προσφάτως επανήλθε μαγικά στη ζωή, όπως έκανε και το κρατικό πρόγραμμα που το σκότωσε την πρώτη φορά.
Η Aptera αναδύθηκε από τους νεκρούς και προσπαθεί ξανά να πουλήσει στον κόσμο την ενδιαφέρουσα ιδέα της: ένα υπεραποδοτικό και ηλεκτρικό τρίκυκλο που τροφοδοτείται εν μέρει από ηλιακά πάνελ.
Όσο το κάνει όμως αυτό, ένας από τους «κακούς» της περιπετειώδους ιστορίας της, μια από τις οντότητες που προσυπέγραψε την πτώση της, επανεμφανίστηκε: το πρόγραμμα Advanced Technology Vehicles Manufacturing του υπουργείου Ενέργειας των ΗΠΑ.
Το πρόγραμμα έγινε γνωστό ειδησεογραφικά γιατί έσωσε την Tesla από πρόωρο θάνατο. Την ίδια στιγμή ωστόσο κατάφερε συντριπτικά πλήγματα τόσο στην Aptera όσο και σε άλλα startups.
Η Aptera δεν ήταν φυσικά το μόνο ηλεκτρικό startup που έσβησε προσπαθώντας να εξασφαλίσει κρατικά κονδύλια. Είναι ωστόσο η μόνη που επανήλθε και έχει στο τιμόνι την ίδια ομάδα.
Και είναι ξανά έτοιμη να τα βάλει με την υπηρεσία που διαχειρίζεται τα χρηματοδοτικά προγράμματα του υπουργείου Ενέργειας…
Τι ήταν η Aptera
Το ηλεκτρικό startup ιδρύθηκε στην Καλιφόρνια το 2006 από τους Steve Fambro και Chris Anthony, δύο χρόνια πριν ξεκινήσει να πουλάει η Tesla το πρώτο της αμάξι, το ηλεκτρικό Roadster. Οι δύο ιδρυτές είχαν ένα όραμα κατά νου, ένα ελαφρύ και υπεραποδοτικό αυτοκίνητο με φουτουριστικό σχεδιασμό.
Ήταν «πράσινο» στη σύλληψή του, χωρίς ρύπους δηλαδή, και τα ηλιακά πάνελ της οροφής αντλούσαν καθαρή ενέργεια από τον ήλιο για να τροφοδοτούν το σύστημα κλιματισμού.
Όσο για τις τρεις ρόδες, οι Fambro και Anthony επιχειρηματολογούσαν πως τόσες μόνο χρειαζόταν για να μην καταλαμβάνει πολύ χώρο. Και το 2006 αυτό φάνταζε σωστή ιεροσυλία, σε έναν προ οικονομικής κρίσης κόσμο γεμάτο θεόρατα SUV.
Οι δύο επιχειρηματίες φαινόταν να έχουν πιάσει το momentum των ηλεκτρικών αυτοκινήτων. Η Silicon Valley είχε αρχίσει να ενδιαφέρεται πολύ για την ηλεκτροκίνηση και η General Motors είχε σχεδιάσει μόλις μια πολύ αποδοτική λύση, το EV1.
Υπήρχαν μερικά ακόμα ηλεκτρικά startups που μοιράζονταν την ίδια ρομαντική άποψη για την επόμενη μέρα της αυτοκίνησης, το τρίκυκλο της Aptera ξεχώριζε ωστόσο. Ακόμα και η General Motors το χαρακτήρισε «καινοτόμο όχημα».
Κι ενώ η καρδιά της βενζινοκίνητης Αμερικής, το Ντιτρόιτ, το εχθρευόταν, το Aptera κέρδισε την αγάπη της τεχνολογικής βιομηχανίας. Η Google, για παράδειγμα, το χρηματοδότησε με μερικά εκατομμύρια δολάρια.
Όπως έκαναν και κάποια ιδιωτικά funds, σαν την Idealab. Το σχέδιο της Aptera Motors, όπως ονομαζόταν τότε, ήταν δαιμόνιο, προσπαθούσε να κατηγοριοποιηθεί το όχημά της ως μοτοσικλέτα ώστε να κρατήσει χαμηλά τα κόστη.
Με την υποστήριξη της Silicon Valley και την αγάπη του κόσμου, όλα έδειχναν πως το τρίκυκλο θα μπει στην παραγωγή. Η Aptera είχε καταφέρει να πείσει 4.000 ανθρώπους να καταθέσουν προκαταβολή 500 δολαρίων ως τα τέλη του 2008.
Είχε ήδη έτοιμο το πρωτότυπο (Aptera 2e) και υποσχόταν τις πρώτες παραδόσεις ως τον Οκτώβριο.
Το χρονικό ενός προαναγγελθέντος θανάτου
Όσο πλησίαζε όμως ολοένα και πιο κοντά στο όνειρο, τόσο φαινόταν να απομακρύνεται από το αρχικό όραμά της.
Το νέο διοικητικό συμβούλιο πλήρωσε «ένα αδιανόητα υψηλό ποσό», όπως έγραψαν τα μέσα της εποχής, για να φτιάξει τον Σεπτέμβριο του 2008 μια νέα ομάδα διευθυντών και να φέρει ως γενικό διευθυντή έναν άνθρωπο από το Ντιτρόιτ, κάποιον Paul Wilbur.
Ο ιδρυτής και πρώην γενικός διευθυντής Fambro είδε τον ρόλο του να μειώνεται στο ελάχιστο, κρατώντας πια τη θέση του τεχνικού διευθυντή. Και τότε, τον Δεκέμβριο, το υπουργείο Ενέργειας των ΗΠΑ απέρριψε την αίτηση χρηματοδότησης της Aptera από το πρόγραμμα δανείων του Advanced Technology Vehicles Manufacturing.
Το υπουργείο δικαιολογήθηκε πως τα ηλεκτρικά οχήματα ήταν ακόμα στα όρια του επιστημονικού πειράματος, πόσο μάλλον για ένα τρίτροχο ηλεκτρικό που δεν είχε αποδείξει καν την αξία του.
Κι έτσι χρηματοδότησε γενναία την Tesla, τη Fisker Automotive, ακόμα και τη Ford, αλλά όχι τη μόνη εταιρία που βασιζόταν καθοριστικά από αυτά τα λεφτά. Ακριβώς επειδή το προϊόν της δεν είχε αποδείξει την αξία του.
Το υπουργείο διαμήνυσε πως δεν αξιολογεί καν τα τρίκυκλα για χρηματοδότηση. Ο νέος γενικός Wilbur αποφάσισε να σχεδιάσουν εκ νέου το όχημα ώστε να πατά στα ίδια πρότυπα με τα επιβατικά αυτοκίνητα, μπας και πειστεί η επιτροπή να προκρίνει το εγχείρημα.
Ο νέος σχεδιασμός προέβλεπε και ένα υβριδικό τρίτροχο, αλλά και ένα νέο και πιο παραδοσιακό τετράτροχο. Όσο γίνονταν αυτά, το υπουργείο συμφώνησε τον Οκτώβριο του 2009 να συμπεριλάβει και τα τρίτροχα στο πρόγραμμα χρηματοδότησης, αφήνοντας την Aptera να παλεύει με πολλά ταυτόχρονα σχέδια.
Ο Wilbur έκανε όμως και κάτι ακόμα το 2010. Πόνταρε την επιβίωση της εταιρίας αποκλειστικά στο δημόσιο χρήμα, αποσύροντάς τη από οποιοδήποτε γύρο χρηματοδότησης ιδιωτικών κεφαλαίων.
Και λίγο έλειψε να τα καταφέρει. Η εταιρία απέσπασε τη δέσμευση του υπουργείου τον Ιανουάριο 2011 για 150 εκατ. δολάρια για το τετράτροχο και τετραθέσιο Aptera 4e, με την προϋπόθεση πως θα μάζευε άλλα 80 εκατ. από την ιδιωτική αγορά. Μόνο που έχοντας εξαφανίσει την Aptera από κάθε άλλο πρόγραμμα, αυτό δεν ήταν εύκολο.
Πόσο μάλλον που εκείνη τη χρονιά κανείς δεν έδινε λεφτά για πειραματικά οχήματα. Ακόμα και ο κολοσσός General Motors είχε πτωχεύσει.
Κι έτσι η Aptera Motors κατέβασε ρολά τον Δεκέμβριο του 2011, ξεπουλώντας όλα τα περιουσιακά στοιχεία της. Το υπουργείο έκρινε στα τέλη του 2010 ότι το Aptera 2e δεν θα μπορούσε να αποπληρώσει καν τις δανειακές του υποχρεώσεις, καθώς στη δική του έρευνα αγοράς οι προβλεπόμενες πωλήσεις ήταν πολύ πιο κάτω από τα νούμερα της Aptera.
Μέχρι τότε οι δύο ιδρυτές ήταν εκτός εταιρίας, τους έδιωξε το διοικητικό συμβούλιο. Για να σώσει τα προσχήματα, ο Anthony είχε δηλώσει πως παραιτήθηκε το 2009 για να ξεκινήσει μια νέα εταιρία με μπαταρίες (Flux Power). Ο Fambro απολύθηκε στις αρχές του 2010.
«Είχαμε έτοιμο για παραγωγή ένα αυτοκίνητο. Και δυστυχώς όλα τα σχέδια εξαρτήθηκαν από το δάνειο του υπουργείου Ενέργειας», θυμάται σήμερα ο Anthony, «ο Steve κι εγώ είχαμε φύγει από την Aptera και η νέα διοίκηση δεν κατάφερε να πάρει το δάνειο, κι έτσι δεν είχαν άλλο δρόμο να ακολουθήσουν».
Πρώην υπάλληλος του startup, που μίλησε στα μέσα διατηρώντας την ανωνυμία του, δήλωσε για την πτώση της εταιρίας πως «το δάνειο ήταν το δηλητήριο που σκότωσε την Aptera. Τα δάνεια του υπουργείου Ενέργειας ήταν το χειρότερο πράγμα που συνέβη στη βιομηχανία ηλεκτρικών οχημάτων κατά την περίοδο 2009-2010».
Η Aptera δεν ήταν η μόνη που σκοτώθηκε από τα κρατικά πλάνα, πολλά ακόμα ελπιδοφόρα ηλεκτρικά startups εξαρτήθηκαν από τη χρηματοδότηση του υπουργείου και έβαλαν λουκέτο. Το ίδιο συνέβη και στη νέα επιχειρηματική απόπειρα του Anthony με τις μπαταρίες αυτοκινήτων, την απέκλεισαν από τα χρηματοδοτικά προγράμματα και έσβησε αθόρυβα.
Όσο βέβαια τα έκανε αυτά, το υπουργείο Ενέργειας έδινε το φιλί της ζωής στην Tesla με ένα χαμηλότοκο δάνειο 465 εκατ. δολαρίων (Ιούνιος 2009) που την κράτησε ζωντανή. Και έδωσε μερικά ακόμα δισεκατομμύρια δολάρια στους μεγάλους παίκτες της αγοράς, αυτοκινητοβιομηχανίες όπως η Ford και η Nissan.
Ακόμα πιο περίεργο είναι ίσως το γεγονός ότι το πρόγραμμα Advanced Technology Vehicles Manufacturing δεν έχει δώσει έκτοτε άλλα λεφτά. Παρά το γεγονός ότι είχε προεγκρίνει δάνεια 40 δισ. δολαρίων. Επισήμως, έχει σήμερα 17,7 δισ. δολάρια για να κατευθύνει σε τέτοιες καινοτόμες δράσεις.
«Είναι κρίμα που αυτά τα 17 δισεκατομμύρια μαζεύουν σκόνη», παρατηρεί ο Anthony…
Η επιστροφή
Ο Fambro πέρασε την επόμενη δεκαετία αναπτύσσοντας πρωτοποριακές τεχνολογίες σε άλλα μετερίζια, όπως οι υδροπονικές καλλιέργειες και η καθαρή ενέργεια. Δεν έχασε ποτέ επαφή με τον παλιό του συνεργάτη.
«Ο Steve κι εγώ είχαμε πάντα στο πίσω μέρος του μυαλού μας πόσο ωραίο θα ήταν να αναβίωνε η Aptera». Η Aptera είχε εντωμεταξύ ρευστοποιηθεί, σπάζοντάς τη σε τμήματα για να πουληθεί ευκολότερα.
Οι επενδυτές της, μεταξύ αυτών η Idealab, η Google, η εταιρία ενέργειας NRG κ.ά, ξεπούλησαν τα πάντα τον Δεκέμβριο του 2011. Τα περισσότερα αποκτήθηκαν από τον κινεζικό κατασκευαστικό όμιλο Zhejiang Jonway και πήγαν στην Κίνα.
Οι δύο ιδρυτές αποφάσισαν να αναβιώσουν την Aptera το 2019, όταν τα ηλεκτρικά οχήματα δεν ήταν πια επιστημονική φαντασία. Η Tesla ήταν ήδη καθ’ οδόν για να γίνει η μεγαλύτερη αυτοκινητοβιομηχανία του κόσμου σε όρους αξίας και οι αγορές χρηματοδοτούσαν πια με δισεκατομμύρια δολάρια τα ηλεκτρικά startups.
Το όραμα της Aptera για ηλιακό αυτοκίνητο δεν ήταν τώρα τρέλα, αρκετοί άρχισαν να το ψάχνουν σοβαρά, όπως η Lightyear One.
Η νέα Aptera θέλει πλέον να φτιάξει ένα ηλεκτρικό αυτοκίνητο που να κινείται πράγματι με τη βοήθεια της ηλιακής ενέργειας, εκεί που κάποτε αυτή θα χρησίμευε μόνο για τον κλιματισμό. Τώρα ισχυρίζεται πως τα πρωτοποριακά ηλιακά της πάνελ παρέχουν αυτονομία 70 χιλιομέτρων, καθώς είναι πολλά περισσότερα από μερικά φωτοβολταϊκά. Με έξυπνη χρήση, ισχυρίζονται οι δύο ιδρυτές, δεν θα χρειαστεί ποτέ φόρτιση το όχημα.
Μιλούν επίσης για αυτονομία άνω των 1.600 χιλιομέτρων, νούμερα τρελά για κάθε αυτοκινητοβιομηχανία, πόσο μάλλον για ένα startup. Οι δυο τους είναι αποφασισμένοι αυτή τη φορά να το βγάλουν στον δρόμο και με δελεαστική μάλιστα τιμή, μιλούν για 26.000-50.000 δολάρια, σύμφωνα με το πακέτο εξοπλισμού.
Για να συμβεί αυτό, έχουν αλλάξει μοντέλο χρηματοδότησης. Αρχικά στράφηκαν το 2019 σε μια πλατφόρμα χρηματοδότησης από τον κόσμο, τη WeFunder, όπου μάζεψαν 200.000 δολάρια εκείνη τη χρονιά και τα διπλάσια την επόμενη.
Στις αρχές του 2021, στράφηκαν σε ιδιωτική χρηματοδότηση και απέσπασαν άλλα 4 εκατ. δολάρια. Και τον Μάρτιο κατέθεσαν αίτηση στην Επιτροπή Κεφαλαιαγοράς των ΗΠΑ για νέο γύρο χρηματοδότησης αξίας 50 εκατ. δολαρίων.
Μετά τις περιπέτειές τους, το σημαντικότερο για τους ίδιους είναι να κρατήσουν τα ηνία της εταιρίας τους. Αυτό που δεν υπολόγιζαν όμως ήταν το δανειοδοτικό πρόγραμμα του υπουργείου Ενέργειας, το οποίο αναβίωσε πρόσφατα η νέα κυβέρνηση Μπάιντεν και υποσχέθηκε κονδύλια 40 δισ. δολαρίων η νέα υπουργός Ενέργειας, Jennifer Granholm, για καθαρή αυτοκίνηση.
Τα χρηματοδοτικά προγράμματα του υπουργείου Ενέργειας «ήταν κάπως ετοιμοθάνατα τα τελευταία χρόνια», είπε η υπουργός στο πρακτορείο Associated Press, υποσχόμενη οι διαδικασίες αίτησης να είναι ευκολότερες από την εποχή που δοκίμαζε την τύχη της η Aptera.
Τι περιμένουν οι Fambro και Anthony; Λεφτά. Έχουν προσλάβει ήδη μεσάζοντες και λομπίστες και ξοδεύουν δεκάδες χιλιάδες δολάρια, προσδοκώντας κρατικό χρήμα της τάξης των 100-150 εκατ. δολαρίων.
Λένε όμως πως δεν εξαρτώνται από αυτά τα λεφτά. Αν έρθουν, θα χρηματοδοτήσουν το δεύτερο σχέδιο της Aptera, ένα τετράτροχο όχημα.
Μόνο που και πάλι έχουν βρεθεί να κυνηγάνε το χαμηλότοκο κρατικό χρήμα.
