Ένας μήνας έχει περάσει από την επεισοδιακή ομιλία του αμερικανού αντιπροέδρου, Τζέι Ντι Βανς, κατά τη διάρκεια της οποίας κατέστη ξεκάθαρο ένα πράγμα: η Ευρώπη δεν μπορεί να βασίζεται πλέον στις ΗΠΑ για την ασφάλειά της.
Άμεση ήταν η απάντηση της ΕΕ, καθώς με άνετη πλειοψηφία το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο ενέκρινε ψήφισμα που παρέχει πολιτική υποστήριξη στο σχέδιο «ReArm Europe», το οποίο παρουσίασε η πρόεδρος της Κομισιόν, Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, για χρήση έως και 800 δισ. ευρώ για επενδύσεις στην Άμυνα, τα επόμενα τέσσερα χρόνια.
Η γειτονική Τουρκία βρίσκεται σε προνομιακή θέση για να εκμεταλλευτεί αυτές τις νέες εξελίξεις. Ο τούρκος πρόεδρος, Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, δήλωσε τον Ιανουάριο πως τα τελευταία χρόνια η Τουρκία έχει αναπτύξει σημαντικά τις αμυντικές της βιομηχανίες, με τις εξαγωγές να αυξάνονται κατά 29% και να φτάνουν τα 7,1 δισεκατομμύρια δολάρια το 2024, τοποθετώντας τη στην 11η θέση των παγκόσμιων εξαγωγών αμυντικών προϊόντων.
Πρωταγωνιστής της τουρκικής αμυντικής βιομηχανίας δεν είναι άλλη από την Baykar που εξειδικεύεται στην κατασκευή μη επανδρωμένων αεροσκαφών. Η εταιρεία με έδρα την Κωνσταντινούπολη που έχει μεταμορφωθεί σε έναν από τους σημαντικότερους εξαγωγείς πολεμικών drones, ύστερα από την εκτεταμένη χρήση των Bayractar TB2 από τον στρατό της Ουκρανίας κατά των ρωσικών δυνάμεων, εξαγόρασε τον Δεκέμβριο την ιταλική εταιρεία παραγωγής αεροσκαφών Piaggio Aerospace.
Σύμφωνα με το Reuters, ο ευρωπαϊκός αμυντικός γίγαντας της Ιταλίας Leonardo και η τουρκική Baykar ανακοίνωσαν στις αρχές Μαρτίου ότι δημιουργούν μια κοινοπραξία, με στόχο την παραγωγή μη επανδρωμένων αεροσκαφών (UAV).
Ουσιαστικά σκοπός αυτής της συνεργασίας-ορόσημο θα είναι η εκμετάλλευση των κενών που υπάρχουν στην ευρωπαϊκή αγορά στρατιωτικών μη επανδρωμένων αεροσκαφών, της οποίας η αξία σύμφωνα με το Reuters υπολογίζεται γύρω στα 100 δισ. δολάρια.
«Η Ευρώπη έχει κενό στις μη επανδρωμένες τεχνολογίες… και σε περίπλοκους καιρούς, όπως αυτός που ζούμε, είναι θεμελιώδους σημασίας για την εγγύηση της παγκόσμιας ασφάλειας», δήλωσε ο διευθύνων σύμβουλος της Leonardo, Roberto Cingolani, σε συνέντευξη Τύπου.
Ο πρόεδρος της Baykar, Selçuk Bayraktar, γαμπρός του τούρκου προέδρου, Ταγίπ Ερντογάν, δήλωσε ότι η συμφωνία είναι μια «ευκαιρία για την οικοδόμηση εναέριας υπεροχής», δεδομένου του βασικού ρόλου των μη επανδρωμένων αεροσκαφών στο μέλλον.
Τα στελέχη ανέφεραν πως η κοινοπραξία, με έδρα την Ιταλία, θα χρησιμοποιήσει τις υπάρχουσες εγκαταστάσεις των δύο εταιρειών, προσθέτοντας ότι έχουν ήδη αρχίσει οι συζητήσεις με τις αντίστοιχες εθνικές στρατιωτικές δυνάμεις.
Το πρώτο προϊόν της κοινοπραξίας, το οποίο αναμένεται σε περίπου 18 μήνες, θα βασίζεται στο αεροσκάφος Akinci της Baykar και η κατασκευή του θα προσαρμόζεται ανάλογα με το αίτημα του κάθε πελάτη.
Ο Cingolani δήλωσε επίσης ότι το νέο εγχείρημα είναι συμβατό και δεν θα ανταγωνίζεται το ευρωπαϊκό μη επανδρωμένο αεροσκάφος μεσαίου ύψους μεγάλης αντοχής (MALE), που παρουσιάστηκε για πρώτη φορά το 2018 και θα αναπτυχθεί με την Airbus (AIR.PA) και την Dassault Aviation (AM.PA).
«Το πρόγραμμα Eurodrone είναι ένα ενδιαφέρον πρόγραμμα με μια συγκεκριμένη, πολύ διαφορετική, εφαρμογή και αποστολή και προφανώς δεσμευόμαστε σε αυτό», δήλωσε το στέλεχος.
Η συμφωνία αναμένεται να δώσει στην τουρκική εταιρεία και κατ’ επέκταση στην Άγκυρα ένα προγεφύρωμα στην Ευρώπη, κάτι που σύμφωνα με το Reuters σχεδίαζε εδώ και πολύ καιρό.
Δεν είναι λίγοι αυτοί που καλωσορίζουν μία στενότερη αμυντική συνεργασία ανάμεσα στην «απροστάτευτη» Ευρώπη και την Τουρκία.
«Η Τουρκία μπορεί να παράσχει προσωρινές λύσεις. Διαθέτει έναν τεράστιο και αποτελεσματικό τομέα μεταποίησης με πραγματικά πλεονεκτήματα στην αμυντική παραγωγή. Έχει τη δυνατότητα να παράγει άρματα μάχης, οχήματα μάχης πεζικού και πυρομαχικά -συμπεριλαμβανομένων των βλημάτων πυροβολικού των 155 χιλιοστών- σε κλίμακα», γράφει το Κέντρο Ανάλυσης Ευρωπαϊκής Πολιτικής ή CEPA, στο άρθρο του με τίτλο «Η Τουρκία έχει απαντήσεις για μια ευάλωτη Ευρώπη».
«Η χώρα διαθέτει επίσης προηγμένες και ολοένα και πιο ζωτικής σημασίας στρατιωτικές τεχνολογίες – συμπεριλαμβανομένων των παγκοσμίως κορυφαίων δυνατοτήτων στα μη επανδρωμένα αεροσκάφη», συμπληρώνει το CEPA.
Τι θέλει όμως η Άγκυρα, πέρα από σημαντικές χρηματικές απολαβές, σαν αντάλλαγμα για να καλύψει τα εμφανή τεχνολογικά και παραγωγικά κενά στην αμυντική βιομηχανία της Ευρώπης;
Το CEPA γράφει πως η Τουρκία «λαχταρά τη συνεργασία και κυρίως την ανταλλαγή τεχνολογίας». Ίσως, όμως υπάρχουν και κάποια βαθύτερα γεωπολιτικά κίνητρα.
Ο πολιτικός αναλυτής, Ρόναλντ Μαϊνάρδος, εξηγεί πως η εξελισσόμενη σχέση μεταξύ της Τουρκίας και της Ευρωπαϊκής Ένωσης έχει ιδιαίτερη σημασία για την Ελλάδα – και, ολοένα και περισσότερο, για την Κύπρο. Ένα από τα βασικά κίνητρα για την ένταξη και των δύο εθνών στην ΕΕ ήταν η μόχλευση που παρείχε στις μακροχρόνιες διαφορές τους με την Τουρκία. Προς μεγάλη απογοήτευση της Άγκυρας, η Ελλάδα τοποθέτησε με επιτυχία την ΕΕ ως κρίσιμο πεδίο μάχης για τις ελληνοτουρκικές εντάσεις.
Επομένως, μια στενότερη συνεργασία μεταξύ Ευρώπης και Τουρκίας σε θέματα μείζονος στρατηγικής σημασίας, όπως είναι η ασφάλεια, μπορεί ουσιαστικά να αλλάξει τις γεωπολιτικές ισορροπίες στην ανατολική Μεσόγειο, με την Ελλάδα ενδεχομένως να «χάνει» το στρατηγικό πλεονέκτημα που της παρέχει το γεγονός ότι είναι μέλος της Ένωσης.
Η Τουρκία θα μπορούσε να χρησιμοποιήσει την αυξανόμενη επιρροή της, για να καθυστερήσει ή και να εμποδίσει ενδεχομένως τη λήψη αποφάσεων σχετικά με θέματα, όπως η ουσιαστική αναγνώριση των ελληνικών θαλάσσιων υδάτων ή η επίλυση του Κυπριακού Ζητήματος. Ταυτόχρονα, θα μπορούσε να επηρεάσει αποφάσεις που σχετίζονται με ευρωπαϊκά πακέτα στήριξης και ανάπτυξης στην ελληνική και την κυπριακή οικονομία.
Επιπρόσθετα, ενδεχομένως η Άγκυρα θα μπορούσε, πέρα από τη δική της προσπάθεια, να επισπεύσει τις διαδικασίες ένταξης στην ΕΕ και της Αλβανίας, που αποτελεί ιστορικό της σύμμαχο και με την οποία έχει ιδιαίτερες οικονομικές και θρησκευτικές σχέσεις.
Πάντως, προς το παρόν η γεωπολιτική ισχύ της Ελλάδας στην περιοχή της Μεσογείου φαίνεται να μην «κινδυνεύει» στο άμεσο μέλλον από αυτά τα ενδεχόμενα.
Η πρόεδρος της Κομισιόν, Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, και η ύπατη εκπρόσωπος της ΕΕ, Κάγια Κάλας, παρουσίασαν τη «Λευκή Βίβλο» που θα διαμορφώσει μια νέα προσέγγιση για την ευρωπαϊκή άμυνα.
Μεταξύ των χρηματοδοτικών εργαλείων που παρουσιάστηκαν είναι και το SAFE, μέσω του οποίου η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα αντλήσει έως και 150 δισεκατομμύρια ευρώ από τις κεφαλαιαγορές, για να βοηθήσει τα κράτη-μέλη της ΕΕ να αυξήσουν γρήγορα και αποφασιστικά τις επενδύσεις στις αμυντικές τους ικανότητες.
Το Politico αναφέρει πως τα δάνεια θα είναι διαθέσιμα μόνο σε χώρες της ΕΕ και φιλικά κράτη εκτός του μπλοκ μπορούν επίσης να συμμετάσχουν σε κοινές αγορές όπλων. Ενώ οι Financial Times γράφουν πως η Τουρκία, οι ΗΠΑ και το Ηνωμένο Βασίλειο δεν θα μπορούν να συμμετέχουν στο νέο κοινό ταμείο SAFE.
Ωστόσο, η Επιτροπή φαίνεται να αφήνει μισάνοιχτη την πόρτα να συμμετέχει η Τουρκία σε προγράμματα αμυντικής συνεργασίας. Άλλωστε, η Τουρκία αναφέρεται ρητά στη «Λευκή Βίβλο» ως εν δυνάμει εταίρος.
