Μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο η Ευρώπη προσπαθούσε επί πολλά χρόνια να επουλώσει τις πληγές της. Αυτό άρχισε να γίνεται κυρίως μετά την κατάρρευση του τοίχους του Βερολίνου. Μαζί, ωστόσο, με την κατάρρευση του «υπαρκτού Σοσιαλισμού», βγήκαν στην επιφάνεια σκελετοί που ήταν καλά κρυμμένοι στην ντουλάπα. Ή τουλάχιστον έτσι νόμιζαν κάποιοι. Η διάσπαση σε πολλά κομμάτια άλλοτε κραταιών χωρών, ανάβλυζε μίσος που σιγόβραζε για πολλές δεκαετίες.
Το χαρακτηριστικότερο παράδειγμα ήταν και παραμένει η διάλυση της Γιουγκοσλαβίας. Ο πόλεμος που ακολούθησε έδειξε το μέγεθος του μίσους. Και ήταν τότε που η Ευρώπη έζησε ξανά την φρίκη του πολέμου στο πετσί της. Ήταν η ημέρα που οι Ευρωπαίοι ξύπνησαν και άκουσαν για πρώτη φορά τη λέξη «Σρεμπρένιτσα».
Μια πόλη της ανατολικής Βοσνίας έμελλε να γίνει το αιματοβαμμένο σύμβολο του μίσους. Μια λέξη που ακόμα και σήμερα προκαλεί φρίκη και αποτροπιασμό. Η 11η Ιουλίου του 1995 είναι η πιο σκοτεινή ημέρα για την Ευρώπη μετά το Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο.
Και σε αυτή την ημέρα που θυμίζει Δίστομο, Καλάβρυτα ή Ανώγεια είχαν συμμετοχή και Έλληνες παραστρατιωτικοί. Μέλη της εγκληματικής οργάνωσης της Χρυσής Αυγής ή εθνικιστές που πίστευαν πως με τη σφαγή αμάχων προστατεύουν την Ευρώπη από την επέλαση των Μουσουλμάνων.
Η Σφαγή της Σρεμπρένιτσα
Το «Μικρό Ορυχείο», αυτό σημαίνει η λέξη Σρεμπρένιτσα, την περίοδο του πολέμου στην Γιουγκοσλαβία είχε κηρυχθεί «ασφαλές καταφύγιο». Αυτό, ουσιαστικά, σήμαινε πως ήταν υπό τον πλήρη έλεγχο των κυανοκράνων του ΟΗΕ και κάνεις δεν μπορούσε να πειράξει τους ανθρώπους που είχαν βρει καταφύγιο εκεί.
Οι Σέρβοι, ωστόσο, ισχυρίζονταν (και τότε και τώρα) πως στη Σρεμπρένιτσα πέρα από τους αμάχους είχαν βρει καταφύγιο και χρησιμοποιούσαν την πόλη ως ορμητήριο ένοπλες ομάδες τζιχαντιστών. Αν και ποτέ δεν αποδείχθηκε ο συγκεκριμένος ισχυρισμός ήταν αρκετός για να αποτελέσει το «κλειδί» που θ’ ανοίξει τις πύλες της κολάσεως.
Από τις αρχές του Ιουλίου του 1995 οι Σερβοβοσνιακές δυνάμεις είχαν αρχίσει να πολιορκούν την Σρεμπρένιτσα. Σποραδικές μάχες μικρής έντασης που γινόντουσαν στα περίχωρα της πόλης, αποτελούσαν απλά τον προάγγελο του μακελειού.
Στις 11 Ιουλίου οι δυνάμεις των Σερβοβοσνίων, υπό τον στρατηγό Ράτκο Μλάντιτς και την πολιτική κάλυψη του Ράντοβαν Κάρατζιτς και του Σλόμπονταν Μιλόσεβιτς, εισέβαλαν στη μαρτυρική πόλη και κυριολεκτικά την ισοπέδωσαν. Οι περίπου 100 Ολλανδοί κυανόκρανοι που υποτίθεται ότι ήταν εκεί για να προστατεύσουν τον άμαχο πληθυσμό, δεν έκαναν το παραμικρό. «Ούτε μια ντουφεκιά στον αέρα δεν έριξαν». Ακόμα και να ήθελαν, ήταν ελάχιστοι.
Όταν έπεσε η Σρεμπρένιτσα, οι Σέρβοι έβαλαν μέσα σε λεωφορεία γυναίκες και μικρά παιδιά και τους έβγαλαν εκτός πόλης. Κράτησαν σε αιχμαλωσία πάνω από 8.000 άνδρες και αγόρια μικρής ηλικίας. Ελάχιστοι, ίσως μερικές δεκάδες, ήταν αυτοί που κατάφεραν να γλιτώσουν. Κανείς δεν μπορεί να ξέρει με ακρίβεια πόσοι ήταν οι νεκροί. Μέχρι και πριν από μερικά χρόνια αναγνωρίζονταν ακόμα σωροί και γίνονταν κηδείες.
Αυτό που είναι σίγουρο, ωστόσο, είναι πως μέσα στις επόμενες 10 ημέρες από την εισβολή στη Σρεμπρένιτσα των δυνάμεων του Ράτκο Μλάντιτς εκτελέστηκαν με συνοπτικές διαδικασίες πάνω από 8.000 άνθρωποι οι περισσότεροι εκ των οποίων ρίχτηκαν σε ομαδικούς τάφους που ανοίχτηκαν σε λόφους περιμετρικά της πόλης.
Μέλη της Χρυσής Αυγής και Έλληνες παραστρατιωτικοί πήραν μέρος στη Σφαγή
«Όταν το πυροβολικό σταμάτησε τους βομβαρδισμούς, μπήκαμε και καθαρίσαμε» τα λόγια αυτά ακούστηκαν από τη συχνότητα του Mega και έβγαιναν από το στόμα ενός Έλληνα που εθελοντικά είχε καταταχθεί στον Σερβικό στρατό.
Η εφημερίδα Έθνος, από την άλλη, σε ρεπορτάζ της από την περιοχή έγραφε πως «τέσσερις σημαίες υψώθηκαν στα ερείπια της ορθόδοξης εκκλησίας της Σρεμπρένιτσα: η σερβική, η ελληνική, της Βεργίνας και του Βυζαντίου»! Μέχρι και τις πρώτες ημέρες από την Σφαγή κανείς δεν ήξερε το μέγεθος της φρικαλεότητας και έτσι έβρισκε χώρο να αναπτυχθεί μια λανθάνουσα έκφραση της ελληνοσερβικής φιλίας.
Όσο περνούσε ο καιρός, ωστόσο, και η Ευρώπη βρισκόταν αντιμέτωπη με μια δίχως κανένα έλεος ανθρωποσφαγή, τόσο τα στόματα άνοιγαν. Οι «πατριώτες» που συμμετείχαν στην κατάληψη της Σρεμπρένιτσα ήταν εθνικιστές παραστρατιωτικοί και μέλη της εγκληματικής οργάνωσης της Χρυσής Αυγής η οποία μέσα από τα προπαγανδιστικά της έντυπα υπερηφανευόταν για τη συμμετοχή τους στον πόλεμο της Γιουγκοσλαβίας.
Υπολογίζεται πως περίπου 20 Έλληνες μπήκαν στη Σρεμπρένιτσα μαζί με τις Σερβικές δυνάμεις. Όλοι τους μέλη της «Ελληνικής Εθελοντικής Φρουράς». Στόχος τους να βοηθήσουν τους «Σέρβους αδερφούς του στρατηγού Μλάντιτς» στο σχέδιο τους για «εθνικά καθαρές περιοχές»! Ο Ράτκο Μλάντιτς ήταν αυτός που τους ζήτησε να υψώσουν την ελληνική σημαία στην μαρτυρική Σρεμπρένιτσα, ενώ ο Ράντοβαν Κάρατζιτς τους παρασημοφόρησε.
Η συμμετοχή τους επιβεβαιώθηκε αρχικά στην έκθεση της διορισμένης από την κυβέρνηση της Ολλανδίας επιτροπής εμπειρογνωμόνων. Συγκεκριμένα, οι αναφορές αυτές περιέχονται στον τρίτο τόμο που φέρει τον τίτλο «Intelligence en de oorlog in Bosnie 1992-1995» («Κατασκοπεία και Πόλεμος στη Βοσνία 1992-1995»). Ο συγγραφέας του τόμου, ο καθηγητής C. Wiebes του Πανεπιστημίου του Άμστερνταμ είχε πρόσβαση στα αρχεία των μυστικών υπηρεσιών της Ολλανδίας, καθώς και σε αρχεία των Ηνωμένων Εθνών.
Σύμφωνα με την έκθεση του Ολλανδικού Ινστιτούτου Πολεμικής Τεκμηρίωσης (NIOD), «Ολλανδοί κυανόκρανοι είδαν αποβράσματα που είχαν αντικαταστήσει τον τακτικό σερβοβοσνιακό στρατό με επαγγελματικές στολές, καθώς και τύπους σε “στιλ Rambo”, που ανήκαν σε διάφορα παραστρατιωτικά αποσπάσματα. Είδαν, συγκεκριμένα, άνδρες των Λύκων του Δρίνου (Drina Wolves) και, επίσης, έναν στρατιώτη από τους Λευκούς Αετούς (White Eagles) του Σέρβου εθνικιστή φασίστα Vojislav Šešelj. Μαυροβούνιοι και Έλληνες μισθοφόροι βρίσκονταν ανάμεσα στα στρατιωτικά αποσπάσματα που αναπτύχθηκαν σε ολόκληρη την περιοχή του Ποτοκάρι».
Παράλληλα, το 2008 η Ολλανδή δημοσιογράφος Ίνχεμπορχ Μπίχελ γύρισε το ντοκιμαντέρ «The Greek Way», που αναφέρεται στην ελληνική συμμετοχή στη Σφαγή της Σρεμπρένιτσα.
Επιπλέον, μια μεγάλη δημοσιογραφική έρευνα του ελληνικού ιστολογίου XYZ Contagion (απ’ όπου αντλήθηκαν οι ερασιτεχνικές φωτογραφίες) αποκάλυψε με ονοματεπώνυμα, πλέον, το ποιοι και κυρίως τι ήταν τα μέλη της «Ελληνικής Εθελοντικής Φρουράς» που πολέμησε στο πλευρό των Σέρβων και είχαν όχι απλά περιφερειακό ρόλο αλλά ενεργό συμμετοχή στη Σφαγή. Οι ερευνητές του ιστολογίου, μάλιστα, έχουν καταγγείλει δημόσια πως έχουν δεχθεί απειλές για τη ζωή τους, μετά τη δημοσιοποίηση των όσων ανακάλυψαν.
Έγκλημα και τιμωρία
Η πτώση της Σρεμπρένιτσα και η θηριώδης σφαγή σήμανε την αντίστροφη μέτρηση για τον πόλεμο της Βοσνίας -όπως ονομάστηκε ο εμφύλιος στην τελευταία φάση του. Η ταπείνωση των δυνάμεων του ΟΗΕ ανάγκασε τη διεθνή κοινότητα να πάρει σκληρά μέτρα βομβαρδίζοντας σερβοβοσνιακές περιοχές.
Ο πρωτεργάτης της σφαγής στρατηγός Ράτκο Μλάντιτς και ο πολιτικός του προϊστάμενος Ράντοβαν Κάρατζιτς συνελήφθησαν μετά από χρόνια φυγοδικίας ως πρωταίτιοι της σφαγής, ενώ ο επικεφαλής τους, ο πρόεδρος της Σερβίας Σλόμπονταν Μιλόσεβιτς, πέθανε στη φυλακή προτού ολοκληρωθεί η δίκη του.
Τον Μάρτιο του 2016 το Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο για την πρώην Γιουγκοσλαβία (ICTY) καταδίκασε τον πρόεδρο της «Σερβικής Δημοκρατίας της Βοσνίας» Ράντοβαν Κάρατζιτς σε κάθειρξη 40 ετών. Κρίθηκε ένοχος για τις 10 από τις 11 κατηγορίες που αντιμετώπιζε σχετικά με εγκλήματα πολέμου και εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας, μεταξύ των οποίων και η γενοκτονία που διαπράχθηκε στη Σρεμπρένιτσα.
Τρία χρόνια μετά, την Τετάρτη 20 Μαρτίου το Εφετείο του ΟΗΕ αύξησε σε ισόβια την ποινή στον πρώην πολιτικό ηγέτη των Σέρβων της Βοσνίας, καθώς απεφάνθη πως η πρωτόδικη ποινή ήταν υπερβολικά επιεικής, αφού ο Κάρατζιτς προχώρησε εσκεμμένα στη σφαγή.
Το 2017 το Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο για την πρώην Γιουγκοσλαβία (ICTY) καταδίκασε τον Σέρβο αρχιστράτηγο Μλάντιτς -γνωστό ως «χασάπη των Βαλκανίων»- κρίνοντάς τον ένοχο για γενοκτονία και άλλα εγκλήματα πολέμου, ανάμεσα στα οποία περιλαμβάνονται δολοφονίες, βασανιστήρια, βιασμοί, απαγωγές και απελάσεις.
Σύμφωνα με την ετυμηγορία του δικαστηρίου, ο τότε στρατιωτικός διοικητής των Σέρβων της Βοσνίας «έπαιξε καθοριστικό ρόλο στη σφαγή της Σρεμπρένιτσα. Υπήρξε μέλος μίας κοινής εγκληματικής επιχείρησης, που είχε σκοπό τη δίωξη των μη Σέρβων στη Βοσνία και την εξολόθρευση του πληθυσμού της Σρεμπρένιτσα, την περίοδο μεταξύ 1992 και 1995».
Τέλος σε ό,τι αφορά τους Έλληνες ακροδεξιούς παρακρατικούς ίσως να βρεθούν και αυτοί αντιμέτωποι με τη Δικαιοσύνη καθώς τον Απρίλιο του 2021 η Μούνιρα Σούμπασιτς, που έχασε γιό και σύζυγο στη Σφαγή, επικεφαλής της οργάνωσης «Μητέρες της Σρεμπρένιτσα» μίλησε στο Independet New Balkan Agency και τόνισε πως «υπάρχουν πολλά στοιχεία ότι λειτουργούσαν στη Σρεμπρένιτσα.
Υπάρχουν φωτογραφίες που το αποδεικνύουν. Οι Έλληνες εθελοντές που συμμετείχαν στη σφαγή μετά την πτώση της Σρεμπρένιτσα το 1995 δεν προσήλθαν ποτέ στη δικαιοσύνη. Σύμφωνα με πληροφορίες που μετέδωσε το ειδησεογραφικό πρακτορείο, μάλιστα, επιζώντες της γενοκτονίας της Σρεμπρένιτσα σκοπεύουν άμεσα να καταθέσουν μηνύσεις κατά συγκεκριμένων ατόμων.
