«Η πρώτη μου ζωηρή ανάμνηση, είναι να ξυπνάω φοβισμένος μέσα σε ένα χαμό από πιστολιές, φωνές, καπνούς και φλόγες. Ο πατέρας μου είχε πυροβολήσει τους δυο λευκούς που είχαν βάλει φωτιά στο σπίτι μας. Πέφταμε ο ένας πάνω στον άλλο και τσαλαπατιόμασταν για να γλυτώσουμε. Η μητέρα μου με το μωρό στην αγκαλιά, μόλις που πρόφτασε να βγει στη αυλή, όταν το σπίτι γκρεμίστηκε σκορπίζοντας σπίθες παντού. Θυμάμαι πως στεκόμασταν μεσ’ στο σκοτάδι με τα εσώρουχα, κλαίγοντας και ξεφωνίζοντας μ’ όλη μας τη δύναμη».
Το παραπάνω απόσπασμα προέρχεται από την αυτοβιογραφία του Μάλκολμ Χ (εκδόσεις Κουκίδα) και πιθανότατα είναι η απάντηση σε όλα τα ερωτήματα που αφορούν τη ζωή και τη δράση ίσως του πιο φλογερού ακτιβιστή για τα δικαιώματα των μαύρων στις ΗΠΑ.
Ο Μάλκολμ Χ, γνώρισε όλα τα στάδια μιας ζωής που θα μπορούσε να είναι και κινηματογραφικό σενάριο. Από τον πόνο του ξεριζωμού, την εγκατάλειψη, το έγκλημα, τη φυλακή, την οργή, την αποθέωση, τον ξεπεσμό και βέβαια έναν βίαιο θάνατο.
Έναν θάνατο που και ο ίδιος περίμενε. «Ο,τι κι αν κάνω σήμερα, το θεωρώ επείγον. Όταν λέω πως οποιαδήποτε στιγμή της μέρας ή της νύχτας μπορεί να αντιμετωπίσω το θάνατο είμαι απλώς αντικειμενικός. Το ότι σκέφτομαι το θάνατο δεν με ενοχλεί, όπως ίσως μερικούς άλλους ανθρώπους. Ποτέ δεν πίστευα πως θα ζήσω αρκετά ώστε να γεράσω. Ακόμα και προτού γίνω μουσουλμάνος -όταν ήμουν ένας αβανταδόρος στη ζούγκλα του γκέτο κι ύστερα ένας εγκληματίας στη φυλακή- πάντα είχα στο μυαλό μου ότι θα πέθαινα από βίαιο θάνατο» είχε γράψει στην αυτοβιογραφία του. Και έτσι έγινε…
Ο βιασμός της μητέρας του
Μπορεί η πρώτη ζωηρή ανάμνηση από τη ζωή του να ήταν το κάψιμο του σπιτιού του από ρατσιστές λευκούς, ωστόσο, αυτό δεν σημαίνει πως η ζωή για την οικογένεια του Μάλκολμ Χ ήταν καλύτερη στα χρόνια που είχαν προηγηθεί. Είναι ενδεικτικό πως ο ίδιος δεν ήταν καρπός του έρωτα της μητέρας με τον πατέρα του, αλλά «αποτέλεσμα» του βιασμού της Λουίζ Νόρτον από έναν λευκό!
Ο μικρός Μάλκολμ Λιτλ γνώρισε από τα πρώτα χρόνια της ζωής του το ρατσιστικό μίσος. Η μητέρα του είχε βιαστεί, το σπίτι του είχε καεί, τα μέλη της ΚΚΚ τους κυνηγούσαν παντού και το αποκορύφωμα: ενώ ο Μάλκόλμ ήταν μόλις 12 ετών ο πατέρας του Ερλ Λιτλ, ιερωμένος και ακτιβιστής υπέρ των δικαιωμάτων των μαύρων, βρίσκεται νεκρός, δεμένος στις γραμμές του τρένου. Επρόκειτο για μια ξεκάθαρη υπόθεση δολοφονίας, ωστόσο, η αστυνομία αποδίδει το γεγονός σε… αυτοκτονία!
Η οικογένεια του μικρου διαλύεται. Με τον πατέρα νεκρό και τη μητέρα να μην μπορεί να ξεπεράσει το σοκ και να εισάγεται σε ψυχιατρείο, τα παιδιά δίνονται σε ανάδοχες οικογένειες και ιδρύματα.
Ο Μάλκολμ Λιτλ βγαίνει από μια σκοτεινή περίοδο της ζωής του και μπαίνει σε μια άλλη. Ακόμα πιο σκοτεινή. Αν και άριστος μαθητής, εγκαταλείπει το σχολείο στα 15 του όταν λέει στον δάσκαλό του πως θέλει να γίνει δικηγόρος και εκείνος του απαντάει «ας είμαστε ρεαλιστές… Είσαι μαύρος»!
Μετακομίζει στη Βοστόνη και αν και προσπαθεί να ζήσει μια τίμια ζωή, γρήγορα βρίσκεται να «σπρώχνει» ναρκωτικά για λογαριασμό του ντόπιου αφεντικού της μαφίας. Από εκεί ξεκίνησε η «κάτω βόλτα». Ο Μάλκολμ Λιτλ άνοιξε φάκελο στην αστυνομία και μέχρι που μπήκε φυλακή δεν έπαψε στιγμή να τον… εμπλουτίζει. Ληστείες, διαρρήξεις, παράνομος τζόγος. Για αρχή. Μετά νταβατζής, τοξικομανής ο ίδιος, ακόμα και ζιγκολό! Το 1946 μπαίνει τέλος στην παράνομη δράση του. Συλλαμβάνεται για διάρρηξη και κλοπή, και καταδικάζεται σε 10 χρόνια φυλάκιση.
Η φυλακή που του άλλαξε τη ζωή και «γέννησε έναν ηγέτη»
Μέσα στο κελί του ο Μάλκολμ Λιτλ, αρχίζει να διαβάζει προκειμένου να γεμίσει τα κενά στη μόρφωσή του. Διαβάζει πολύ. «Ρουφάει» τη γνώση σαν σφουγγάρι και αρχίζει να αποκτά πολιτική συνείδηση. Αυτό ακριβώς είναι που τον φέρνει σε επαφή με τον Τζον Μπέμπρι, έναν συγκρατούμενό του που είχε σχέσεις με το «Έθνος του Ισλάμ».
Μια μικρή- τότε- σέχτα φανατικών που συνδύαζε τον ισλαμισμό και τον αγώνα υπέρ των δικαιωμάτων των μαύρων. Ο ηγέτης της θρησκείας, Ελάιζα Μοχάμεντ, κήρυττε ότι ο «λευκός» είναι ο διάβολος που βασανίζει τον «μαύρο», ο οποίος οφείλει να ξεσηκωθεί και να αποτινάξει το ζυγό του λευκού με πρώτο βήμα την ίδρυση ενός αυτόνομου κράτους, εντελώς ανεξάρτητου από τις ΗΠΑ.
Μέσα σε λίγο καιρό ο Μάλκολμ Λιτλ αλλάζει εντελώς. Μέχρι και το όνομά του αλλάζει το 1950. Στο εξής θα ονομάζεται Μάλκολμ Χ (σαν φόρος τιμής στους άγνωστους μαύρους προγόνους του που ήταν σκλάβοι των λευκών), δεν θα καπνίζει, δεν θα πίνει, δεν θα βρίζει. Δυο χρόνια αργότερα αποφυλακίζεται και το 1954 τον βρίσκει ιερέα σε ναό του Χάρλεμ να σαγηνεύει τους μαύρους αδερφούς του, με πύρινους λόγους!
Μετατρέπεται σε ηγέτη των καταπιεσμένων μαύρων και ολοένα αυξανόμενος πονοκέφαλος για τους λευκούς. Είναι ενδεικτικό πως η μικρή οργάνωση του Ελάιτζα Μοχάμεντ, που αριθμούσε το 1952 κάπου 400 μέλη, μέσα σε ελάχιστα χρόνια ξεπέρασε τα 40.000!
Η βίαιη δολοφονία που και ο ίδιος περίμενε
Αρχικά ο λόγος του Μαλκολμ Χ είναι άκρως εθνικιστικός. Όταν, όμως, τα σπάει με τον Ελάιζα Μοχάμεντ και αποχωρεί από το «Έθνος του Ισλάμ», κάνει μια ακόμα στροφή στη ζωή του.
«Υποστηρίζω οποιοδήποτε πρόγραμμα δράσης μας δώσει πίσω αυτό που μας ανήκει. Πιστεύω πώς όταν κάποιος συμπεριφέρεται με εγκληματικό τρόπο, δεν έχει δικαίωμα να πει στο θύμα τι τακτικές να ακολουθήσει για να αντιμετωπίσει τον εγκληματία του. Όταν ένας εγκληματίας με κακομεταχειρίζεται, θα κάνω ό,τι χρειάζεται για να τελειώνω με αυτόν τον εγκληματία», έλεγε οργισμένος.
Ένα ταξίδι στη Μέκκα, ωστόσο, και οι επαφές του με ανθρώπους του παγκόσμιου αριστερού- κομμουνιστικού κινήματος (όπως ο Φιντέλ Κάστρο), τον κάνουν να αναθεωρήσει, να αφήσει πίσω τους τις εθνικιστικές κορώνες και να υιοθετήσει ένα πιο κοινωνικό και σίγουρα πιο ταξικό προφίλ αγωνιστή.
«Είμαι σίγουρος ότι θα υπάρξει μία σύγκρουση ανάμεσα στους καταπιεσμένους και τους καταπιεστές. Πιστεύω ότι θα υπάρξει μία σύγκρουση μεταξύ εκείνων που θέλουν ελευθερία, δικαιοσύνη και ισότητα για όλους και εκείνων που θέλουν να συνεχίσει να υπάρχει το σύστημα εκμετάλλευσης», είχε πει ο ίδιος σε ένα από τους εκατοντάδες πύρινους λόγους του.
«Δεν μπορείς να διαχωρίσεις την ειρήνη από την ελευθερία. Κανένας δεν μπορεί να ζει σε ειρήνη αν δεν είναι ελεύθερος», είχε πει σε κάποια άλλη ομιλία του και ήταν αυτή ακριβώς η αποστροφή στο λόγο του που κωδικοποιήθηκε στο κεντρικό σύνθημα του σύγχρονου κινήματος «Black Lives Matter», το γνωστό ακόμα και σήμερα: «Νο justice, no peace».
Ακριβώς, όμως την εποχή, που είχε αρχίσει μια νέα μεταστροφή σε πιο ειρηνικές μορφές διεκδικήσεις των δικαιωμάτων των μαύρων και ήταν έτοιμος να ιδρύσει την δική του οργάνωση, ήρθε το τέλος που ο ίδιος είχε «προφητέψει»!
Το απόγευμα της 21ης Φεβρουαρίου 1965, ο Μάλκολμ Χ, μιλούσε μπροστά στους οπαδούς του όταν ξαφνικά τρεις ένοπλοι άνδρες, πήδηξαν πάνω στη σκηνή και τον πυροβόλησαν 15 φορές σχεδόν εξ επαφής. Αν και διακομίστηκε άμεσα στο Πανεπιστημιακό Νοσοκομείο Κολούμπια, οι γιατροί δεν μπόρεσαν να κάνουν τίποτα για να τον σώσουν. Άφησε την τελευταία του πνοή σε ηλικία μόλις 39 ετών.
Οι δράστες της δολοφονικής επίθεσης, συνελήφθησαν και αποδείχθηκε πως όλοι τους ήταν μέλη του «Έθνους του Ισλάμ». Ο Ελάιτζα Μοχάμεντ, βέβαια, όταν ρωτήθηκε σχετικά αρνήθηκε ότι η οργάνωσή του οργάνωσε τη δολοφονία. Αρκέστηκε απλά να δηλώσει πως: «ο Μάλκολμ Χ έπαθε ότι κήρυττε»…
