Εκρηκτικά δεδομένα για τις θερμοπυρηνικές βόμβες

Όταν ο Ρόμπερτ Οπενχάιμερ, ο θεωρητικός φυσικός που πρωτοπόρησε στην κατασκευή της ατομικής βόμβας, είδε με τα μάτια του την πρώτη πυρηνική δοκιμή, δεν μπορούσε παρά να σιγομουρμουρίσει τα περίφημα σήμερα λόγια: «Τώρα έχω γίνει θάνατος, καταστροφέας των κόσμων»! Κι αυτό γιατί ο «πατέρας της ατομικής βόμβας», όπως αποκαλείται συχνά, αναγνώρισε την πρωτοφανώς τρομακτική ισχύ του όπλου μαζικής καταστροφής, το οποίο έμελλε να σφραγίσει τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο σηματοδοτώντας το οριστικό του τέλος όταν αφάνισε τις ιαπωνικές πόλεις της Χιροσίμα και του Ναγκασάκι τον Αύγουστο του 1945. Καθώς όμως ο πόλεμος έδωσε τη θέση του σε μια ιδιαιτέρως εύθραυστη ειρήνη, σύντομα η καταστρεπτική δύναμη της πυρηνικής ενέργειας θα μετατρεπόταν σε άγιο δισκοπότηρο των ισχυρών της οικουμένης, κάτι που θα εγκαινίαζε την κούρσα των πυρηνικών εξοπλισμών. Ο πυρηνικός όλεθρος είχε την τιμητική της στα τρομακτικά χρόνια του ακήρυχτου Ψυχρού Πολέμου και συνεχίζει να επικρέμεται ως απειλή πάνω από τα έθνη του πλανήτη, καθώς φαίνεται ότι ο άνθρωπος δεν διδάσκεται από το βεβαρημένο πυρηνικό παρελθόν του στον πόλεμο… Τι συνδέει την ατομική βόμβα με τον Γκότζιλα και το μπικίνι; Στην ατόλη Μπικίνι των Νήσων Μάρσαλ του Ειρηνικού Ωκεανού ήταν που γενικεύτηκαν οι πυρηνικές δοκιμές των ΗΠΑ, εκεί δηλαδή που τέσταραν το ολοκαίνουριο φονικό παιχνίδι μεταξύ 1946-1958. Όχι λιγότερες από 23 ατομικές βόμβες δοκιμάστηκαν στο διαβόητο νησάκι, ενώ εκεί έλαβε χώρα και η επίσημη πρώτη της υδρογονοβόμβας (1954), του νέου φονικού εργαλείου που είχε ισχύ 1.000 και πλέον φορές πάνω από την καταστρεπτική δύναμη της ατομικής βόμβας που έπληξε τη Χιροσίμα. Αυτό βέβαια αποτέλεσε πρόβλημα, καθώς η βόμβα αποδείχθηκε τουλάχιστον διπλάσια σε ισχύ απ’ όσο είχε προβλεφθεί και εξαφάνισε από τον χάρτη ένα μεγάλο τμήμα του νησιού, την ίδια ώρα που μόλυνε με ραδιενέργεια τους κατοίκους όλων των νήσων, παρά το γεγονός ότι ζούσαν έξω από την (λαθεμένα) προβλεπόμενη επικίνδυνη ζώνη. Το αποτέλεσμα του σκανδάλου ήταν που ενέπνευσε την ιαπωνική ταινία «Γκοτζίλα» (1954 – Gojira στην αυθεντική ιαπωνική εκδοχή του), καθώς το γιγαντιαίο θαλάσσιο τέρας ήταν αποτέλεσμα της πυρηνικής δραστηριότητας και της έκλυσης τεράστιων ποσοτήτων ραδιενέργειας, λειτουργώντας ως αλληγορία για την πυρηνική απειλή και όντας άμεσο απότοκο της φρικιαστικής ιαπωνικής μνήμης από τα τεκταινόμενα στη Χιροσίμα και το Ναγκασάκι. Ταυτοχρόνως, οι πυρηνικές δοκιμές στην ατόλη του Μπικίνι άφησαν το σημάδι τους και στον χώρο της μόδας: όταν ο Louis Reard έψαχνε όνομα για το νέο αποκαλυπτικό μαγιό που είχε μόλις σχεδιάσει, αποφάσισε να το ονομάσει «μπικίνι», καθώς η ατόλη ήταν ήδη παγκοσμίως γνωστή και στα στόματα όλων… Το Σχέδιο A119 Η πετυχημένη εκτόξευση του πρώτου σοβιετικού Σπούτνικ το 1957 έδωσε νέες ελπίδες στην κούρσα για την κατάκτηση του Διαστήματος, καθώς αυτός ήταν πράγματι ο πρώτος ανθρώπινος δορυφόρος που έμπαινε σε τροχιά γύρω από τη Γη. Ταυτοχρόνως βέβαια ανησύχησε ιδιαιτέρως τους αμερικανούς στρατιωτικούς επιτελάρχες, καθώς φιγούραρε ως σύμβολο της σοβιετικής τεχνολογικής ανωτερότητας στα χρόνια του ψυχροπολεμικού κολοφώνα. Παρά το γεγονός ότι ο Σπούτνικ έμεινε σε τροχιά μόλις 98 λεπτά της ώρας, ο αντίκτυπός του στις ΗΠΑ και η διαφαινόμενη σοβιετική νίκη στην κατάκτηση του Διαστήματος δεν μπορούσαν να περάσουν στα «ψιλά». Κι έτσι η Αμερική κατέληξε το 1958 σε ένα ομολογουμένως περίεργο πλάνο για να επιδείξει τη δική της στρατιωτική υπεροχή: την πυροδότηση πυρηνικής βόμβας στη Σελήνη! Το απόρρητο πρόγραμμα πέρασε στην Ιστορία με δύο ονόματα, το «χαλαρό» με το οποίο κυκλοφόρησε στον Τύπο («A Study of Lunar Research Flights») και το σαφώς πιο μυστηριώδες «Project A119». Τα περισσότερα ντοκουμέντα που αφορούν στο θεότρελο σχέδιο παραμένουν απόρρητα κι έτσι κανείς δεν είναι σίγουρος γιατί εγκαταλείφθηκε το απόκοσμο πλάνο, ο φυσικός ωστόσο που προΐστατο του σχεδίου, ο Dr Leonard Reiffel, ισχυρίστηκε το 2000 ότι «ήταν ξεκάθαρο ότι ο κύριος σκοπός της προτεινόμενης πυροδότησης ήταν για λόγους εντυπωσιασμού: η Πολεμική Αεροπορία ήθελε ένα μανιτάρι τόσο μεγάλο που να είναι ορατό από τη Γη! Οι ΗΠΑ είχαν μείνει πολύ πίσω στη διαστημική κούρσα». Παρά το γεγονός ότι ο επικεφαλής του «Project A119» δεν αποκάλυψε περισσότερα, σημείωσε με νόημα ότι ένα τέτοιο σχέδιο ήταν τότε «αναμφίβολα τεχνικά εφικτό»…

Δοκιμή βόμβας υδρογόνου στο Διάστημα Το 1962, έχοντας εγκαταλείψει πια τα σχέδια να ανατινάξουν το Φεγγάρι, οι Αμερικανοί θέλησαν να δουν τι θα συμβεί αν πυροδοτηθεί μια βόμβα υδρογόνου στο Υπερπέραν! Στην επιχείρηση λοιπόν με κωδικό όνομα «Operation Starfish Prime», μια πανίσχυρη βόμβα υδρογόνου μεταφέρθηκε στο διάστημα στη «μύτη» ενός πυραύλου Thor με σκοπό να πυροδοτηθεί κάπου 250 μίλια πάνω από τον Ειρηνικό Ωκεανό. Την ώρα που ο υπόλοιπος κόσμος παρακολουθούσε αποτροπιασμένος και διαμαρτυρόμενος το παράδοξο επιστημονικό σχέδιο, η εφημερίδα «Honolulu Advertiser» δεν μπορούσε να κρύψει τη χαρά της στο πηχυαίο πρωτοσέλιδό της: «Πυρηνική δοκιμή σήμερα θα είναι εκθαμβωτική: Καλή θέα, πιθανή»! Η βόμβα πυροδοτήθηκε πράγματι στις 9 Ιουλίου 1962 στις 11:00 π.μ. (ώρα Χονολουλού) και για άλλη μια φορά αποδείχθηκε πολύ πιο ισχυρή από τις αρχικές προβλέψεις: ο νυχτερινός ουρανός φωτίστηκε από την έκρηξη και άφησε μπλε, κόκκινες και πράσινες λάμψεις. Ο ηλεκτρομαγνητικός παλμός κατέστρεψε δορυφόρους και έφερε τον όλεθρο στις γήινες επικοινωνίες σε μια ακτίνα 1.500 χιλιομέτρων. Και σαν να μην έφτανε αυτό, αργότερα την ίδια χρονιά οι Σοβιετικοί πυροδότησαν τη δική τους πυρηνική βόμβα στο Διάστημα, αν και οι δύο υπερδυνάμεις υπέγραψαν σύμφωνο την επόμενη χρονιά (1963) που θα άφηνε το Σύμπαν οριστικά στην αιώνια αταραξία του…

H πλέον πανίσχυρη ατομική βόμβα που κατασκευάστηκε ποτέ έφερε σοβιετική υπογραφή και πυροδοτήθηκε στην Αρκτική στις 30 Οκτωβρίου 1961. Το φονικό όπλο, που έμεινε γνωστό ως «Βόμβα Τσάρος», ζύγιζε το αστρονομικό νούμερο των 27 τόνων και χρειάστηκε ένα ειδικά τροποποιημένο σοβιετικό αεροσκάφος για να κουβαληθεί. Η βόμβα απελευθερώθηκε μάλιστα με ένα αλεξίπτωτο ανοιγμένο από την αρχή, ώστε να προλάβει να ξεφύγει το αεροπλάνο από τη θανατηφόρα ακτίνα δράσης της. Δεν ήταν στα σίγουρα το πιο πρακτικό πυρηνικό όπλο που κατασκευάστηκε ποτέ, έδωσε όμως τη δυνατότητα στους Σοβιετικούς να στείλουν ηχηρά μηνύματα για το πόσο καλοί είχαν γίνει στη χειραγώγηση της πυρηνικής ενέργειας. Όταν η βόμβα έσκασε, η δύναμη ήταν αντίστοιχη 50 εκατ. τόνων εκρηκτικής ύλης! Κάπου 3.800 φορές πιο δυνατή δηλαδή από την ατομική της Χιροσίμα. Τόσο ασύλληπτη ήταν η έκρηξη που έσπασαν παράθυρα ακόμα και στη Φινλανδία, περισσότερο από 900 χιλιόμετρα μακριά δηλαδή. Όσο για το ωστικό κύμα, αυτό έκανε την περιστροφή της Γης όχι μία αλλά τρεις φορές. Κι όσο περίεργο κι αν ακούγεται, η βόμβα είχε τη δυνατότητα να προκαλέσει διπλάσια σε ένταση έκρηξη, έπρεπε όμως να την περιορίσουν ώστε να μπορέσει να ξεφύγει το αεροπλάνο που τη μετέφερε…

Δεν είναι όλες οι πυρηνικές βόμβες σχεδιασμένες να αφήνουν μεγάλα «μανιτάρια» Την ώρα που κάθε πυρηνικό όπλο είναι τρομακτικότατο από μόνο του, η βόμβα νετρονίων είναι η πιο φοβερή απ’ όλες. Αντίθετα με τις περισσότερες μάλιστα από τις ατομικές, αυτή δεν προκαλεί τεράστιες εκρήξεις, αλλά είναι έτσι σχεδιασμένη ώστε να επιφέρει όσο πιο μικρή έκρηξη γίνεται. Κι αυτό γιατί η λειτουργία της είναι η εξάπλωση όσο το δυνατόν μεγαλύτερων ποσοτήτων ραδιενέργειας αφανίζοντας τα πλάσματα που θα βρεθούν στο διάβα της, αφήνοντας κτίρια και άλλες δομές ανέπαφες. Η βόμβα νετρονίων αναπτύχθηκε στις ΗΠΑ κατά τη δεκαετία του 1970 και πλέον η σύνταγή της δεν είναι μυστικό, αφού ακόμα και η Κίνα ανακοίνωσε αργότερα ότι διέθετε την απαραίτητη τεχνογνωσία για την παραγωγή της. Απ’ όσο είμαστε σε θέση να γνωρίζουμε, δεν έχει χρησιμοποιηθεί ποτέ σε πόλεμο, αν και ο πρώην επικεφαλής των ιρακινών δυνάμεων του Σαντάμ Χουσεΐν, Saif Eddin, είχε ισχυριστεί ότι οι ΗΠΑ την είχαν χρησιμοποιήσει κατά της επίλεκτης Προεδρικής Φρουράς της Βαγδάτης… Ατομικές βόμβες σε… πολιτικές χρήσεις Είναι αλήθεια ότι τείνουμε να ταυτίζουμε τις ατομικές βόμβες με όπλα πολέμου, ωστόσο κατά τη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου τόσο ΗΠΑ όσο και ΕΣΣΔ προσπάθησαν να τιθασεύσουν τις πολεμοχαρείς τάσεις τους και να βάλουν το πυρηνικό τους οπλοστάσιο στην υπηρεσία του λαού. Το αμερικανικό πρόγραμμα, καθώς το σοβιετικό αντίστοιχο καλύπτεται από τη γνώριμη μυστικοπάθεια των Ρώσων της εποχής, ιδρύθηκε το 1961 και έμεινε γνωστό ως «Επιχείρηση Plowshare». Κύριος υπέρμαχος μάλιστα της απόπειρας ήταν ο ίδιος ο «πατέρας» της υδρογονοβόμβας, ο διαπρεπής Έντουαρντ Τέλερ. Βλέπετε ο σπουδαίος φυσικός είχε παρατηρήσει ότι οι πυρηνικές βόμβες ήταν πολύ καλές στο να ανοίγουν τεράστιους κρατήρες και σκαρφιζόταν συνεχώς τρόπους να χρησιμοποιηθεί το παράγωγο αυτό της πυρηνικής έκρηξης σε αλλότριους σκοπούς. Ευτυχώς βέβαια που οι αναρίθμητες προτάσεις του δεν ξέφυγαν ποτέ από το χαρτί! Για παράδειγμα, ο Τέλερ είχε ισχυριστεί ότι η Διώρυγα του Παναμά παραήταν μικρή, οπότε με μια σειρά μερικών εκατοντάδων στρατηγικά τοποθετημένων πυρηνικών βομβών κατά μήκος των ΗΠΑ θα μπορούσε να ανοίξει στη στιγμή μια νέα θαλάσσια οδό μεταξύ Ατλαντικού και Ειρηνικού Ωκεανού! Και οι άλλες προτάσεις του ήταν όμως εξίσου ριζοσπαστικές, όπως το να χρησιμοποιηθούν οι πυρηνικές εκρήξεις για την ανατίναξη μεγάλων τμημάτων εδάφους, ώστε να έχεις στη στιγμή κολπίσκους και φυσικά λιμάνια, αλλά και για τη δημιουργία υπόγειων σπηλαίων που θα λειτουργούσαν ως ταμιευτήρες νερού. Μέχρι και όρο είχε βρει για την πολιτική χρήση της θερμοπυρηνικής ενέργειας, τη διαβόητη «γεωγραφική μηχανική» του! Παρά το γεγονός ότι γνώριζε και ο ίδιος πολύ καλά τις βλαβερές επιπτώσεις της ραδιενέργειας, ο μεγάλος επιστήμονας έτεινε συνεχώς να τις παραγνωρίζει… Το απόρθητο σύστημα ασφαλείας των αμερικανικών πυρηνικών κεφαλών με τον γελοιωδέστερο κώδικα ασφαλείας! Ήταν το 1962 όταν η αμερικανική κυβέρνηση πήρε τη σοφή απόφαση να προσθέσει άλλη μια δικλείδα ασφαλείας στο πυρηνικό της οπλοστάσιο ώστε να αποτραπεί ενδεχόμενη κατά λάθος πυροδότηση. Σε κάθε πυρηνικό πύραυλο θα προσαρμοζόταν ένα κρυπτογραφημένο σύστημα (Permissive Action Link – PAL), το οποίο θα επέτρεπε την απασφάλιση του όπλου μόνο μετά τη σωστή εισαγωγή 8ψήφιου κωδικού ασφαλείας. Το σύστημα λογιζόταν μάλιστα απόρθητο, καθώς ήταν τόσο περίπλοκο στη λειτουργία του που κανείς δεν θα μπορούσε ποτέ να το «σπάσει». Ή τουλάχιστον έτσι νόμιζαν! Το καινοτόμο PAL τοποθετήθηκε λοιπόν πράγματι πάνω σε κάθε πύραυλο και το μόνο που απέμενε πια ήταν να καταλήξουν τα μεγάλα κεφάλια των ΗΠΑ σε έναν κωδικό ασφαλείας που δεν θα μπορούσε κανείς να μαντέψει. Σε περίπτωση που δεν είναι ακόμα σαφές, οι επιτελάρχες κατέληξαν στο απολύτως απόρθητο «00000000»! Κι αν κατάφερνε κάποιος να τον ξεχάσει, ο κωδικός φιγούραρε σε όλα τα εγχειρίδια λειτουργίας των πληρωμάτων σε αντίστοιχα κέντρα πυροδότησης… Ο άνθρωπος που απέτρεψε το πυρηνικό ολοκαύτωμα (και κέρδισε μια ηλεκτρική σκούπα!) Το όνομα του Stanislav Petrov μπορεί να μη λέει τίποτα σε πολλούς, αυτός όμως ο άνθρωπος κράτησε στις 26 Σεπτεμβρίου 1983 τις τύχες του κόσμου στα χέρια του. Ο πολύ διακριτικός ήρωας, αντισυνταγματάρχης του Κόκκινου Στρατού στη Στρατηγική Πυραυλική Υπηρεσία της ΕΣΣΔ, δεν έπρεπε καν να είναι σε υπηρεσία εκείνη την αποφράδα νύχτα, βρέθηκε όμως εκεί αντικαθιστώντας άρρωστο συνάδελφο. Μιλάμε για μια εποχή που ο Ψυχρός Πόλεμος ήταν για άλλη μια φορά στον κολοφώνα του: ο αμερικανός πρόεδρος Ρόναλντ Ρίγκαν είχε μόλις αποκαλέσει την Ένωση «αυτοκρατορία του κακού», το NATO έκανε στρατιωτικά γυμνάσια στην Ευρώπη και μόλις τρεις εβδομάδες πρωτύτερα η ΕΣΣΔ είχε καταρρίψει αεροσκάφος της Νότιας Κορέας ισχυριζόμενη ότι είχε εισβάλει στον εναέριο χώρο της με κατασκοπευτικούς σκοπούς. Δεν ξέρουμε αν ο Petrov τα γνώριζε όλα αυτά, ήταν πάντως στη δική του οθόνη που εμφανίστηκαν τα στίγματα πέντε αμερικανικών διηπειρωτικών βαλλιστικών πυραύλων που κατευθύνονταν ολοταχώς προς τη Σοβιετική Ένωση, με καθέναν από δαύτους να έχει ισχύ περισσότερες από 100 φορές μεγαλύτερη από την ατομική της Χιροσίμα. Ο αντισυνταγματάρχης έπιασε το τηλέφωνο και κάλεσε το Κρεμλίνο, ξέροντας φυσικά ότι οι δικές του συμβουλές εκείνη τη στιγμή θα καθόριζαν αν η Ένωση θα προέβαινε σε αντίποινα (πυρηνικά αντίποινα φυσικά). Ψύχραιμος και ειρηνιστής, ο Petrov είπε στους επιτελάρχες ότι επρόκειτο για λάθος. Το σοβιετικό αναγνωριστικό σύστημα Oko ήταν σε λειτουργία μόλις έναν χρόνο και ο στρατιωτικός εμπιστευόταν το ένστικτό του πολύ περισσότερο από τις ενδείξεις του μηχανήματος. Ευτυχώς για τον πλανήτη μας, το ένστικτό του αποδείχθηκε αληθινό! Το 2004, ο Petrov, σε αναγνώριση της σπουδαίας υπηρεσίας που προσέφερε στην οικουμένη ολάκερη, τιμήθηκε με το Βραβείο του Πολίτη του Κόσμου αλλά και με επιταγή 1.000 δολαρίων! Ο ίδιος μοίρασε το χρηματικό έπαθλο στα εγγόνια του, κράτησε όμως ένα ποσό για να πάρει κάτι που πάντα λαχταρούσε: μια ηλεκτρική σκούπα…

Οι ατομικές βόμβες που έπληξαν τον Αύγουστο του 1945 τη Χιροσίμα και το Ναγκασάκι ήταν τρομακτικότατα όπλα μαζικής καταστροφής που έφεραν πρωτοφανή όλεθρο στον λαό της Ιαπωνίας. Ωστόσο, σε σημερινούς όρους πυρηνικής καταστροφής, ήταν κάτι περισσότερο από απλά πυροτεχνήματα! Η απόδοση μιας πυρηνικής κεφαλής μετριέται σε κιλοτόνους ή μεγατόνους. Η «Little Boy», η ατομική που έπληξε τη Χιροσίμα δηλαδή, ήταν όπλο 16 κιλοτόνων, κάτι που αντιστοιχεί σε 16.000 τόνους παραδοσιακής εκρηκτικής ύλης. Σε σημερινούς όρους, μια τέτοια βόμβα θεωρείται πολύ μικρής ισχύος και θα χρησιμοποιούταν μόνο για να πλήξει στρατηγικά σώματα στρατού στο πεδίο της μάχης. Κι αυτό γιατί οι σύγχρονες ατομικές βόμβες, αυτές δηλαδή που θα χρησιμοποιηθούν σε ολομέτωπη πυρηνική σύρραξη, μετριούνται πλέον σε μεγατόνους, εκατομμύρια τόνους δηλαδή εκρηκτικής ύλης! Με λίγα λόγια, η καταστροφική τους δύναμη είναι χίλιες και πλέον φορές μεγαλύτερη από τις βόμβες που έπληξαν την Ιαπωνία κατά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο… Διαβάστε όλα τα θέματα της ενότητας Weekend του newsbeast.gr