Δύο ήταν οι μεγαλύτερες αντιστασιακές οργανώσεις κατά τη διάρκεια της Κατοχής του 1941-1944. Καταρχάς το πολυπληθέστερο και ελεγχόμενο από το Κ.Κ.Ε., «Εθνικό Απελευθερωτικό Μέτωπο» (Ε.Α.Μ.) που είχε ως στρατιωτικό σκέλος τον «Ελληνικό Λαϊκό Απελευθερωτικό Στρατό».
Δευτερευόντως, τον αντιμοναρχικό «Εθνικό Δημοκρατικό Ελληνικό Σύνδεσμο» (Ε.Δ.Ε.Σ.) ο οποίος συστήθηκε από μέλη του επονομαζόμενου «βενιζελισμού», του πολιτικού κινήματος δηλαδή που πρέσβευε τον αστικό εκσυγχρονισμό της χώρας σε συνδυασμό με την εκπλήρωση της πάλαι ποτέ Μεγάλης Ιδέας.
Οι δύο οργανώσεις πολύ λίγες φορές επέλεξαν να συνεργαστούν εναντίον του κατακτητή. Σχεδόν όλοι θυμόμαστε μονάχα την από κοινού επιτυχημένη προσπάθειά τους τον Νοέμβριο του 1942, να ανατινάξουν με τη συνεπικουρία Βρετανών σαμποτέρ, τη μεταλλική γέφυρα του Γοργοπόταμου που έλεγχαν πάνοπλοι άνδρες της ναζιστικής Γερμανίας και της φασιστικής Ιταλίας.
Πέραν τούτου ουδέν. Τον περισσότερο καιρό οι δύο οργανώσεις κινούνταν αυτόνομα και ουκ ολίγες φορές η μια κατά της άλλης αφού εκτός από την ιδεολογική αντίθεση, αμφότερες διακατέχονταν και από τη δίψα να μετέχουν τα υψηλόβαθμα στελέχη τους στη μεταπολεμική Ελλάδα από θέσεις εξουσίας ώστε να δημιουργήσουν μια κρατική οντότητα όπως αυτή τη φαντάζονταν.
Ο δικηγόρος Δημήτριος (Μήτσος) Γιαννακόπουλος ήταν ένα από τα στελέχη του Ε.Δ.Ε.Σ. που πίστευε ότι για το καλό της χώρας θα έπρεπε να συμπορευτούν οι δύο αντιστασιακές οργανώσεις καθώς από μια τέτοια συνεργασία όλοι θα έβγαιναν κερδισμένοι. Την περίοδο της Κατοχής εξέδιδε την εφημερίδα «Νέα Ζωή» ενώ ήταν και διευθυντής της εφημερίδας «Δημοκρατική Σημαία», η οποία αποτελούσε όργανο της Κεντρικής Επιτροπής του ΕΔΕΣ. Με κάθε ευκαιρία εμφανιζόταν υπέρμαχος της συνεργασίας και όχι της περαιτέρω ρήξης με το ΕΑΜ-ΕΛΑΣ.
Αν και τα όσα υποστήριζε ακούγονται στις μέρες μας λογικά, εκείνο τον καιρό δεν έβρισκε καθολικά σύμφωνους τους αντιστασιακούς συναγωνιστές του. Κι αυτό γιατί στις τάξεις του Συνδέσμου, ιδίως από τα μέσα του 1943 και μετά, επικρατούσε μια έντονη εσωτερική διαπάλη που αποτυπωνόταν ξεκάθαρα πρωτίστως στο τμήμα του ΕΔΕΣ Αθηνών.
Η μια του πτέρυγα συνεργαζόταν αγαστά με τις κατοχικές αρχές της πρωτεύουσας ενώ η άλλη επέμενε στον ένοπλο αγώνα κατά των Γερμανών.
Ο Γιαννακόπουλος ανήκε στην «αγωνιστική» πτέρυγα αν και αρχικά ήταν σχεδόν αδύνατον για τον παρατηρητή να διακρίνει τις δύο πλευρές. Η σύγχυση θα ενταθεί επειδή ακόμη και ο ίδιος ο ιδρυτής του ΕΔΕΣ και στρατιωτικός επικεφαλής Ναπολέων Ζέρβας από την Ήπειρο όπου βρίσκεται κατά περίεργο τρόπο δεν διαχωρίζει ξεκάθαρα τη θέση του, αλληλογραφώντας με τους συνταγματάρχες και των δύο πτερύγων.
Όπως αναφέρει ο πανεπιστημιακός καθηγητής Νεότερης και Σύγχρονης Ελληνικής Ιστορίας του πανεπιστημίου Αθηνών Χάγκεν Φλάισερ στο, Β’ τόμο του βιβλίο του «Στέμμα και Σβάστικα, Η Ελλάδα της Κατοχής και της Αντίστασης 1941-1944» (εκδόσεις Παπαζήση) η καιροσκοπική στάση του Ζέρβα είχε δυσάρεστο αντίκτυπο στην Αθήνα, ακόμα περισσότερο επειδή οι επίορκοι αντιστασιακοί του ΕΔΕΣ καταδιώκουν τους μέχρι χθες συναγωνιστές τους, σε συνεργασία με την γερμανοελεγχόμενη Ειδική Ασφάλεια.
Κυκλοφορούν μάλιστα λίστες προγραφών, δημοσιεύονται σε έντυπα απειλές και πραγματοποιούνται απόπειρες δολοφονίας κατά ηγετικών στελεχών του «αγωνιστικού» ΕΔΕΣ. Όλο και συχνότερα πραγματοποιούνται συλλήψεις και εκτελέσεις μετά από καταδόσεις στο ναζιστικό καθεστώς των Αθηνών.
[sidequote]Τα τελευταία του λόγια φέρεται να ήταν «αδέλφια, εμπρός στον αγώνα για τη Δημοκρατία» [/sidequote]
Το όνομα του Μήτσου Γιαννακόπουλου φιγουράρει στον κατάλογο των προγραφών, αφού άπαντες γνώριζαν ότι είναι διαπρύσιος εκφραστής της «αριστερής πτέρυγας», έχοντας εκπονήσει το νέο πρόγραμμα του Εθνικού Δημοκρατικού Ελληνικού Συνδέσμου, ένα προοδευτικό κείμενο που δεν περιείχε τις αδυναμίες του ιδρυτικού καταστατικού.
Ο άτυχος δικηγόρος θα χάσει τη ζωή του για τις πολιτικές θέσεις που πρέσβευε. Θα δολοφονηθεί το μεσημέρι της Πέμπτης 4 Νοεμβρίου 1943 στη μέση του δρόμου, την ώρα που περπατούσε αμέριμνος επί της οδού Αιόλου, στο κέντρο της Αθήνας. Τα τελευταία του λόγια φέρεται να ήταν «αδέλφια, εμπρός στον αγώνα για τη Δημοκρατία», όπως αναφέρει δημοσίευμα της εποχής, αν και κάτι τέτοιο προφανώς δύσκολα μπορεί να διασταυρωθεί. Δράστες ήταν μια ομάδα μελών από το δοσίλογο τμήμα του ΕΔΕΣ.
Οι θύτες φορούσαν εσκεμμένα διακριτικά του αριστερού Ελληνικού Λαϊκού Απελευθερωτικού Στρατού, προκειμένου να ενοχοποιηθούν οι κομμουνιστές για την πράξη και να διευρυνθεί ακόμη περισσότερο το χάσμα μεταξύ των δύο αντιστασιακών οργανώσεων.
Η προσκείμενη στο Κ.Κ.Ε. «Οργάνωση Προστασίας Λαϊκών Αγωνιστών» (Ο.Π.Λ.Α.), που έδρασε από το 1943 έως το 1947 με καθήκοντα συλλογής πληροφοριών, ασφάλειας και εκτέλεσης ειδικών αποστολών και κατά καιρούς έχει δεχθεί έντονη κριτική ακόμη και μέσα στους κόλπους της Αριστεράς αφού θεωρείται υπεύθυνη για την εκτέλεση ακόμη και κομμουνιστών συντρόφων, στην πρώτη της προκήρυξη μετά τη δολοφονία Γιαννακόπουλου καταγγέλλει τους πραγματικούς δολοφόνους. «Κατακτητές, προδοτική Κυβέρνηση, αντιδραστικές οργανώσεις, εξοπλίζουν σήμερα σώμα δολοφόνων που ονομάζουν Ειδική Ασφάλεια και που σ αυτό στρατολογούνται γνωστά καθάρματα του ΕΔΕΣ, της ΕΣΠΟ, της Χ, της Εθν.Δράσης. Αυτοί δολοφόνησαν τον δικηγόρο Γιαννακόπουλο» αναφέρει μεταξύ άλλων.
Η εφημερίδα «Δημοκρατική Σημαία» που εξέδιδε ο Ε.Δ.Ε.Σ. και της οποίας όπως προείπαμε ο Γιαννακόπουλος ήταν διευθυντής, κυκλοφορεί στο φύλλο της 26 Νοεμβρίου 1943 με βασικό τίτλο «Στυγερό πολιτικό έγκλημα – Οι ηθικοί αυτουργοί ομολογούν». Σε αυτό διαβάζουμε μεταξύ άλλων: «[…] ο Μήτσος Γιαννακόπουλος, έπεσε την 4η Νοεμβρίου κάτω από τις δολοφονικές σφαίρες εκτελεστικού αποσπάσματων των πραιτωριανών του σκοτεινού Τριπτύχου Ράλλη (σ.σ. πρωθυπουργός της δωσίλογης κυβέρνησης των κατοχικών δυνάμεων) – Ταβουλάρη (σ.σ. υπουργός Εσωτερικών της δωσίλογης κυβέρνησης) – Βουλπιώτη (σ.σ. Έλληνας επιχειρηματίας, στέλεχος της Siemens και συνεργάτης των Γερμανών κατακτητών).
Ο τελευταίος παίζει το γνωστό ρόλο του πράκτορος της γερμανικής κατασκοπείας. Έπεσε ο Γιαννακόπουλος γιατί αυτός με τους εκλεκτούς συναγωνιστάς του, πιστοί όλοι – όλη η οργάνωση – στις βασικές αρχές του καταστατικού του ΕΔΕΣ, εξηγέρθησαν και αντετάχθησαν κατά της αντιδράσεως μερικών άλλοτε μελών της οργανώσεων, που αφέθησαν να αποβούν ασυνείδητα όργανα της Κυβέρνησης. Το έγκλημα δεν είναι προσωπικής μορφής· έχει γενικώτερο χαρακτήρα, χαρακτήρα πολιτικόν και οι ρίζες του και τα αίτια ας αναζητηθούν μέσα στα σκοτεινά πλαίσια της Χιτλερικής πολιτικής, που συνοψίζεται επιγραμματικά μέσα στο μάϊκαμφ (σ.σ. το βιβλίο «Ο Αγών μου») του Χίτλερ.
Η χιτλερική πολιτική κάτω από τον δήθεν κομμουνιστικό κίνδυνο εύρε τους συνειδητούς και ασυνείδητους ερμηνευτάς της. Συνειδητοί Ράλλης – Ταβουλάρης – Βουλπιώτης. Ασυνείδητοι οι όψιμοι συνεπίκουροι της χιτλερικής τακτικής! Και οι ηθικοί αυτουργοί, ασχέτως προς τα αποδεικτικά άλλα στοιχεία που κατέχομεν, ομολογούν αδιάντροπα την πράξιν των. Γιατί έχουν για ασπίδα των το ποινικώς ακαταδίωκτον, τουλάχιστον κατά το παρόν, αφού συμμαχήσαντες με την Κυβέρνησι, είναι πολιτικώς και ποινικώς αλληλέγγυοι μαζί της υπό την προστασίαν των Γερμανικών αρχών κατοχής».
Συνεχίζει δε με νόημα το δημοσίευμα της εφημερίδας «Δημοκρατική Σημαία»: «Ο Ελληνικός λαός ας διαβάση το από 28 Οκτωβρίου φύλλον του δήθεν παράνομου εντύπου «Δημοκρατική Φλόγα», οργάνου της αντιδράσεως που κυκλοφορεί ελεύθερα. Εις την 4η σελίδα του μ’ επικεφαλίδα «Διαταγή»: γράφει: «Η Κ.Ε.. Νεολαίας ΕΔΕΣ έλαβε διαταγή ν’ απαγορεύση στα μέλη να έρχωνται σε επαφή με τους γνωστούς φράξιες κομμουνιστές Δ. Γιαννακόπουλο, Λ.Δ. και Ε.Λ., οι οποίοι δεν ανήκουν στον ΕΔΕΣ, λόγω προδοσίας και ανακοινώσεως μυστικών στην Γκεστάμπο». Εις δε την 3η σελίδα υπό τον τίτλον «Αποκήρυξη» γράφει μεταξύ των άλλων: «Μαζύ με την αποκήρυξη του φύλλου «Δημοκρατική Σημαία» πληροφορούμε τους γνωστούς αυτούς πατριδοκάπηλους πως βρισκόμαστε στα ίχνη τους και ότι πολύ σύντομα θα τους βρούμε. Τότε αλλοίμονό τους. Ο ΕΔΕΣ τιμωρεί τους προδότες και εκδικείται τις ατιμίες τους». Ομολογείται λοιπόν από το έντυπο αυτό, που καμμία σχέση δεν έχει με τον ΕΔΕΣ, ποιοι είναι οι ηθικοί αυτουργοί της δολοφονίας. Είναι οι πάτρωνες και χρηματοδότες του, που εν γνώσει ψευδώς διακηρύσσουν ότι εκπροσωπούν τον ΕΔΕΣ».
Στόχος μελών της προδοτικής πτέρυγας του ΕΔΕΣ θα γίνει μεταξύ άλλων και ο Μανώλης Λίτινας, ομοϊδεάτης του Γιαννακόπουλου. Ωστόσο η δολοφονική απόπειρα αυτή τη φορά αποτυγχάνει. Μετά από προδοσία όμως, ο Λίτινας θα πέσει αργότερα στα χέρια των Γερμανών και θα εκτελεστεί.
* Ο Γεώργιος Σαρρής είναι δημοσιογράφος – μέλος της ΕΣΗΕΑ, τιμηθείς από τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας με το Βραβείο Αθ. Μπότση για την αντικειμενική και με πληρότητα παρουσίαση ιστορικών πολιτικών θεμάτων.
