Οι αυτοματοποιημένες πόλεις του μέλλοντος και πώς μοιάζουν… ήδη

Οι έξυπνες μηχανές βρίσκουν ολοένα και περισσότερο τη θέση τους στην ανθρώπινη πράξη, δημιουργώντας μια ολότελα καινούρια κατάσταση για τις κοινωνίες. Τεχνητή νοημοσύνη και αλγόριθμοι αυτοματοποιούν διαδικασίες και υπηρεσίες σε τέτοιο βαθμό που οι επιστήμονες μιλούν ήδη για την «τέταρτη βιομηχανική επανάσταση», όσο τα ρομπότ καθιερώνονται σε κάθε πτυχή της ανθρώπινης δράσης. Αστικά περιβάλλοντα και καθημερινότητα στην πόλη μεταμορφώνονται την ώρα που μιλάμε, ανταποκρινόμενα στις προκλήσεις και τα προβλήματα της οικονομικής, πολιτικής και κοινωνικής σφαίρας. Οι μητροπόλεις παραέγιναν μεγάλες και απαιτητικές για να τις λειτουργεί ο άνθρωπος, κι έτσι στρέφεται πια χωρίς περιστροφές στη βοήθεια των μηχανών. Αυτό που θα έμοιαζε λίγα μόλις χρόνια πρωτύτερα με επιστημονική φαντασία, είναι σήμερα πράξη, πυροδοτώντας ταυτοχρόνως ακόμα μεγαλύτερα όνειρα για τεχνητούς ανθρώπους, αυτόνομες μηχανές και συνθήκες που υπερβαίνουν τον κοινό νου. Μέσα σε όλα, παραμένει επιτακτική η ανάγκη για ελεύθερη και απρόσκοπτη διακίνηση πραγμάτων, δεδομένων και ανθρώπων μέσα στις πόλεις, κι αυτό οφείλει να διασφαλίζει κάθε δημοτικό συμβούλιο και κυβέρνηση αυτού του κόσμου. Κάτι που περιλαμβάνει αναγκαστικά από τις δημοτικές υπηρεσίες και τις συγκοινωνίες μέχρι και τη μεταφορά των προϊόντων. Οι μεγάλες ουρές σε τράπεζες και νοσοκομεία υποδεικνύουν κακή διαχείρισή τους. Το κυκλοφοριακό κομφούζιο αποκαλύπτει με τον πλέον πειστικό τρόπο πόσο ανεπαρκή είναι τα οδικά δίκτυα και τα συστήματα διαχείρισης της κίνησης. Ακόμα και τα πράγματα που παραγγέλνουμε online δεν φτάνουν αρκούντως γρήγορα, πόσο μάλλον που το wi-fi μας, η πύλη μας στον κόσμο, δεν ανταποκρίνεται πάντα ως οφείλει σε 24ώρη βάση. Κοντολογίς, τα αστικά μας περιβάλλοντα έφτασαν πιθανότατα στα ακρότατα όριά τους. Μια πόλη που χαρακτηρίζεται από περιβαλλοντική μόλυνση, κυκλοφοριακό χάος, φρενήρη καταναλωτικά ήθη και πυρετώδεις ρυθμούς ζωής, δεν εγγυάται την ευημερία των κατοίκων της. Κι έτσι χρειάζεται ρομποτικές λύσεις, καταλήγουν οι ειδικοί. Οι έξυπνες μηχανές θα μας σώσουν λοιπόν από όλα αυτά, όντας λες το τελευταίο προπύργιο για να μη χάσουμε τον τρόπο ζωής που επιλέξαμε. Και στα τελευταία πέντε χρόνια αυτό ακριβώς συμβαίνει, καθώς κάποιες εθνικές κυβερνήσεις πήραν εγκαίρως το μήνυμα και εφαρμόζουν αυτοματοποιημένες ιδέες και λύσεις ως το μεγάλο κλειδί για αποδοτικότερα αστικά περιβάλλοντα. Πόλεις του πλανήτη μας μετατρέπονται σε δοκιμαστικούς σωλήνες, ώστε να υποβαστάξουν το νέο μεγάλο πείραμα της ανθρωπότητας: την τεχνητή νοημοσύνη. Και λειτουργούν ήδη ως εξελισσόμενη υπόθεση εργασίας για δημοτικά συμβούλια και κεντρικές κυβερνήσεις που πειραματίζονται με ρομπότ σε δημόσιους χώρους και υπηρεσίες. Οι έξυπνες μηχανές έχουν εξάλλου διττό ρόλο εδώ: την πρακτικότητα, τη βελτίωση της αστικής καθημερινότητας δηλαδή, και τον συμβολισμό, ως σημάδια αποτελεσματικότερης δημοτικής διαχείρισης. Οι πόλεις αυτοματοποιούνται λοιπόν με σταθερό ρυθμό και περιθώρια αμφιβολίας δεν υπάρχουν εδώ. Αυτόνομα αυτοκίνητα και αυτοκινούμενες δημόσιες συγκοινωνίες λειτουργούν ήδη σε διάφορες γωνιές του κόσμου, ρομπότ παίζουν τον ρόλο υπαλλήλων σε καταστήματα, μηχανές χειρίζονται αποθήκες, ακόμα και έξυπνα drones παραδίδουν τα πακέτα της Amazon. Και μια ματιά στην καθημερινή ειδησεογραφία αποκαλύπτει τον ολοένα και πιο αυξημένο ρόλο τους σε κάθε έκφανση της ανθρώπινης δράσης και δημιουργικότητας. Αρκετές μεγαλουπόλεις ενσαρκώνουν ήδη τον ρόλο της νέας πειραματικής αυτής συνθήκης. Σεούλ, Τόκιο, Σιγκαπούρη, Ντουμπάι, Λονδίνο, Σαν Φρανσίσκο, Σενζέν και πολλές ακόμα φιλοξενούν αυτοματοποιημένες δομές σε επίπεδο αυτοκινήτων, υπηρεσιών ταξί και μέσων μαζικής μεταφοράς. Ακόμα και αυτοματοποιημένα λιμάνια δοκιμάζονται (όπως στο Ρότερνταμ), αλλά και εξολοκλήρου ρομποτικές αποθήκες και υπηρεσίες μεταφοράς προϊόντων. Και το πράγμα δεν σταματά εδώ, καθώς πειραματικά μοντέλα για αυτοματοποιημένη διαχείριση κυκλοφορίας εγκαθίστανται πειραματικά και αποδεικνύουν στην πράξη τη μεγάλη διαφορά που μπορούν να κάνουν στη βελτίωση της κυκλοφοριακής κίνησης. Το Λος Άντζελες το ξέρει ήδη καλά αυτό.

Οι αλγόριθμοι τεχνητής νοημοσύνης καταλαμβάνουν πρακτικά τα πάντα, καθώς παράγουν σημαντικότατα αποτελέσματα. Ο άνθρωπος πειραματίστηκε με την κάθετη φύτευση για καιρό, τη λύση την έδωσε όμως και πάλι η αυτοματοποιημένη διαδικασία, ένας καινοτόμος τρόπος παραγωγής τροφής σε μη αγροτικά αστικά περιβάλλοντα του κόσμου (όπως ήδη στην Ιαπωνία). Την ίδια στιγμή, νεωτεριστικές τεχνολογίες υπηρεσιών υγείας ευαγγελίζονται αυτοματοποιημένα συστήματα «έξω από το νοσοκομείο». Κι όσο γίνονται αυτά, ρομπότ ντύνονται σερβιτόροι και τροχονόμοι (βλέπε Ντουμπάι) μεταμορφώνοντας ακόμα και πτυχές της κοινωνικής ζωής που έμοιαζαν να μην αντιμετωπίζουν πρόβλημα. Θα μπορούσαμε να αραδιάζουμε παραδείγματα αστικού αυτοματισμού για πολύ ακόμα, καθώς η οικουμένη δονείται από τις εξελίξεις της τεχνητής νοημοσύνης. Τι γίνεται όμως με τη μεγάλη εικόνα; Πώς θα συνδυαστούν όλα αυτά για τη δημιουργία μιας πραγματικά αυτοματοποιημένης πόλης του μέλλοντος; Του κοντινού μέλλοντος, καμιά αμφιβολία. Μια ερώτηση που δεν παραμένει στη σφαίρα της φαντασίας, αλίμονο, και τρεις πόλεις μπορούν να λειτουργήσουν ως υπόδειγμα εδώ, καθώς το έχουν πάρει πολύ στα σοβαρά…

Την ώρα που προετοιμάζεται να φιλοξενήσει τους Θερινούς Ολυμπιακούς Αγώνες του 2020, το Τόκιο είναι πανέτοιμο να δείξει στην οικουμένη τις ρομποτικές τεχνολογίες του, σε ένα ολιστικό μάλιστα όραμα για την επαύριο της ανθρωπότητας. Αν αναζητάμε πειραματικό εργαστήριο για το μέλλον της ανθρώπινης αστικής καθημερινότητας, η ιαπωνική μητρόπολη είναι το μέρος που πρέπει να απευθυνθούμε. Γιατί βλέπετε ήδη από το 2014 η κυβέρνηση δημιούργησε έναν κεντρικό φορέα (Robot Revolution Realization Council) για τον συντονισμό των δράσεων της αυτοματοποιημένης αστικής τεχνολογίας. Οι βασικοί τομείς στους οποίους θα κινηθεί η αυτοματοποίηση του Τόκιο (και της Ιαπωνίας) είναι η οικονομική τόνωση, η πολιτιστική παραγωγή και η διεθνής απήχηση των νεωτερισμών. Ως προνομιακό πεδίο για την παρουσίαση των ρομποτικών πτυχών της ιαπωνικής καθημερινότητας θα λειτουργήσουν οι Ολυμπιακοί, καθώς η κυβέρνηση ετοιμάζει πολλά και διάφορα για τους ξένους ανταποκριτές και τις εθνικές αποστολές. Στους πιο φουτουριστικούς Ολυμπιακούς Αγώνες που έχουμε δει ποτέ, αυτόνομα ταξί θα μεταφέρουν τους τουρίστες παντού στην πόλη, έξυπνα αναπηρικά καροτσάκια θα κάνουν ευκολότερη τη ζωή των αθλητών των Παραολυμπιακών ήδη από το αεροδρόμιο, την ίδια στιγμή που «ρομπότ εργασίας» θα συνομιλούν με τους ξένους σε περισσότερες από 20 γλώσσες, ενώ τεχνολογίες επαυξημένης πραγματικότητας θα επιτρέπουν στον τουρίστα να αλληλεπιδρά με τους ντόπιους στα ιαπωνικά. Αυτό το φουτουριστικό πακέτο για τους Ολυμπιακούς είναι μία μόνο πτυχή του ολοκληρωμένου οράματος του Τόκιο για τη ρομποτική πόλη του μέλλοντος. Δείχνοντας τι μπορεί να κάνει ο κεντρικός σχεδιασμός για τον συντονισμό των δράσεων μιας τεχνολογίας που καινοτομεί και καθιερώνεται… Η Σιγκαπούρη είναι ήδη έξυπνη πόλη, καθώς οι αξιωματούχοι πειραματίζονται εδώ με τα ρομπότ με κάτι άλλο κατά νου: να γίνουν οι έξυπνες μηχανές φυσικές προεκτάσεις των ήδη υπάρχοντων συστημάτων, βελτιώνοντας τη λειτουργία και την αποτελεσματικότητά τους. Το δικό της τεχνο-φουτουριστικό αφήγημα περιλαμβάνει αυτοματοποιημένα συστήματα που λειτουργούν συμπληρωματικά (ή ακόμα και ανταγωνιστικά) στο ήδη βελτιστοποιημένο αστικό οικοσύστημα, μιλώντας κυριολεκτικά για «φυσική προέκταση». Ο τρόπος που υλοποιείται το τεχνολογικό όραμα ξεδιπλώνεται σε αυτόνομα ρομπότ μεταφορείς (όπως στο αυτοματοποιημένο λιμάνι της Σιγκαπούρης, που επικουρείται από ελικόπτερα) και αυτόνομες συγκοινωνίες στους κεντρικούς αυτοκινητόδρομους. Την ίδια στιγμή, ένα κρατικό πρόγραμμα αντικαθιστά τις καμαριέρες των ξενοδοχείων με ρομποτικά συστήματα, ενώ τεχνητή νοημοσύνη συναντάς ακόμα και στους παιδικούς σταθμούς, με τους αλγορίθμους να μαθαίνουν από τα μικρά παιδιά πώς μπορούν να χειριστούν καλύτερα τις ευαίσθητες πτυχές της κοινωνικοποίησης στην προσχολική ηλικία. Η αυτοματοποίηση της κοινωνικής πρόνοιας και του εθνικού συστήματος υγείας είναι το μεγάλο στοίχημα της Σιγκαπούρης, το οποίο προς το παρόν φαίνεται να κερδίζεται… Το Ντουμπάι έχει ξεπηδήσει ως άλλο ένα πρωτότυπο πείραμα για μια έξυπνη πόλη του μέλλοντος. Μόνο που εδώ έχει και πρόσημο ζωής. Αντί να βλέπει λοιπόν την αυτοματοποίηση ως το επόμενο για τη βελτίωση των αστικών συστημάτων, το Ντουμπάι αυτοματοποιεί εντατικά τις δημόσιες υπηρεσίες του με σκοπό τη δημιουργία της «πιο χαρούμενης πόλης της Γης». Ο αστικός πειραματισμός με τα ρομπότ αποκαλύπτει εδώ πως ακόμα και σε έναν απολυταρχικό τρόπο διακυβέρνησης υπάρχει χώρος για την ανάπτυξη πρωτοποριακών τρόπων χρήσης των έξυπνων μηχανών στις δημόσιες υπηρεσίες, τις συγκοινωνίες, την αστυνόμευση, ακόμα και την εθνική ασφάλεια. Το Ντουμπάι έχει υποσχεθεί πως μέχρι το 2030, το 25% των δημόσιων συγκοινωνιών του θα είναι πλήρως αυτόνομο, την ίδια ώρα που εφαρμόζει πιλοτικά κάθε αυτοματοποιημένο νεωτερισμό. Όπως τα ιπτάμενα ταξί της γερμανικής φίρμας drone Volocopter. Επιπλέον, εδώ ελέγχονται οι «ανθρωποειδείς αστυνομικοί» της ισπανικής PAL Robotics, ακόμα και το αυτόνομο σύστημα μεταφοράς της Σιγκαπούρης (OUTSAW). Αν ο ρομποτικός αστυνομικός συνεχίζει να τα πάει καλά, το Ντουμπάι θα αυτοματοποιήσει την αστυνομική του δύναμη στο 25% (σταδιακά μέχρι το 2030). Τόκιο, Σιγκαπούρη και Ντουμπάι μας δίνουν λοιπόν μια καλή πρόγευση του μέλλοντος που κοντοζυγώνει πολύ νωρίτερα από ό,τι το περιμέναμε. Από το υπερ-αυτοματοποιημένο Τόκιο και την πανέξυπνη Σιγκαπούρη μέχρι και το ευτυχισμένο τεχνολογικά Ντουμπάι, τα αστικά τους πειράματα παρέχουν ήδη συγκρίσεις και μια βάση για συζήτηση που, παρά τις διαφορές του εκάστοτε πλαισίου, δείχνουν πως τα ρομπότ είναι εδώ για να σώσουν την ανθρώπινη παρτίδα…