Τι σημαντικό ψάχνουν οι παλαιοντολόγοι στο Πικέρμι

Ο παλαιότερος πρόγονος του ανθρώπου, έζησε στη γη πριν από περίπου 7,17 εκατομμύρια χρόνια. Το συγκεκριμένο έμβιο ον, εκτιμάται ότι ήταν ο αρχαιότερος προάνθρωπος, ο οποίος έζησε στη Νοτιοανατολική Ευρώπη αλλά και στην Ελλάδα. Το 1944 ερευνητές εντόπισαν στη χώρα μας το πρώτο εύρημα που πιστοποιούσε την ύπαρξή του. Ήταν η κάτω γνάθος του Γκρεκοπίθηκου, η οποία κατέληξε και παραμένει στη Γερμανία. Το δεύτερο εύρημα που μαρτυρούσε την ύπαρξή του, ήταν ένας άνω προγόμφιος του Ελ Γκρέκο, όπως είναι το υποκοριστικό του και ανακαλύφθηκε το 2009 στη Βουλγαρία. Πρόσφατα μία ομάδα επιστημόνων από τη Γερμανία, σε συνεργασία με Έλληνες επιστήμονες κατάφεραν να υλοποιήσουν την οπτική απεικόνιση της εσωτερικής δομής των δύο ευρημάτων, με κύριο οδηγό τις ρίζες του δοντιού. Αυτό που ανακάλυψαν είναι ότι τα ανατομικά χαρακτηριστικά παραπέμπουν περισσότερο σε άνθρωπο και προάνθρωπο παρά σε πίθηκο. Στην ομάδα συμμετείχαν ο ομότιμος καθηγητής Παλαιοντολογίας –Στρωματογραφίας, στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, Γιώργος Θεοδώρου και ο επίκουρος καθηγητής, Σωκράτης Ρουσιάκης, του τμήματος Γεωλογίας και Γεωπεριβάλλοντος του Πανεπιστημίου Αθηνών. Ο Γιώργος Θεοδώρου μίλησε στο newsbeast.gr. Εκείνος και η ομάδα του  -φοιτητές του πανεπιστημίου Αθηνών- ερευνούν την περιοχή του Πικερμίου. Επίσης, επίκειται η έναρξη των ανασκαφών στους Αγίους Αναργύρους. Και στις δύο περιοχές οι έρευνες διεξάγονται με τη στήριξη των δημοτικών αρχών. Ο καθηγητής εκφράζει τη βεβαιότητά του ότι υπάρχουν τμήματα Γκρεκοπίθήκου στο ελληνικό υπέδαφος. Οι έρευνες διεξάγονται σε στρώματα του εδάφους, τα οποία χρονολογούνται γύρω στα 7 εκατομμύρια χρόνια και συγκεκριμένα στην περίοδο που ονομάζεται Μειόκαινο. Την εποχή που το Πικέρμι προσομοίαζε στο αφρικανικό περιβάλλον της σαβάνας. Με ανοιχτές εκτάσεις, δεντροκάλυψη και θερμό κλίμα. Τα ζώα που διαβιούσαν στην περιοχή ήταν προβοσκιδωτά, ιππάρια – πρόγονοι του σημερινού αλόγου, ύαινες και μεγάλα αιλουροειδή, είδη ρινόκερων, αλλά και συγγενείς του αγριογούρουνου. «Δεν υπάρχει περίπτωση να πάτε σε μουσείο του εξωτερικού και να μη βρείτε ευρήματα από το Πικέρμι. Πολλά από αυτά τα δείγματα έφευγαν ανεξέλεγκτα στο εξωτερικό μετά τις ανασκαφές», λέει ο κύριος Θεοδώρου. «Με στενοχωρεί το γεγονός ότι η κάτω γνάθος που εντοπίστηκε στην Ελλάδα, δεν βρίσκεται εδώ. Περισσότερο όμως με στενοχωρεί ότι δεν διαθέτουμε τα χρήματα που απαιτούνται για να εντοπίσουμε ακόμα δέκα τέτοια ευρήματα σε καλή κατάσταση. Δεν έχω αμφιβολία ότι κάτι υπάρχει στο υπέδαφος». Τα πρώτα ευρήματα του Γιώργου Θεοδώρου και της ομάδας του στο Πικέρμι, ήταν οστά από ιππάρια και καμηλοπαρδάλεις, ηλικίας 7,2 εκατομμυρίων ετών. Με τη στήριξη -τότε- του πρώην κοινοτάρχη Πικερμίου, Θανάση Αδαμόπουλου, η ομάδα Θεοδώρου ξεκίνησε ανασκαφές στην περιοχή. Ο Αδαμόπουλος ήταν ο πρώτος που πίστεψε και χρηματοδότησε τις έρευνες.

Ο κύριος Θεοδώρου επικαλείται βάσιμες ενδείξεις και εκτιμά ότι ο αρχαιότερος – μέχρι στιγμής – προάνθρωπος, πρόγονος του ανθρώπινου είδους, ο Γκρεκοπίθηκος, βρίσκεται στο ελληνικό υπέδαφος και κάποια στιγμή θα εντοπίσει και άλλα στοιχεία που τον αφορούν στις ανασκαφές του. «Η επιστημονική μελέτη υποδεικνύει ότι είναι ο αρχαιότερος πρόγονος του ανθρώπου. Οι επιστήμονες – στην πλειονότητά τους – παραδέχονται ότι τα ευρήματα οδηγούν στον αρχαιότερο πρόγονο, ωστόσο πρέπει να υπάρξουν και νεότερα ευρήματα», σημειώνει. Το πρώτο σημάδι ύπαρξης του Γκρεκοπίθηκου εντοπίστηκε στο δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο. Η κάτω γνάθος του ζώου, όπως επισημαίνει ο κύριος Θεοδώρου, δεν βρέθηκε σε καλή κατάσταση. «Αρχικά οι ερευνητές εκτίμησαν ότι πρόκειται για ένα είδος μεσοπιθήκου, θεωρία που στη συνέχεια καταρρίφθηκε. Πρόσφατα πραγματοποιήθηκε νέα μελέτη καθώς το 2009 βρέθηκε στη Βουλγαρία ένα δόντι του Γκρεκοπίθηκου. Οι ενδείξεις μας οδηγούν στο συμπέρασμα ότι ο παλαιότερος προάνθρωπος έζησε στην Ελλάδα», σημειώνει χαρακτηριστικά. Σχετικά με τη σπανιότητα ευρημάτων όπως αυτά του Γκρεκοπίθηκου εξηγεί πως: «Όταν σκάβουμε και βρίσκουμε 100 ιππάρια, έχουμε μία εικόνα για τα κόκκαλα των ιππαρίων, συλλέγοντας ένα σημαντικό στατιστικό δείγμα. Στην περίπτωση του Γκρεκοπίθηκου όμως διαθέτουμε μόνο ένα εύρημα και πρέπει να ανακαλύψουμε και άλλα». Όπως εξηγεί ο επικεφαλής των ερευνών, ο Γκρεκοπίθηκος είναι ένα ιδιαίτερα σπάνιο είδος καθώς τα σαρκοφάγα και τα πρωτεύοντα θηλαστικά είναι πολύ αριθμητικά λιγότερα ως κυρίαρχα είδη. «Σχηματίστε στο μυαλό σας την εικόνα ότι βρίσκεστε στην Αφρική. Θα δείτε κοπάδια με βουβάλια ή αντιλόπες και ένα λιοντάρι να κυνηγάει κάποιο κοπάδι. Το λιοντάρι ζει μόνο του ανάμεσα σε εκατοντάδες ή χιλιάδες βουβάλια και αντιλόπες. Επομένως οι πιθανότητες να βρούμε στη συνέχεια ένα λιοντάρι, είναι πολύ μικρότερες από το να βρούμε ένα χορτοφάγο ζώο». Το όνομα Γκρεκοπίθηκος αποτελεί γεωγραφικό προσδιορισμό λόγω της εύρεσης του πρώτου στοιχείου επί ελληνικού εδάφους. Φέρει επίσης το όνομα του ανθρώπου που το ανακάλυψε, του Freiberger, εξ’ ου και η πλήρης ονομασία, Graecopithikus Freiberg. Στόχος των παλαιοντολογικών ερευνών είναι να καταλήξουν σε συμπεράσματα για την εξελικτική πορεία όλων των έμβιων όντων και του ανθρώπου. «Προσπαθούμε παράλληλα να γνωρίσουμε όσο περισσότερο γίνεται το περιβάλλον αρκετών περιοχών της Ελλάδας, όπως το Πικέρμι αυτή τη στιγμή και κατά καιρούς τη Μεγαλόπολη, τη Τήλο – εκεί βρέθηκαν οι τελευταίοι ευρωπαϊκοί ελέφαντες – και τη Κύπρο όπου εντοπίστηκαν οι τελευταίοι ευρωπαϊκοί ιπποπόταμοι». «Δεν ξέρουμε τι θα βρούμε σκάβοντας, καθότι δεν χρησιμοποιούμε τεχνολογικά μέσα εντοπισμού και ανασκαφής. Όλα γίνονται στο χέρι, αυτή είναι η μαγεία. Η διαφορά της παλαιοντολογικής και της αρχαιολογικής ανασκαφής είναι ότι εμείς δουλεύουμε σε φυσικά παλαιά εδάφη και όχι σε επίπεδες επιφάνειες σε αντίθεση με τους αρχαιολόγους. Η περιοχή στην οποία εργαζόμαστε αντιπροσωπεύει ένα παλαιό εδαφικό ανάγλυφο και συνήθως – εκτός αν ανατρέξουμε σε πρόσφατα δείγματα – εντοπίζουμε κάτι που δεν έχει δει ποτέ ένας άλλος άνθρωπος. Ο αρχαιολόγος από την πλευρά του δουλεύει κατά κανόνα σε παλαιούς χώρους κατοίκησης, σε επίπεδες επιφάνειες και κτίσματα, δουλεύοντας κατά κύριο λόγο σε οριοθετημένες περιοχές. Όσα συλλέγει ένας αρχαιολόγος, είναι στοιχεία που δημιούργησε και τα εγκατέλειψε στη συνέχεια ο άνθρωπος. Τα έχουν δει εκατοντάδες ή και χιλιάδες μάτια πριν τον ανασκαφέα. Εμείς εάν τύχει και βγάλουμε ένα οστό, θα είμαστε οι πρώτοι που θα δούμε κομμάτι ενός έμβιου όντος μετά από 7,2 εκατομμύρια χρόνια», λέει ο καθηγητής εξηγώντας το ρόλο των δύο επιστημονικών ειδικοτήτων. Αυτή τη στιγμή πάντως η διαφωνία μεταξύ παλαιοανθρωπολόγων καλά κραττεί. Το αντικείμενο εντοπίζεται στο πότε ζούσε ο τελευταίος κοινός πρόγονος ανθρώπων-χιμπατζήδων. Κάποιοι πιστεύουν ότι ο πρόγονος μας έζησε πέντε έως επτά εκατομμύρια χρόνια πριν. Κάποιοι εκτιμούν επίσης ότι ο διαχωρισμός των ανθρώπων από τους χιμπατζήδες έγινε στην Αφρική, όπου και έζησαν οι πρώτοι προ-άνθρωποι. Τα νέα ευρήματα παρόλ’ αυτά έρχονται να προσθέσουν νέα ερωτήματα στα ήδη υπάρχοντα. Επιβεβαιώνοντας – αρχικά τουλάχιστον – το γεγονός ότι ο διαχωρισμός των ανθρώπων από τους χιμπατζήδες έγινε στη νοτιοανατολική Μεσόγειο και όχι στην Αφρική.