Ένας άντρας, ένα πανό, ένας δρόμος. Ήταν Κυριακή, 21 Απριλίου 1963, όταν ο Γρηγόρης Λαμπράκης, γιατρός, βουλευτής της ΕΔΑ, μαραθωνοδρόμος και αντιπρόεδρος της Ελληνικής Επιτροπής για τη Διεθνή Ύφεση και Ειρήνη, ξεκινούσε από τον Τύμβο του Μαραθώνα για να διασχίσει πεζός την ιστορική διαδρομή μέχρι την Πνύκα. Σκοπός του, να πραγματοποιήσει την πρώτη Μαραθώνια Πορεία Ειρήνης, σε ένδειξη διαμαρτυρίας για τους πυρηνικούς εξοπλισμούς και τον πόλεμο.
Η πορεία είχε οργανωθεί από τον «Σύνδεσμο Μπέρτραντ Ράσελ» και την ΕΕΔΥΕ. Είχαν προσκληθεί διεθνείς ειρηνιστές, κυρίως από τη Βρετανία. Η κυβέρνηση της ΕΡΕ υπό τον Κωνσταντίνο Καραμανλή, χαρακτήρισε την πορεία «ανατρεπτική», την απαγόρευσε και διέταξε την πλήρη κινητοποίηση των σωμάτων ασφαλείας – χωροφυλακή, αστυνομία, ακόμη και… λιμενικό – προκειμένου να αποκοπεί η πρόσβαση στην περιοχή, ακόμα και διά θαλάσσης.
Στις 8 το πρωί, ο Λαμπράκης ξεκινά να βαδίζει, φορώντας λευκό καπέλο και κρατώντας στο στήθος του πανό με το σύμβολο της ειρήνης, φωνάζοντας: «Ζήτω η Ειρήνη, ζήτω η Δημοκρατία». Ένας χωροφύλακας φέρεται να του φωνάζει ειρωνικά: «Κάτω η Ειρήνη!». Ήταν η Ελλάδα της μετεμφυλιακής καταστολής.
Ο Λαμπράκης συνεχίζει, είτε μόνος είτε με λιγοστούς αγωνιστές που καταφέρνουν να περάσουν τα μπλόκα της χωροφυλακής. Στο Πικέρμι, τον συλλαμβάνουν. Νωρίτερα, είχαν ήδη συλληφθεί οι συνοδοιπόροι του: Παντελής Γούτης, Μπάμπης Παπαδόπουλος και Ανδρέας Μαμωνάς.
Λίγο μετά την έναρξη, δέχεται επίθεση. Του αρπάζουν το πανό, του σκίζουν το σακάκι, προσπαθούν να τον τραβήξουν στο δάσος στη Ραφήνα. Τον γλιτώνουν οι παρόντες δημοσιογράφοι, οι οποίοι καταγράφουν τη βαρβαρότητα.
Μετά από τρεισήμισι ώρες «βόλτες» με αστυνομικό καμιόνι, τον αφήνουν στη Νέα Ιωνία. Εκείνος, μελανιασμένος αλλά ακλόνητος, δηλώνει:
«Πόθος του δημοκρατικού λαού μας διά πορείαν Ειρήνης “Μαραθών – Αθήναι” επραγματοποιήθει», και κατονομάζει τους υπεύθυνους για τη σύλληψη και την κακοποίησή του.
Την ίδια μέρα είχαν συλληφθεί 1.000–1.500 ειρηνιστές, ανάμεσά τους και πολλοί ξένοι. Τέσσερις απελάθηκαν. Ήταν μια μαζική επιχείρηση καταστολής απέναντι σε ένα κίνημα που απλώς ζητούσε ειρήνη.
Ένα μήνα αργότερα, στις 22 Μαΐου, ο Λαμπράκης δολοφονείται από παρακρατικούς στη Θεσσαλονίκη, ενώ η αστυνομία παρακολουθεί απαθής. Το όνομά του γίνεται σύμβολο αγώνα και δημοκρατίας. Η δημιουργία της Δημοκρατικής Νεολαίας Λαμπράκη και το σύνθημα «Ζει», που γράφτηκε στους τοίχους όλης της χώρας, ήταν η απάντηση μιας ολόκληρης γενιάς.
Η Πορεία Ειρήνης του 1963 δεν ολοκληρώθηκε ποτέ. Όμως κατέδειξε πόσο εκκωφαντική μπορεί να είναι η μοναχική φωνή ενός ανθρώπου που δεν φοβάται να περπατήσει ενάντια στο ρεύμα. Κι από εκείνο τον ήσυχο δρόμο του Μαραθώνα, ξεκίνησε ένα ρεύμα που δεν σταμάτησε ποτέ.
Τα σημαντικότερα γεγονότα της ημέρας στην Ελλάδα και τον κόσμο
753 π.Χ.: Σύμφωνα με τον ρωμαϊκό μύθο, οι δίδυμοι αδελφοί Ρωμύλος και Ρώμος ιδρύουν τη Ρώμη, στις όχθες του Τίβερη. Ο Ρωμύλος, αφού σκοτώσει τον αδελφό του, γίνεται ο πρώτος βασιλιάς της πόλης, θέτοντας τα θεμέλια για αυτό που θα εξελιχθεί στη Μεγάλη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία.
1649: Η Βουλή του Μέριλαντ ψηφίζει το Maryland Toleration Act, θεσπίζοντας για πρώτη φορά ελευθερία λατρείας για όλους τους Χριστιανούς ανεξαρτήτως δόγματος. Ο νόμος αυτός αποτελεί πρώιμο βήμα για τη θρησκευτική ανεκτικότητα στη Βόρεια Αμερική, αν και αποκλείει τους μη χριστιανούς και τιμωρεί την αθεΐα.
1792: Ο Τιραντέντες, οδοντίατρος και επικεφαλής του πρώτου κινήματος για την ανεξαρτησία της Βραζιλίας, απαγχονίζεται και τεμαχίζεται δημοσίως από τις πορτογαλικές αρχές. Η θυσία του θα τον καταστήσει εθνικό ήρωα της Βραζιλίας, και η ημερομηνία του θανάτου του τιμάται ως εθνική εορτή.
1910: Πεθαίνει ο Αμερικανός συγγραφέας Σάμιουελ Λάνγκχορν Κλέμενς, γνωστός παγκοσμίως με το λογοτεχνικό ψευδώνυμο Μαρκ Τουέιν, στο Ρέντινγκ του Κονέκτικατ. Θεωρείται ένας από τους μεγαλύτερους χιουμορίστες και κριτικούς της αμερικανικής κοινωνίας, με έργα όπως «Οι περιπέτειες του Τομ Σόγιερ» και «Χάκλμπερι Φιν» να παραμένουν διαχρονικά κλασικά.
1918: Χάνει τη ζωή του ο ξακουστός Γερμανός πιλότος, Μάνφρεντ φον Ριχτχόφεν, περισσότερο γνωστός ως «Ο Κόκκινος Βαρόνος», όταν το αεροπλάνο του καταρρίπτεται στη Γαλλία. Θεωρείται ο κορυφαίος πιλότος του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου, καθώς κατάφερε να καταρρίψει 80 εχθρικά αεροσκάφη.
1923: Στην Ιταλία, ο Μπενίτο Μουσολίνι ανακηρύσσει την ημέρα ίδρυσης της Ρώμης εθνική γιορτή, ενώ καταργεί την Πρωτομαγιά.
1929: Πραγματοποιούνται στην Ελλάδα οι πρώτες εκλογές για τη Γερουσία, το δεύτερο νομοθετικό σώμα που είχε θεσπιστεί με το Σύνταγμα του 1927. Η ίδρυσή της αποτελεί προσπάθεια ενίσχυσης της κοινοβουλευτικής σταθερότητας στην περίοδο της Β΄ Ελληνικής Δημοκρατίας, αν και θα αποδειχθεί σύντομης διάρκειας.
1934: Δημοσιεύεται στην εφημερίδα Daily Mail η «φωτογραφία του χειρούργου», η πιο διάσημη εικόνα που φέρεται να δείχνει το τέρας του Λοχ Νες. Το 1999 αποκαλύφθηκε ότι ήταν φάρσα.
1941: Βουλγαρικά στρατεύματα καταλαμβάνουν την Ανατολική Μακεδονία και τη Θράκη, με την έγκριση των ναζιστικών κατοχικών δυνάμεων. Η περιοχή τίθεται υπό βουλγαρική διοίκηση, οδηγώντας σε πολιτικές βίαιης αφομοίωσης και εκφοβισμού του ελληνικού πληθυσμού, σε μια από τις σκοτεινότερες πτυχές της Κατοχής.
1944: Οι Γαλλίδες αποκτούν δικαίωμα ψήφου.
1947: Ο διάδοχος του ελληνικού θρόνου, Παύλος, ορκίζεται Βασιλεύς των Ελλήνων, και στη συνέχεια απευθύνει μέσω ραδιοφώνου διάγγελμα προς τον ελληνικό λαό.
1960: Η πρωτεύουσα της Βραζιλίας μεταφέρεται από το Ρίο ντε Τζανέιρο στη νεότευκτη Μπραζίλια.
1963: Ο Γρηγόρης Λαμπράκης ξεκινά από το Μαραθώνα την πρώτη Πορεία Ειρήνης, κατά τη διάρκεια της οποίας συλλαμβάνεται και κακοποιείται.
1967: Εκδηλώνεται στην Αθήνα στρατιωτικό πραξικόπημα, υπό τον συνταγματάρχη Γεώργιο Παπαδόπουλο –γνωστό σαν Χούντα των Συνταγματαρχών– κατά ωμή παραβίαση του τότε Συντάγματος, με αποτέλεσμα την επιβολή του δικτατορικού καθεστώτος (1967-1974). Οι πραξικοπηματίες ορίζουν ως πρωθυπουργό τον αρεοπαγίτη, Κωνσταντίνο Κόλλια.
1972: Κατά την επέτειο του πραξικοπήματος στην Ελλάδα εκδηλώνεται στην Αθήνα καθιστική διαδήλωση από 100 φοιτητές, την οποία ακολούθησαν συλλήψεις.
1983: Η ΕΟΚ ανακοινώνει ότι η Αθήνα είναι η πιο μολυσμένη πρωτεύουσα της Ευρώπης.
1990: Ο Πολ ΜακΚάρτνεϊ παίζει ενώπιον 184.000 θαυμαστών στο «Μαρακανά» του Ρίο ντε Τζανέιρο, δημιουργώντας νέο παγκόσμιο συναυλιακό ρεκόρ.
1996: Η κεντροαριστερή συμμαχία της «Ελιάς» κερδίζει τις εκλογές στην Ιταλία, εκθρονίζοντας τον Σίλβιο Μπερλουσκόνι. Νέος πρωθυπουργός αναλαμβάνει ο Ρομάνο Πρόντι.
2000: Επίσημη επίσκεψη στην Ελλάδα πραγματοποιεί ο πρόεδρος της Λαϊκής Δημοκρατίας της Κίνας, Ζιάν Ζεμίν, την πρώτη Κινέζου προέδρου στη χώρα μας, η οποία χαρακτηρίζεται «ιστορική».
Γεννήσεις
1729 – Αικατερίνη Β’, αυτοκράτειρα της Ρωσίας, γνωστή και ως Αικατερίνη η Μεγάλη, μία από τις ισχυρότερες μονάρχες της ρωσικής ιστορίας· εκσυγχρόνισε τη διοίκηση, προώθησε τον Διαφωτισμό και επέκτεινε την αυτοκρατορία.
1816 – Charlotte Brontë, αγγλίδα συγγραφέας, γνωστή για το εμβληματικό μυθιστόρημα «Jane Eyre», που καθιέρωσε τη γυναικεία φωνή στη βικτωριανή λογοτεχνία και παραμένει ένα από τα πιο αγαπημένα έργα της παγκόσμιας γραμματείας.
1838 – John Muir, σκωτσέζος φυσιοδίφης και συγγραφέας, γνωστός ως ο «πατέρας του περιβαλλοντικού κινήματος» στις Ηνωμένες Πολιτείες. Iδρυτής του Sierra Club και καθοριστική μορφή στη δημιουργία των εθνικών πάρκων των ΗΠΑ, υπερασπίστηκε με πάθος τη διατήρηση της φύσης και τη σχέση του ανθρώπου με το περιβάλλον.
1864 – Μαξ Βέμπερ, γερμανός οικονομολόγος και κοινωνιολόγος, θεμελιωτής της κοινωνιολογίας της θρησκείας και της θεωρίας της γραφειοκρατίας, με έργα όπως «Η Προτεσταντική Ηθική και το Πνεύμα του Καπιταλισμού» που επηρέασαν καθοριστικά τις κοινωνικές επιστήμες.
1915 – Άντονι Κουίν, αμερικανός ηθοποιός μεξικανο-ιρλανδικής καταγωγής, βραβευμένος με δύο Όσκαρ, γνωστός για εμβληματικούς ρόλους όπως ο Ζορμπάς, αλλά και για τις ερμηνείες του σε ταινίες όπως «Lawrence of Arabia» και «Viva Zapata!».
1926 – Ελισάβετ Β’, βασίλισσα του Ηνωμένου Βασιλείου, η μακροβιότερη μονάρχης στην ιστορία της χώρας, που συνέδεσε το όνομά της με κοσμοϊστορικές αλλαγές, από τον Ψυχρό Πόλεμο ως τη σύγχρονη παγκοσμιοποίηση.
1938 – Γιάννης Φέρτης, έλληνας ηθοποιός, με πλούσια διαδρομή σε θέατρο, κινηματογράφο και τηλεόραση, ξεχωρίζοντας για το ήθος και την ερμηνευτική του ευαισθησία σε δραματικούς κυρίως ρόλους.
1947 – Ίγκι Ποπ, αμερικανός τραγουδιστής, συνθέτης και ερμηνευτής, θρύλος της punk και alternative rock σκηνής, γνωστός για την ωμή σκηνική του παρουσία και για επιτυχίες όπως «The Passenger» και «Lust for Life».
Θάνατοι
1910 – Μαρκ Τουέιν, αμερικανός συγγραφέας και χιουμορίστας, δημιουργός των κλασικών έργων «Οι περιπέτειες του Τομ Σόγιερ» και «Χάκλμπερι Φιν», που επηρέασαν βαθιά τη λογοτεχνία και την κουλτούρα των ΗΠΑ.
1954 – Ευγένιος Ευγενίδης, έλληνας εφοπλιστής και εθνικός ευεργέτης, που άφησε πίσω του τεράστιο φιλανθρωπικό έργο, με κορυφαία δημιουργία το Ίδρυμα Ευγενίδου, που στηρίζει την εκπαίδευση και την επιστήμη στην Ελλάδα.
2003 – Νίνα Σιμόν, αμερικανίδα τραγουδίστρια, πιανίστρια και ακτιβίστρια των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, με χαρακτηριστική φωνή και συγκλονιστικές ερμηνείες σε jazz, blues και soul τραγούδια όπως «Feeling Good» και «I Put a Spell on You».
2016 – Prince (κατά κόσμον Πρινς Ρότζερς Νέλσον), αμερικανός τραγουδοποιός, πολυοργανίστας και performer, από τις πιο εμβληματικές μορφές της pop και funk μουσικής, δημιουργός του «Purple Rain», με εκκεντρικό στυλ και τεράστια μουσική κληρονομιά.
2017 – Στάθης Ψάλτης, έλληνας ηθοποιός, εμβληματική φιγούρα του ’80 και του ελληνικού κινηματογράφου, γνωστός για τις κωμικές του ερμηνείες και τις ταινίες που απέκτησαν cult χαρακτήρα.
Γιορτάζουν
Αλεξάνδρα, Ιανός, Ιανουάριος, Φαίστος, Αλήθεια
Εθνικές Γιορτές – Επέτειοι
Παγκόσμια Ημέρα Δημιουργικότητας και Καινοτομίας
