Η ροζ ελληνική σημαία, ένα έργο της Γεωργίας Λαλέ για τα θύματα γυναικοκτονίας και ενδοοικογενειακής βίας στη χώρα, προκάλεσε μια δημόσια αντιπαράθεση που έφτασε μέχρι την κεντρική πολιτική σκηνή.
Το έργο αποτελούσε μέρος μιας έκθεσης του γενικού προξενείου της Ελλάδας στη Νέα Υόρκη, ωστόσο μετά την προβολή του θέματος και τον σάλο ο υπουργός Εξωτερικών, Γιώργος Γεραπετρίτης, ζήτησε την άμεση απόσυρσή της. Όπως τόνισε τάσσεται υπέρ της ελευθερίας στην τέχνη και την έκφραση, αλλά μέσα στο ελληνικό προξενείο τα εμβλήματα και τα σύμβολα της χώρας θα πρέπει να παρουσιάζονται ακέραια.
Το θέμα ανέδειξε αρχικά ο πρόεδρος της Νίκης, Δημήτρης Νατσιός, από το βήμα της Βουλής. «Η σημαία μας φτιαγμένη με κλινοσκεπάσματα και με ροζ χρώμα. Η σημαία μας είναι γαλανόλευκη και βάφεται με κόκκινο μόνο με το αίμα των ηρώων μας», είπε.
Ακολούθησαν πολλές αντιδράσεις, υπέρ και κατά του έργου, με τον καλλιτεχνικό κόσμο να στέκεται στο πλευρό της δημιουργού, αλλά και της έκθεσης στο προξενείο. «Λυπάμαι που παρερμηνεύτηκε το έργο μου. Τα θύματα γυναικοκτονίας και ενδοοικογενειακής βίας είναι ήρωες στον αγώνα για το δικαίωμα στη ζωή και την ελευθερία στην Ελλάδα και παγκοσμίως», δήλωσε αρχικά η Γεωργία Λαλέ.
Ανακοινώνοντας την απόσυρση της σημαίας, αλλά και του έργου της «Neighborhood Guilt» (Ενοχές της Γειτονιάς) ανέφερε σε ανάρτησή της: «Τα έργα “Flag” και “Neighborhood Guilt” κατέβηκαν. Το “Flag” μετά τη λογοκρισία από το ελληνικό υπουργείο Εξωτεριών και το “Neighborhood Guilt” λόγω της ανησυχίας μου για την ασφάλειά του».
Και πρόσθεσε: «Θέλω να ευχαριστήσω όλους που στάθηκαν στο πλευρό της τέχνης μου και του μηνύματός της. Και ειδικά την Πολιτιστική Επιτροπή και το προσωπικό του Ελληνικού Προξενείου στη Νέα Υόρκη που πίστεψαν στο έργο μου και μου έδωσαν χώρο. Δεν θα πρέπει να σταματήσουμε να αγωνιζόμαστε για το ανθρώπινο δικαίωμα της ελευθερίας και της ζωής. Τα θύματα των γυναικοκτονιών και της συζυγικής βίας είναι ηρωίδες της Ελλάδας και κάθε έθνους. […] Η στήριξή σας μας φέρνει πιο κοντά και σε ένα καλύτερο αύριο».
Οι «πειραγμένες» σημαίες από το Ίδρυμα Ωνάση
Αίσθηση προκάλεσε και η ανάρτηση του Ιδρύματος Ωνάση, που θέλοντας να υποστηρίξει την ελευθερία της τέχνης και της έκφρασης, παρουσίασε στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης μια σειρά από καλλιτεχνικά έργα με «πειραγμένες» σημαίες, της Ελλάδας, των ΗΠΑ και του Ηνωμένου Βασιλείου.
William N. Copley. Untitled (Think/flag) 1967
Jamie Reid. Sex Pistols, God Save the Queen 1977. Μια από τις πιο εμβληματικές πανκ εικόνες όλων των εποχών. Κατατάχθηκε στην κορυφή της λίστας με τα 100 καλύτερα εξώφυλλα άλμπουμ από το 2001. Το έργο τέχνης του Jamie Reidγια κοσμεί το εξώφυλλο του δίσκου «God Save The Queen» των Sex Pistols. Σχεδιάστηκε το 1977 κατά τη διάρκεια της ακμής της πανκ μουσικής σκηνής και τη χρονιά του ασημένιου ιωβηλαίου των Queen.
Jasper Johns. Flag. Ο εν λόγω καλλιτέχνης έχει παραποιήσει σε αρκετά έργα του τη σημαία των ΗΠΑ. Ένα από τα πιο εμβληματικά του έργα είναι αυτό του 1969 Flag (Moratorium), μια πρωτότυπη λιθογραφία, που έγινε αναπόσπαστο μέρος του αντιπολεμικού κινήματος για το Βιετνάμ. Το έργο συμβολίζει τη φρίκη του πολέμου έχοντας αλλάξει τα χρώματα της σημαίας σε πράσινο και μαύρο, χρώματα που παραπέμπουν στο στρατιωτικό καμουφλάζ του αμερικανικού στρατού. Στο κέντρο υπάρχει μια μοναδική λευκή τρύπα από σφαίρα.
Beetroot 2023. Ένα σκίτσο για την τραγωδία των Τεμπών με την πολύνεκρη σύγκρουση των τρένων, Οι λευκές γραμμές της ελληνικής σημαίας παρουσιάζονται ως εκτροχιασμένα βαγόνια.
David Hammons. African American Flag 1990. Στο εν λόγω έργο παραποιείται η σημαία των Ηνωμένων Πολιτειών. Τα χρώματά της αντικαθίστανται με το κόκκινο, το πράσινο και το μαύρο του Παναφρικανικού Συνδέσμου, που ιδρύθηκε το 1914. Ο Hammons επινόησε για πρώτη φορά την αφροαμερικανική σημαία για την έκθεση Black USA στο Μουσείο Overholland στο Άμστερνταμ την άνοιξη του 1990.
Banksy. Slave Labour 2012. Πρόκειται για μια τοιχογραφία του διάσημου street artist. Το έργο τέχνης απεικονίζει ένα παιδί σε μια ραπτομηχανή που φτιάχνει βρετανικές σημαίες. Το έργο ήταν μια διαμαρτυρία ενάντια στη χρήση sweatshops για την κατασκευή αναμνηστικών για τον εορτασμό του «Διαμαντένιου Ιωβηλαίου» και των Ολυμπιακών Αγώνων του Λονδίνου, το 2012
Nari Ward. Breathing Flag 2017. Το έργο εκτίθεται στο Μουσείο του Κουίνς και αναφέρεται στη σημαία του Universal Negro Improvement Association (UNIA) του Marcus Garvey και σε ένα αφρικανικό σύμβολο προσευχής γνωστό ως Κονγκολέζικο Κοσμόγραμμα, το οποίο αντιπροσωπεύει τη γέννηση, τη ζωή, τον θάνατο και την αναγέννηση.
Παύλος Διονυσσόπουλος. Ελληνική Σημαία 2007. Το έργο του, το οποίο βρίσκεται στη συλλογή του ευρωπαϊκού κοινοβουλίου από το 2008 ύστερα από δωρεά του τότε δημάρχου της Αθήνας Νικήτα Κακλαμάνη, παρουσιάζει την ελληνική σημαία, αλλά και τις σημαίες των υπόλοιπων κρατών μελών της ΕΕ, καλυμμένη με χάρτινες λωρίδες σαν χαρτοπόλεμος.
Αυτός ο χαρτοπόλεμος, όπως αναφέρεται στην επίσημη σελίδα του ευρωπαϊκού κοινοβουλίου, δημιουργεί επί της ουσίας ένα φίλτρο που καλύπτει το εθνικό σύμβολο και το καθιστά σχεδόν δυσδιάκριτο. Με αυτόν τον τρόπο, ο καλλιτέχνης αμφισβητεί τα εν λόγω σύμβολα ενώνοντάς τα με το κοινό μοτίβο. Καθένα από αυτά είναι μοναδικό, ωστόσο όλα είναι ενταγμένα σε ένα κοινό σύστημα.
Sara Rahbar. Flag #17/unstable, you disappear in the distance 2008.
Και οι σημαίες του Πανούση…
Η παραποίηση της ελληνικής σημαίας έχει προκαλέσει και στο παρελθόν πολλές αντιδράσεις ακόμη και καταδίκες καλλιτεχνών. Πιο χαρακτηριστική περίπτωση ήταν η σημαία του Τζίμη Πανούση, ο οποίος το 2000 καταδικάστηκε σε εξαγοράσιμη ποινή τεσσάρων μηνών φυλάκισης επειδή αντικατέστησε τον σταυρό με ένα σφυροδρέπανο για την αφίσα της παράστασης «Της Πατρίδας μου η Σημαία». Λίγο καιρό πριν είχε οδηγηθεί και πάλι στο δικαστήριο για το εξώφυλλο του δίσκου «Δουλειές του Κεφαλιού», όπου εμφανιζόταν να σκίζει ελληνικές σημαίες.
