Την αποκαλούν «ηρωίνη των φτωχών». Είναι έως και 100 φορές ισχυρότερη σαν ουσία από την κανονική ηρωίνη και κατακτά τα στέκια ναρκωτικών της Αθήνας με γοργό ρυθμό. Η φαιντανύλη, παράχθηκε για να χρησιμοποιηθεί ως αναισθητικό και αναλγητικό η υψηλή της, όμως, εθιστικότητα σε συνδυασμό με τη χαμηλή της τιμή την έκαναν άμεσα διάσημη στις πιάτσες των ναρκομανών.
Όπως εξηγεί μιλώντας στο Newsbeast o ψυχίατρος – διδάκτωρ του Πανεπιστημίου Αθηνών, πρόεδρος του ΔΣ του ΚΕΘΕΑ, μέλος της Επιτροπής Εμπειρογνωμόνων Δημόσιας Υγείας και μέλος Εθνικής Επιτροπής Σχεδιασμού και Συντονισμού για την Αντιμετώπιση των Ναρκωτικών, Χρίστος Χ. Λιάπης «η φαιντανύλη είναι ένα συνθετικό οπιοειδές με ταχύτατη έναρξη δράσης, το οποίο είναι 50 έως 100 φορές ισχυρότερο από τη μορφίνη και 30 έως 100 φορές ισχυρότερο από την ηρωίνη».
«Η φαιντανύλη πρωτοπαράχθηκε το 1960 ως αναισθητικό και αναλγητικό και χρησιμοποιείται στη χειρουργική αναισθησία αλλά και στην ανακούφιση του καρκινικού και του μετεγχειρητικού πόνου ή και σε άλλες καταστάσεις εκσεσημασμένου πόνου. Η υψηλή της, όμως, εθιστικότητα, η φθηνότερη τιμή και η ευρεία χρησιμοποίησή της στη νόθευση άλλων ναρκωτικών ουσιών, όπως η ηρωίνη της έχουν δώσει το προσωνύμιο “ηρωίνη των φτωχών”, καθώς “προσφέρεται” σε χαμηλότερη τιμή, λόγω μικρότερου κόστους παραγωγής, την ίδια στιγμή που μικρότερες ποσότητες ηρωίνης μπορούν, χάρη στην πρόσμιξή τους με φαιντανύλη, από τους εμπόρους και τους διακινητές, να επιφέρουν ισχυρότερα αποτελέσματα στους χρήστες με χαμηλότερο κόστος παραγωγής» σημειώνει.
«Η φαιντανύλη συνταγογραφείται ιατρικώς ως ισχυρό αναλγητικό σε περιπτώσεις για παράδειγμα μεταστατικής καρκινικής νόσου»
«Η κυκλοφορία, άλλωστε, της φαιντανύλης υπό τη μορφή διαδερμικών επιθεμάτων, για την ανακούφιση του καρκινικού, αλλά και έντονων μορφών του μη καρκινικού, πόνου είχε ως αποτέλεσμα πολλοί χρήστες να αναπτύξουν τρόπους ώστε να μασούν, να καπνίζουν ή και να κολλούν στα ούλα τους τα σχετικά “έμπλαστρα”, ώστε να βιώνουν τα ψυχοτρόπα αποτελέσματά της. Δεν είναι σπάνιο το φαινόμενο, νέοι σε ηλικία χρήστες να “προμηθεύονται” τη φαιντανύλη από μεγαλύτερα άτομα του οικογενειακού τους περιβάλλοντος, στα οποία η ουσία συνταγογραφείται ιατρικώς ως ισχυρό αναλγητικό σε περιπτώσεις π.χ. μεταστατικής καρκινικής νόσου» μας λέει ο πρόεδρος του Κέντρου Θεραπείας Εξαρτημένων Ατόμων, Χρίστος Χ. Λιάπης και απαντά επίσης σε άλλες ερωτήσεις του Newsbeast.
«Πρόκειται για ένα υψηλής εθιστικότητας ναρκωτικό, με υψηλή δυνατότητα “διείσδυσης” στους πληθυσμούς των χρηστών»
– Σε τι επίπεδα βρίσκεται η χρήση της φαιντανύλης στην Ελλάδα; Υπάρχουν φόβοι για περαιτέρω εξάπλωση και σε ποιες χώρες κυκλοφορεί περισσότερο;
Ήδη από το 1979 η φαιντανύλη και τα ανάλογά της πωλούνταν στην παράνομη αλυσίδα διακίνησης ναρκωτικών, με αποτέλεσμα να έχουμε αύξηση στα ποσοστά θανάτων από υπερδοσολογία, κυρίως στις Βορειοανατολικές πολιτείες των ΗΠΑ και μάλιστα στους νεότερους πληθυσμούς ηλικίας 20-40 ετών. Μια αύξηση που γιγαντώθηκε από το 2013 και μετά.
Χαρακτηριστικά αναφέρουμε πως η αύξηση αυτή κατέγραψε ποσοστό της τάξεως του 55% για τα έτη 2015 – 2017 στην πολιτεία της Νέας Υόρκης. Στο Βανκούβερ του Καναδά, το 2017, φαιντανύλη ανιχνεύθηκε στα ούρα του 52% των εξαρτημένων από οποιοειδή οι οποίοι λάμβαναν θεραπεία υποκατάστασης, ενώ στην Αγγλία το αντίστοιχο ποσοστό κυμαινόταν στο 3%.
Στις ΗΠΑ, 70.000 από τους 106.000 θανάτους οι οποίοι προκλήθηκαν από υπερδοσολογία, το 2022, οφειλόταν στη χρήση φαιντανύλης, ενώ αύξηση στα αντίστοιχα ποσοστά θανάτων παρατηρείται και στην Αυστραλία. Στην Ευρώπη η κατάσταη σκιαγραφείται σχετικώς καλύτερη, καθώς το 2021 κατεγράφησαν 140 θάνατοι από υπερβολική δόση φαιντανύλης, με εξαίρεση -όμως- τις χώρες της Βαλτικής και ιδιαίτερα την Εσθονία.
Στη χώρα μας είναι μονοψήφιοι οι θάνατοι που καταγράφονται ετησίως από υπερδοσολογία φαιντανύλης, δεν θα πρέπει, όμως, να εφησυχάζουμε, καθώς πρόκειται για ένα υψηλής εθιστικότητας ναρκωτικό, με υψηλή δυνατότητα «διείσδυσης» στους πληθυσμούς των χρηστών, την ίδια στιγμή που η καταφυγή σε ψυχοδραστικές ουσίες για την ανακούφιση από τις ψυχοπιεστικές συνθήκες που διαμόρφωσαν οι αλλεπάλληλες κρίσεις οι οποίες έπληξαν την ελληνική κοινωνία παρουσιάζει ποσοστά αύξησης. Θα πρέπει να είμαστε σε εγρήγορση με πρωτοβουλίες τόσο στο κομμάτι της πρόληψης και της απεξάρτησης που στοχέουν στη μείωση της ζήτησης όσο και στον τομέα της μείωσης της προσφοράς μέσα από τη νόμιμη (ιατρική και κτηνιατρική χρήση) αλλά και την παράνομη (παρασκευή και εμπορία) αλυσίδα προμήθειας. Δεν θα πρέπει, ποτέ να ξεχνούμε πως, δυστυχώς, σε ότι αφορά στη χρήση ουσιών, «ό,τι συμβαίνει στον δρόμο είναι πάντοτε ένα βήμα μπροστά».
– Υπάρχει αντίδοτο ώστε να αντιμετωπιστούν τα περιστατικά υπερδοσολογίας τα οποία μπορεί να οδηγήσουν ακόμη και στον θάνατο;
Ο γρήγορος θάνατος εξαιτίας υπερβολικής δόσης φαιντανύλης αποτελεί ένα όλο και πιο ευρέως παρατηρούμενο φαινόμενο ανάμεσα στους χρήστες. Η υψηλή δραστικότητά της, η γρήγορη έναρξη της δράσης της και η διάρκεια του «επιθυμητού» αποτελέσματος αποτελούν παράγοντες οι οποίοι συμβάλλουν στον υψηλό κίνδυνο θανάτου από υπερδοσολογία, αλλά και στις κοινωνικές συνέπειες της αύξησης της χρήσης φαιντανύλης.
Ακριβώς, επειδή, τα μορφολογικά αλλά και τα φαρμακοκινητικά χαρακτηριστικά της φαιντανύλης την καθιστούν «ιδανική» για τη νόθευση άλλων παράνομων ουσιών όπως η κοκαΐνη, η φαιντανύλη φαίνεται να ευθύνεται και για την αύξηση των θανατηφόρων περιστατικών από υπερδοσολογία κοκαΐνης. Στους ουρολογικούς ελέγχους στους οποίους υποβάλλονται οι χρήστες στη χώρα μας, δυστυχώς ανιχνεύεται συχνά και η συγκεκριμένη ουσία. Συχνές είναι και οι διεθνώς αναφερόμενες περιπτώσεις μη θανατηφόρας υπερδοσολογίας φαιντανύλης, ανάμεσα στους πληθυσμούς που καταφεύγουν σε ενδοφλέβια χρήση ναρκωτικών ουσιών. Με δεδομένο, όμως, το μικρό εύρος μεταξύ «αποτελεσματικής» και θανατηφόρου δόσεως κατανοούμε τον υψηλό κίνδυνο για τη ζωή τους που διατρέχουν οι χρήστες.
Το αντίδοτο για τα περιστατικά υπερδοσολογίας είναι η χορήγηση ναλοξόνης, ενώ σημαντική είναι και η συνεισφορά δράσεων που αποσκοπούν στην ενημέρωση και στην εκπαίδευση των χρηστών σχετικά με την επικίνδυνη κατάσταση της υπερδοσολογίας, αλλά και στην έγκαιρη εντόπισή τους, μέσα από τη διενέργεια σχετικών ελέγχων σε δείγματα ούρων.
Πολλαπλές επαναλαμβανόμενες δόσεις ή ακόμη και συνεχής έγχυση ναλοξόνης μπορεί να απαιτηθούν σε περιπτώσεις υπερβολικής δόσης φαιντανύλης λόγω του βραχέως χρόνου ημίσειας ζωής αλλά και της πολύ μεγάλης ισχύος της που ευθύνονται για την ταχεία εγκατάσταση αναπνευστικής καταστολής, η οποία υπαγορεύει άμεση χορήγηση ναλοξόνης και οξυγόνωση.
Θα πρέπει να τονισθεί πως στη χώρα μας έχει ήδη υπογραφεί η Υπουργική Απόφαση με την οποία δημιουργήθηκε το νομικό πλαίσιο για τη χορήγηση της ναλοξόνης σε περιπτώσεις υπερδοσολογίας από εκπαιδευμένους επαγγελματίες, εκτός νοσοκομειακού περιβάλλοντος. Στην περίπτωση αυτή λειτουργήσαμε ως «Προμηθείς» και όχι ως «Επιμηθείς», λαμβάνοντας έγκαιρα μέτρα, προτού η παγκόσμια επιδημία φαιντανύλης κρούσει τη θήρα της πατρίδας μας. Προς την κατεύθυνση αυτή συνετέλεσε και η δημιουργία χώρου εποπτευόμενης χρήσης στο κέντρο της Αθήνας.
Παράλληλα, όμως, με τις πρωτοβουλίες μείωσης της βλάβης, θα πρέπει να λαμβάνονται μέριμνες προτεραιότητας και για την ουσιαστική απεξάρτηση και κοινωνική επανένταξη των χρηστών. Μόνον έτσι θα είμαστε ολιστικά προετοιμασμένοι ώστε να μην ακούσουμε, με δραματική ένταση, τα θανατηφόρα χτυπήματα της παγκόσμιας «κρίσης των οπιοειδών» στην πόρτα της Ελλάδας.
– Γιατί παρατηρείται εξάπλωση της φαιντανύλης τον τελευταίο καιρό; Επηρεάστηκε από τον πόλεμο στο Αφγανιστάν και πώς αυτό συνέβη;
Η παγκόσμια αυτή κρίση των οποιοειδών αποδίδεται, καταρχάς στην απαγόρευση της καλλιέργειας του οπίου από τους Ταλιμπάν στο Αφγανιστάν. Η ευκολία στη συνθετική παρασκευή της φαιντανύλης και στη συνακόλουθη «νόθευση» ποσοτήτων ηρωίνης ή άλλων ναρκωτικών ουσιών, όπως για παράδειγμα τα βενζοδιαζεπινικά ηρεμιστικά, προς δημιουργία της λεγόμενης «ΒΕΝΖΟ-ΝΤΟΠΑ», συμβάλλουν στην εύκολη εξάπλωσή της.
Σε ότι, μάλιστα, αφορά ειδικά στον πόλεμο του Αφγανιστάν, αξίζει να αναφέρουμε πως περισσότεροι αμερικανοί στρατιώτες φαίνεται να έχουν χάσει τη ζωή τους εξαιτίας υπερβολικής δόσης φαιντανύλης -στη χρήση της οποιάς καταφεύγουν με δεδομένες τις ψυχοπιεστικές συνθήκες που καλούνται να αντιμετωπίσουν στην εμπόλεμη ζώνη- παρά από τα εχθρικά πυρά. Στο Αφγανιστάν, λοιπόν, η φαιντανύλη σκοτώνει περισσότερο από τους φενταγίν.
– Ποια είναι η γενικότερη κατάσταση με τα ναρκωτικά στη χώρα μας; Υπάρχει αύξηση τα τελευταία χρόνια και γιατί;
Ήδη από το 2019, πριν -δηλαδή- από την πανδημία, τα στοιχεία για τους εφήβους στη χώρα μας έδειχναν ότι η χρήση κάνναβης ήταν σημαντικά υψηλότερη συγκριτικά με την εικόνα που είχαμε πριν από12 χρόνια. Η COVID-19 και οι αναγκαίες συνθήκες εγκλεισμού και απομόνωσης, με τις βαριές βιοκοινωνικές και οικονομικές συνέπειες που επέφεραν, πολλαπλασίασαν τη χρήση κυρίως κοκαΐνης και άλλων διεγερτικών ουσιών, καθιστώντας αναπόφευκτη την προσαρμογή των υπηρεσιών μας, στο πεδίο της απεξάρτησης. Υπηρεσιών που παραδοσιακά είχαν συγκροτηθεί για την αντιμετώπιση κυρίως προβλημάτων από τη χρήση οπιοειδών.
Παράλληλα, ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας έκανε λόγο για μία «πανδημία μέσα στην πανδημία», αναφερόμενος στην αύξηση της χρήσης ηρεμιστικών από τους ηλικιωμένους, οι οποίοι, ιδιαίτερα κατά τις πρώτες φάσεις του παγκόσμιου επιδημικού κύματος και της καραντίνας, βρέθηκαν στο επίκεντρο των ψυχοπιεστικών συνθηκών βιολογικής απειλής, κοινωνικής απομόνωσης και αποστέρησης του υποστηρικτικού τους περιβάλλοντος.
Στην Ελλάδα, περίπου 2 στα 1.000 άτομα πληθυσμού ηλικίας 15-64 ετών κάνουν χρήση ηρωίνης, ενώ την τελευταία 4ετία περίπου 2.000 άτομα αιτούνται ετησίως απεξάρτηση από τα οποιοειδή, χωρίς αυτό να συνεπάγεται και την παραμονή τους στη θεραπεία. Πρέπει, όμως να σημειώσουμε πως ο αριθμός αυτός εμφανίζει σταθερή μείωση από το 2012 και εντεύθεν, χωρίς να παραγνωρίζουμε το γεγονός ότι τα αλλεπάλληλα κύματα αντιξοότητας που χτυπησαν, ιδιαίτερα τη χώρα μας, στη συνέχεια της κοινωνικοοικονομικής κρίσης της προηγούμενης δεκαετίας, με πρόσφατα παραδείγματα την ενεργειακή και πληθωριστική κρίση και τις δραματικές συνέπειες της κλιματικής αλλαγής, στρέφουν τις ευάλωτες πληθυσμιακές ομάδες στη χρήση διεγερτικών ουσιών, επιτάσσοντας την προσαρμοφή των υπηρεσιών απεξάρτησης στα νέα δεδομένα που θέτουν τα διεγερτικά.
Διαβάστε σχετικά: Το «ναρκωτικό ζόμπι» έφτασε στην Ευρώπη
