Θαλασσοπόροι και χαρτογράφοι ανέλαβαν το έργο της χαρτογράφησης των νησιών της οικουμένης από πολύ παλιά.
Τα περισσότερα μάλιστα ήταν καλά εξερευνημένα ήδη από την εποχή των μεγάλων ανακαλύψεων, έχοντας αποκαλύψει όλα τα μυστικά τους σε εκείνους που ήξεραν πού και πώς να ρωτήσουν.
Αυτό δεν σημαίνει βέβαια πως ο κόσμος μας δεν είναι γεμάτος από μυστήρια. Νησιά που εμφανίζονταν σε χάρτες ίσως να μην υπήρξαν ποτέ και άλλα που στέγαζαν μυστικές εγκαταστάσεις και απόρρητα προγράμματα εγκαταλείφθηκαν ή καταστράφηκαν.
Τα νησιά συμπεριφέρονται κάποιες φορές δύστροπα και αινιγματικά, εκτός κι αν η αιτία της παραδοξότητάς τους συνεχίζει να μας διαφεύγει.
Για ένα τέτοιο νησί με μυστηριώδη μοίρα θα μιλήσουμε, που ίσως ήταν πολύ σημαντικό για να παραμείνει στη ζωή…
Isla Bermeja το έλεγαν και το εμφάνιζαν οι χάρτες ήδη από τις αρχές του 16ου αιώνα. Ήταν στα ανοιχτά του Κόλπου του Μεξικού, έξω από τη χερσόνησο του Γιουκατάν, πολύ μακρύτερα από κάθε άλλο νησί που ήταν έδαφος του Μεξικού ή διεκδικούσαν με αξιώσεις οι Μεξικανοί.
Μια σειρά χαρτών από τον 16ο ως και τον 20ό αιώνα έδειχναν ακριβώς τη θέση, το σχήμα και τη μορφολογία του. Με μεγαλύτερη μάλιστα ακρίβεια απ’ όσο απεικονίζονταν τα γειτονικά νησιά. Κάποιοι δε από τους παλιότερους χάρτες που το εμφάνιζαν προέρχονταν από τους κορυφαίους ισπανούς χαρτογράφους του 16ου αιώνα, που δύσκολα λάθευαν.
Το γνώριζε καλά ας πούμε ο μεγάλος Alonso de Santa Cruz, με τους χάρτες του οποίου για τον Νέο Κόσμο πλοηγούνταν οι Σπανιόλοι στα επικίνδυνα νερά της νέας ηπείρου. Και το συμπεριέλαβε στην περιβόητη συλλογή χαρτών του που εκδόθηκαν στη Μαδρίτη το 1539.
Με τα μάτια του το είχε δει και ο επίσης κορυφαίος χαρτογράφος της εποχής Alonso de Chaves, που μας δίνει το 1540 όχι μόνο το ακριβές στίγμα του, αλλά και μια περιγραφή, λέγοντάς μας πως από απόσταση έμοιαζε «κοκκινωπό». Και το Bermeja αυτό ακριβώς σημαίνει στα ισπανικά, κοκκινωπός.
Στους χάρτες δε του 17ου αιώνα και μετέπειτα εμφανιζόταν πάντα στην περιοχή, αν και η ακριβής τοποθεσία του είναι η αλήθεια παρουσίαζε κάποιες φορές μικρές αποκλίσεις. Bermeja το έλεγαν όλοι και κανείς δεν σκέφτηκε ποτέ να αμφισβητήσει την ύπαρξή του.
Ακόμα και στον επίσημο Γεωγραφικό Άτλαντα της Μεξικανικής Δημοκρατίας εμφανίζεται το 1921, την τελευταία φορά που κάποιος είπε να τσεκάρει τα νησιά της περιοχής…
Το Γιουκατάν βρίσκεται σε νευραλγικό σημείο για το Μεξικό. Η χερσόνησος του νοτιοανατολικού Μεξικού εντοπίζεται στα ανατολικά του ισθμού που χωρίζει την Κεντρική από τη Βόρεια Αμερική. Ένα νησάκι εκεί ήταν ακριβώς ό,τι χρειαζόταν η χώρα για να επεκτείνει τις εδαφικές αξιώσεις της στα πετρέλαια της θαλάσσης.
Ο Κόλπος του Μεξικού είναι πλούσιος σε κοιτάσματα και οι ΗΠΑ μεγάλος εμπορικός και διπλωματικός εχθρός εδώ. Το Isla Bermeja ήταν τώρα θείο δώρο! Κι αυτό γιατί η θέση του ήταν πάνω από 55 ναυτικά μίλια μακριά από τη βορειοδυτική ακτή του Γιουκατάν. Βρίσκοντάς το, το Μεξικό θα μπορούσε να επεκτείνει τα πετρελαϊκά όνειρά του ακόμα και στα μέσα του Κόλπου, μακρύτερα δηλαδή από τα 200 ναυτικά μίλια της ΑΟΖ του Μεξικού.
Το νησί βρισκόταν σε διεθνή ύδατα, έξω από τα 200 ναυτικά μίλια των ΑΟΖ και των δύο χωρών, και θα έδινε το προβάδισμα στο Μεξικό για τη μοιρασιά μιας περιοχής που θεωρείται επίσης εξαιρετικά πλούσια σε κοιτάσματα πετρελαίου.
Μόνο που το μάννα εξ ουρανού δεν ήταν να πέσει ποτέ. Και επικράτησε πανικός στα ανώτερα κλιμάκια της κυβέρνησης. Δεν χάνεις έτσι εύκολα εθνικό έδαφος. Μιλάμε πια για το 2009, όταν το Isla Bermeja χαρακτηρίστηκε αποφασιστικής σημασίας για τα συμφέροντα της χώρας, μιας και η συμφωνία με τις ΗΠΑ για την εκμετάλλευση της περιοχής έληγε σε δύο χρόνια.
Κάποιοι επιτελείς θυμήθηκαν τώρα μια ερευνητική αποστολή του Πολεμικού Ναυτικού της χώρας από το 1997, που είχε δηλώσει υπηρεσιακώς πως δεν κατάφερε να το εντοπίσει. Είδαν επίσης πως στη δωδεκαετία που μεσολάβησε δεν υπήρξε καμία αναφορά για το νησί, επιφάνειας 80 τετραγωνικών χιλιομέτρων.
Το Bermeja εμφανίστηκε πάντως κανονικά σε βιβλίο για τα νησιά της χώρας που εξέδωσε το 1998 το υπουργείο Εσωτερικών. Οι αξιωματούχοι του Μεξικού προσπαθούσαν να μάθουν εναγωνίως τι στο καλό συνέβη. Πώς εξαφανίστηκε μέσα από τα χέρια τους;
«Το Bermeja στον Κόλπο του Μεξικού, ένα στρατηγικός δείκτης στον καθορισμό των θαλάσσιων και υποθαλάσσιων δικαιωμάτων μεταξύ ΗΠΑ και Μεξικού, έχει εξαφανιστεί, παίρνοντας μαζί του τα έγγραφα που υποστηρίζουν μια διμερή συμφωνία στα μεγάλα πετρελαϊκά κοιτάσματα της περιοχής», έγραψε χαρακτηριστικά το 2009 το πρακτορείο AFP.
Σπεύδοντας να περάσει και στο παρασύνθημα: «πυροδοτώντας σενάρια για εμπλοκή της CIA»! Ακόμα χειρότερα για το Μεξικό, την υπόθεση ανέλαβε να διερευνήσει το πανεπιστήμιο Universidad Nacional Autοnoma de Mexico, που η έκθεσή του εκείνης της χρονιάς καταλήγει πως το νησί δεν υπάρχει.
Τουλάχιστον όχι στο σημείο που όφειλε να είναι, σημειώνεται χαρακτηριστικά. Η ακαδημαϊκή ομάδα επιστράτευσε υποβρύχιες συσκευές ανίχνευσης, εναέρια μέσα, ακόμα και αεροφωτογραφίες από κατασκοπευτικούς δορυφόρους. Το νησί όμως πουθενά…
Τα πετρέλαια έχουν οδηγήσει σε πολέμους, εισβολές και καταπατήσεις κάθε λογής, μιας και όλοι θέλουν μερικά κοιτάσματα μαύρου χρυσού στα χέρια τους. Και πράγματι τον Ιούνιο του 2000 ΗΠΑ και Μεξικό υπέγραψαν 10ετές moratorium για τις εξορυκτικές δραστηριότητες στον Κόλπο του Μεξικού, θέτοντας μια προσωρινή παύση στα επεκτατικά σχέδια της Αμερικής.
«Δεν έχουμε πληροφορίες για το πώς υπογράφηκε αυτή η συμφωνία», είχε παραδεχθεί στο πρακτορείο ΑΡ το 2009 ο βουλευτής και πρόεδρος της Επιτροπής Ναυτιλίας της Βουλής, Elias Cardenas. Είπε όμως και κάτι άλλο, αυτή τη φορά για το θέμα μας:
«Υπάρχουν δύο ιστορίες για το πώς εξαφανίστηκε: η μία λέει πως η κλιματική αλλαγή ανέβασε τη στάθμη της θάλασσας και το νησί είναι κάτω από το νερό. Η άλλη λέει πως ανατινάχθηκε από τη CIA για να αποκτήσουν οι ΗΠΑ το πάνω χέρι στη Hoyos de Dona, την περιοχή με τα κοιτάσματα πετρελαίου».
Ο Cardenas σκιαγράφησε μια ακόμα χειρότερη κατάσταση στην οποία είχε περιέλθει η χώρα του. Ισχυρίστηκε πως μέχρι και πριν από 30 χρόνια, το Bermeja ήταν το επίσημο σημείο από το οποίο ξεκινούσε η Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη του Μεξικού. Αυτά τα 200 ναυτικά μίλια.
Και χωρίς αυτό, οι ΗΠΑ ζητούσαν τώρα να περιοριστεί η έκταση. Ο Cardenas δήλωσε πως πράγματι τα νησιά Alacranes απαρτίζουν πια το σημάδι στον χάρτη, μειώνοντας την ΑΟΖ του Μεξικού.
Χαρακτηριστικό της πολύπλοκης και δυσχερούς κατάστασης στην οποία περιήλθε η χώρα είναι το γεγονός πως παρά τα αιτήματα των μεγάλων ειδησεογραφικών πρακτορείων, το υπουργείο Εξωτερικών δεν απάντησε ποτέ.
Απάντησε όμως ο Miguel Angel Gonzalez Felix, νομικός σύμβουλος του υπουργείου Εξωτερικών στην υπογραφή της συμφωνίας με την Αμερική, λέγοντας πως είχε ενημερώσει τη Βουλή τον Ιούνιο του 2008 πως το νησί βρίσκεται 40-50 μέτρα κάτω από τη θάλασσα.
Έξι μέρες μετά, μια επιστολή μεξικανών βουλευτών παρατηρούσε πως «μια φυσική δύναμη (ικανή να βυθίσει ένα νησί) δεν μπορεί να συμβεί χωρίς να την καταλάβει κάποιος, πόσο μάλλον όταν βρίσκεται μέσα σε μια περιοχή με πάνω από 22 δισ. βαρέλια πετρελαίου».
Η Βουλή ζητούσε τότε επιτακτικά από τον πρόεδρο Φελίπε Καλδερόν να κατατοπιστούν αρμοδίως για το πώς χάθηκε το νησί από μεξικανικά χέρια. Και τώρα οι φήμες για τη μυστηριώδη εξαφάνιση έδιναν και έπαιρναν.
Ήταν πράγματι θύμα της κλιματικής αλλαγής; Το κατάπιε ένας υποθαλάσσιος σεισμός, χωρίς όμως να γίνει ορατός από τους σεισμογράφους; Ή μήπως το ανατίναξαν οι Αμερικανοί, αποκτώντας προνομιακή θέση μέσα στον πετρελαϊκά πλούσιο Κόλπο του Μεξικού; Παρατραβηγμένο, σίγουρα, όχι όμως και απίθανο.
Οι διαπραγματεύσεις εξάλλου Μεξικανών και Αμερικανών κρατούσαν από το 1997 για τη μοιρασιά του Hoyos de Dona, μιας θαλάσσιας έκτασης που ανήκει στα διεθνή ύδατα και εκεί υπήρχε και το μυστηριώδες νησί.
Στη βάση της ύπαρξης του οποίου διεκδικούσε άλλωστε το Μεξικό μεγαλύτερο μερίδιο στην εκεί πίτα, καθώς επέκτεινε σημαντικά τα θαλάσσια όρια εκμετάλλευσης στην πλούσια σε πετρέλαιο περιοχή. Το νησί δεν βρέθηκε όμως και το σύμφωνο υπογράφηκε, αποδίδοντας το μεγαλύτερο τμήμα στους Αμερικανούς.
Γι’ αυτό και είχε επικρατήσει πυρετός στην κυβέρνηση το 2009: η συμφωνία έληγε το 2011 και αν βρισκόταν το νησί, οι διαπραγματεύσεις θα γίνονταν σε άλλη βάση.
Η σημασία του Isla Bermeja παραήταν σπουδαία για την εθνική οικονομία ώστε να αγνοηθεί. Τρεις τελικά ήταν οι επίσημες ερευνητικές αποστολές που έλαβαν χώρα το 2009 και όλες χρησιμοποίησαν τεχνολογικά προωθημένο εξοπλισμό. Κι όμως το νησί δεν βρέθηκε.
Και τώρα κάποιοι άρχισαν να αμφισβητούν ακόμα και την ίδια την ιστορική ύπαρξή του. Μήπως δεν υπήρξε ποτέ και ήταν απλώς ένα τέχνασμα των Ισπανών για να ξεγελάσουν τους εχθρούς τους;
Ο Julio Zamora, πρόεδρος της Μεξικανικής Εταιρίας Γεωγραφίας, το πιστεύει: «Οι χώρες που έφτιαχναν χάρτες κατά τον 16ο και 17ο αιώνα τους δημοσίευαν με ανακρίβειες, για να μην τους χρησιμοποιούν οι εχθροί τους». Ένα στρατηγικά τοποθετημένο πλαστό νησί χρειαζόσουν, μας λέει, για να αποθαρρύνεις τους σφετεριστές μια και καλή.
Το Γεωγραφικό Ινστιτούτο του Universidad Nacional Autοnoma de Mexico (UNAM) διαφωνεί πάντως: «Έχουμε συναντήσει ντοκουμέντα που περιέχουν πολύ ακριβείς περιγραφές για την ύπαρξη του Bermeja … Σε αυτή τη βάση, πιστεύουμε ακράδαντα πως το νησί υπήρξε, αλλά σε άλλη τοποθεσία».
Το γεωγραφικό μυστήριο δεν φαίνεται να έχει τέλος. Ένα νησί στην καρδιά του Κόλπου του Μεξικού εξαφανίστηκε και κανείς δεν μπορεί να πει τι ακριβώς του συνέβη. Αυτή η κουκκίδα στον χάρτη ήταν πάντα πολύ μικρή και άνευ σημασίας για να την αναζητήσει κανείς.
Όταν απέκτησε όμως νευραλγικό ρόλο στη δεκαετία του 2000, δεν ήταν εκεί. Και δεν ήταν ούτε πάνω από την επιφάνεια της θάλασσας ούτε και κάτω, όπως κατέληξαν οι υποθαλάσσιες έρευνες. Δεν είναι όμως όλοι έτοιμοι να δεχτούν πως το νησί δεν υπήρξε ποτέ.
Οι συνωμοσιολόγοι επιμένουν σταθερά πως το βύθισαν οι Αμερικανοί, ο Cardenas είναι πεπεισμένος όμως πως κάτι τέτοιο δεν μπορεί να συνέβη κάτω από τις μύτες τους: «Ένα τέτοιο γεγονός θα ήταν πολύ ανιχνεύσιμο», είχε δηλώσει στο πρακτορείο.
Τα τελευταία νέα από την εποχή κλείνουν με την κοινοβουλευτική υπόσχεση για συνέχιση των ωκεανογραφικών ερευνών, καθώς η συζήτηση κατέληξε πως το νησί υπάρχει, βρίσκεται απλώς κάπου αλλού. Είχαν εντοπίσει μάλιστα 4 σημεία για να συνεχίσουν την αναζήτηση.
Μέχρι να το βρουν, η ΑΟΖ του Μεξικού συρρικνώθηκε απότομα προς όφελος των ΗΠΑ…
