«Ήμουν μπλεγμένος, βαθιά μπλεγμένος σε μια απάτη». Με τα λόγια αυτά ο ακαδημαϊκός και συγγραφέας Τσαρλς Βαν Ντόρεν απολογούνταν το 1959 ενώπιον του Κογκρέσου των Ηνωμένων Πολιτειών για το γεγονός ότι για περίπου 3,5 μήνες εξαπατούσε, σε συνεργασία με το τηλεοπτικό δίκτυο NBC, εκατομμύρια Αμερικανών συμμετέχοντας στο παιχνίδι γνώσεων «Twenty One».
Κάπως έτσι ήρθε στο φως της δημοσιότητας το σκάνδαλο με τα στημένα παιχνίδια γνώσεων, τα οποία η αμερικανική δικαιοσύνη είχε επιτρέψει να μεταδίδονται μέσω τηλεόρασης, θεωρώντας ότι δεν αποτελούν μορφή τζόγου και αφήνοντας χαλαρό το νομικό πλαίσιο που τα έδιεπε. Και ένα γρανάζι αυτού του μηχανισμού εξαπάτησης υπήρξε και ο ευυπόληπτος Βαν Ντόρεν, που θυσίασε καριέρα και φήμη για να γίνει γνωστός και να κερδίσει χρήματα.
Γεννημένος το 1926 στη Νέα Υόρκη ο Βαν Ντόρεν είχε μεγαλώσει με δύο γονείς που είχαν χαράξει έναν σημαντικό δρόμο στο λογοτεχνικό κόσμο. Ο πατέρας του Μαρκ Βαν Ντόρεν ήταν ποιητής και συγγραφέας, βραβευμένος με Πούλιτζερ και η μητέρα του Ντόροθυ Γκραφ Βαν Ντόρεν ήταν επίσης συγγραφέας. Ο Τσαρλς ακολούθησε τα ίδια βήματα με τους γονείς του κάνοντας διδακτορικό στη λογοτεχνία στο Κολούμπια, όπου και δίδαξε, ενώ είχε πάρει και μάστερ στην αστροφυσική.
Κατά την επαγγελματική του σταδιοδρομία στο Κολούμπια γνώρισε τον Άλμπερτ Φρίντμαν, συμπαραγωγό του παιχνιδιού γνώσεων «Twenty One», που μεταδιδόταν από το NBC. Ο Φρίντμαν, μαζί με τον παραγωγό Νταν Ενράιτ ενθουσιάστηκαν τόσο με τη γοητεία και την ευγενική παρουσία του Τσαρλς και είδαν στο πρόσωπό του το νέο υποψήφιο παίκτη που θα κέρδιζε τη συμπάθεια του τηλεοπτικού κοινού και θα εκτόξευε τα νούμερα τηλεθέασης.
Ο Τσαρλς θα ήταν ο άνθρωπος που θα έδιωχνε από το θρόνο του τον πρωταθλητή του παιχνιδιού Χερμπ Στέμπελ, τον οποίο οι Αμερικανοί είχαν συμπαθήσει ιδιαιτέρως για τις γνώσεις και την επιτυχία του στο παιχνίδι, αλλά τον είχαν βαρεθεί καθώς ήταν ιδιαίτερα υποτονικός. Ο τηλεοπτικός φακός φαινόταν ότι δεν τον αγαπούσε πολύ και αυτό αποτυπωνόταν ξεκάθαρα στους δυσαρεστημένους χορηγούς της εκπομπής.
«Θυμάσαι που σου είπα για τον Στέμπελ; Οι χορηγοί θέλουν να ηττηθεί. Θα φύγει με μια δεσμίδα χρημάτων, αλλά θέλουν κάποιον ποιο συμπαθητικό. Το σκέφτηκα Τσάρλι και αποφάσισα ότι θα είσαι εσύ αυτός που θα κερδίσει τον Στέμπελ» ήταν τα ακριβή λόγια του Φρίντμαν στον Βαν Ντόρεν. Ο Τσαρλς απόρησε πώς μπορούσε να είναι βέβαιος ο παραγωγός ότι ο Στέμπελ δεν θα ήξερε μια απάντηση την οποία σίγουρα θα γνώριζε ο ίδιος. Και τότε κατάλαβε ότι το παιχνίδι ήταν στημένο. Και παρά το ανήθικο της υπόθεσης δέχτηκε να συμμετάσχει.
Ο παρουσιαστής Τζακ Μπάρι σύστησε τον Τσαρλς στο τηλεοπτικό κοινό το Νοέμβριο 1956 ως ένα ιδιαίτερα μορφωμένο άνθρωπο, έναν άνθρωπο του Πανεπιστημίου Κολούμπια με χόμπι του το πιάνο. Μέχρι τότε ο Στέμπελ ήταν στο παιχνίδι για έξι εβδομάδες και είχε κερδίσει 70.000 δολάρια. Τα πράγματα έγιναν όπως ακριβώς είχαν προσυμφωνηθεί και ο νέας βασιλιάς κάθισε στο θρόνο του για 14 ολόκληρες εβδομάδες. Οι σωστές απαντήσεις που έδινε σε όλες τις ερωτήσεις, η γοητεία του, ο τρόπος με τον οποίο μίλαγε και η εξυπνάδα του τον έχρισαν τον νέο τηλεοπτικό ήρωα των Αμερικανών. Μέχρι τον Ιανουάριο του 1957 είχε κερδίσει 129.000 δολάρια και το πρόσωπό του κόσμησε το εξώφυλλο στο περιοδικό «Time».
Το Μάρτιο έπεσε από το θρόνο του βασιλιά του «Twenty One» όταν νικήθηκε από τη δικηγόρο Βίβιαν Νίρινγκ. Στη συνέχεια υπέγραψε τριετές συμβόλαιο συνεργασίας με το NBC ως ανταποκριτής της εκπομπής «The Today Show». Μέχρι τη στιγμή που αποκαλύφθηκε η απάτη…
Το σερί νικών του Τσαρλς είχε τελειώσει και κάπου εκεί άρχισαν να κυκλοφορούν οι πρώτες φήμες ότι κάτι περίεργο γινόταν στο παιχνίδι. Αφορμή στάθηκε η αποκάλυψη ότι ακόμα ένα παιχνίδι γνώσεων το «The Question» είχε χειραγωγηθεί, σε μια προσπάθεια των παραγωγών να μην αφήσουν την υποψήφια παίκτρια Τζόις Μπράδερς να κερδίσει το μεγάλο έπαθλο.
Ο πρώην πρωταθλητής του «Twenty One» Χερμπ Στέμπελ άρχισε να διαρρέει στον Τύπο ότι και σε εκείνον δίνονταν οι ερωτήσεις και οι απαντήσεις, αλλά κανείς αρχικά δεν τον πίστεψε. Ακόμα και ο Βαν Ντόρεν είχε πει: «Είναι ανόητο και δυσάρεστο να σκέφτεσαι ότι πλέον οι άνθρωποι δεν εμπιστεύονται τα παιχνίδια γνώσεων». Οι έρευνες συνεχίστηκαν και ο Τσαρλς, υπό το φόβο ότι θα κληθεί να καταθέσει στο Κογκρέσο, κρύφτηκε.
Η τελική αποκάλυψη περί απάτης έγινε όταν ένας ακόμη παίκτης ονόματι James Snodgrass απέδειξε ότι όσοι έπαιζαν στο «Twenty One» γνώριζαν τις ερωτήσεις και απαντήσεις. Και είχε και αποδείξεις καθώς όταν η παραγωγή του τις έδινε τις ταχυδρομούσε στον εαυτό του!
Ο Βαν Ντόρεν δεν μπορούσε να κρύβεται άλλο, έπρεπε να βγει δημόσια και να παραδεχτεί ότι συμμετείχε στην τηλεοπτική απάτη. Αυτό και έκανε στις 2 Νοεμβρίου 1959, όταν παραδέχτηκε ότι πριν από κάθε επεισόδιο του παιχνιδιού ήξερε και τις ερωτήσεις που θα του έκανε ο παρουσιαστής, αλλά και τις σωστές απαντήσεις που του είχαν δώσει οι παραγωγοί.
«Ήμουν μπλεγμένος, βαθιά μπλεγμένος σε μια απάτη. Ήμουν το κυρίως σύμβολο αυτής της απάτης. Από τη στιγμή που κατάλαβα πλήρως τι είχα κάνει και τι έπρεπε να κάνω, προσπαθώ να επανορθώσω. Έχω ακόμα πολύ δρόμο μπροστά μου. Εξαπάτησα τους φίλους μου και έχω εκατομμύρια από αυτούς. Ό,τι και αν νιώθουν για μένα τώρα, η αγάπη μου γι’ αυτούς είναι ισχυρότερη από ποτέ. Κάνω αυτή τη δήλωση γι’ αυτούς. Ελπίζω η παρουσία μου εδώ να ωφελήσει» είπε ενώπιον του Κογκρέσου.
Και ενώ κανείς θα περίμενε μια τιμωρία για τον Βαν Ντόρεν και το NBC τα μέλη του συμβουλίου εξήραν τη στάση του ακαδημαϊκού και την ειλικρίνειά του, ενώ το ακροατήριο ξέσπασε σε χειροκροτήματα! Μόνο ο βουλευτής Steve Derounian κατήγγειλε την συμπεριφορά του. «Κύριε Βαν Ντόρεν χαίρομαι που κάνετε αυτή τη δήλωση, αλλά δεν μπορώ να συμφωνήσω με τους συναδέλφους μου που σας εξήραν γιατί είπατε την αλήθεια. Δεν πιστεύω ότι ένας ενήλικας με τη δική σας νοημοσύνη πρέπει να επαινεθεί όταν λέει την αλήθεια».
Μετά τη δήλωση μεταμέλειάς του το NBC τον απέλυσε και έχασε και τη θέση του καθηγητή στο Κολούμπια. Ο Βαν Ντόρεν εργάστηκε στη συνέχεια για την Μπριτάνικα και ως αναπληρωτής καθηγητής στο Πανεπιστήμιο του Κονέκτικατ.
Το θέμα της απάτης των στημένων παιχνιδιών έγινε ταινία το 1994. Το «Quiz Show», υπό τη σκηνοθετική οδηγία του Ρόμπερτ Ρέντφορντ προτάθηκε για 4 Όσκαρ: Καλύτερης Ταινίας, Β’ Ανδρικού Ρόλου, σκηνοθεσίας και σεναρίου. Το ρόλο του Τσαρλς Βαν Ντόρεν ερμήνευσε ο Ρέιφ Φάινς.
Ο πραγματικός πρωταγωνιστής του σκανδάλου βέβαια απέρριψε την πρόταση του σκηνοθέτη να είναι ο σύμβουλος της ταινίας κατά τη διάρκεια των γυρισμάτων και έμεινε στο ρόλο του απλού θεατή όταν αυτή βγήκε στις αίθουσες. Η μόνη στιγμή που αποφάσισε να μιλήσει με λεπτομέρειες για όσα είχαν συμβεί ήταν το 2008, όταν δέχτηκε να γράψει ένα άρθρο για το περιοδικό New Yorker.
