Το 1065 μ.Χ. η Ιερουσαλήμ πέφτει για άλλη μια φορά στα χέρια των αλλόπιστων και η ασφάλεια των χριστιανών προσκυνητών στους Αγίους Τόπους διακυβεύεται ξανά.
Το προσκύνημα στην Ιερουσαλήμ ήταν εξάλλου ο απόλυτος σκοπός του χριστιανού ήδη από τη γέννηση της χριστιανοσύνης στην Ευρώπη και οι πιστοί συνέχισαν να ταξιδεύουν στη Μέση Ανατολή, μέσα στους κινδύνους των επιτήδειων, των κλεφτών αλλά και μιας σέχτας φανατικών μουσουλμάνων που έβλεπαν ως ιερό καθήκον να σφαγιάζουν τους απίστους που κατέφταναν με τα καραβάνια σε κείνη τη γωνιά του κόσμου.
Εννιά ιππότες μοναχοί από τη Γαλλία, με επικεφαλής τον Hugues de Payens, σχηματίζουν λοιπόν προοδευτικά το τάγμα Φτωχοί Συστρατιώτες του Χριστού και του Ναού του Σολομώντα για να εγγυηθούν το ασφαλές πέρασμα των χριστιανικών καραβανιών. Αυτή είναι με δυο λόγια η εναρκτήρια πράξη των Ναϊτών Ιπποτών, του διαβόητου σήμερα τάγματος των μαχητών που γεννήθηκε στον απόηχο της Α’ Σταυροφορίας, κάπου 23 χρόνια μετά το 1096 μ.Χ. δηλαδή (περί τα 1118 μ.Χ.).
Μόνο που οι φτωχοί μοναχοί-μαχητές που υπερασπίζονταν άλλοτε τους χριστιανούς προσκυνητές θα γίνονταν μια πανίσχυρη σέχτα και θα έφταναν να έχουν στα χέρια τους τέτοια δύναμη και κύρος που να μπορούν να γονατίσουν κραταιές ευρωπαϊκές αυτοκρατορίες!
Τι συνέβη; Βρήκαν πράγματι τα ιερά κειμήλια της χριστιανοσύνης, όπως επιμένει ο θρύλος; Οι ιστορικοί γνωρίζουν σήμερα πολλά για τη -φανερή- δράση των Ναϊτών, την ίδια στιγμή που για τα επίσημα χρονικά τους δεν υπάρχει και μεγάλη αμφισβήτηση. Το πράγμα περιπλέκεται μόνο γύρω από την απόκρυφη ζωή τους και τις τελευταίες περιπέτειές τους στην Ευρώπη, θέματα που δεν θα μας απασχολήσουν εδώ, καθώς άπτονται του συνωμοσιολογικού μύθου και μόνο η εικασία μπορεί να απαντήσει.
Αυτό που θα συζητήσουμε είναι μόνο το πώς κατάφεραν οι άλλοτε ταπεινοί υπερασπιστές των χριστιανικών καραβανιών στους Αγίους Τόπους να μετατραπούν σε τραπεζίτες πανευρωπαϊκού κύρους, να συγκεντρώσουν αμύθητα πλούτη και να αφοριστούν τελικά από τη ρωμαιοκαθολική εκκλησία, η οποία τους κυνήγησε κατόπιν λυσσαλέα δίνοντας ένα ανηλεές τέλος σε όλα αυτά. Στην μπίζνα ολκής που έστησαν δηλαδή, αφήνοντάς μας κληρονομιά τη διεθνή τραπεζική!
Όπως είναι γνωστό, μια Παρασκευή και 13 του Οκτωβρίου του 1307 οι Ναΐτες συλλαμβάνονται στη Γαλλία, καταδικάζονται για αιρετική δράση και ρίχνονται στην πυρά, καθώς Πάπας και γάλλος βασιλιάς θέλησαν να τους εξαφανίσουν με συνοπτικές διαδικασίες από προσώπου γης. Ο Φίλιππος ο Ωραίος ήταν βέβαια καταχρεωμένος στους Ναΐτες, κάτι που όμως μας λένε οι ιστορικοί διαδραμάτισε τον Νο 1 ρόλο στην ξαφνική απόφασή του να τους ξεκάνει.
Όσο για τον Πάπα, με παπική βούλα του Ιννοκέντιου Β’ είχαν αποκτήσει οι Ναΐτες τον πρώτο τους πλούτο και την εξουσία στους Αγίους Τόπους, την ίδια την ιδρυτική πράξη τους δηλαδή, όταν ο αριθμός τους άρχισε να μεγαλώνει επικινδύνως και σύντομα θα προσελκύονταν πάμπολλοι σταυροφόροι και ευρωπαίοι ιππότες στους Αγίους Τόπους, για να πολεμήσουν στο όνομα του Θεού κατά των άπιστων μουσουλμάνων.
Και όταν έφτασαν στο απόγειο της δύναμής τους, με τον πλούτο τους να έχει αγγίξει πια πρωτόγνωρα επίπεδα, ο Φίλιππος Δ’ πιέζει τον Πάπα Κλήμη Ε’ να τους χαρακτηρίσει αιρετικούς και εχθρούς τελικά της χριστιανοσύνης. Την ώρα που Ναΐτες ομολογούν εν μέσω φρικτών βασανιστηρίων τις εξωχριστιανικές τους δραστηριότητες και ακόμα και ο μέγας μάγιστρος Jacques de Molay εξομολογείται τα ιερά κρίματά του (τα ανασκεύασε αργότερα), οι Ιππότες καίγονται στην πυρά και ο πλούτος τους αρπάζεται από βασιλιάδες και ευγενείς με εκκλησιαστικές διασυνδέσεις.
Μόνο που η ιστορία τους δεν θα ξεχνιόταν, καθώς ήταν όσο να πεις εντυπωσιακό ότι οι Φτωχοί Στρατιώτες του Χριστού που στα πρώτα χρόνια τους ίππευαν τα άλογα ανά δύο λόγω της καταραμένης φτώχειας έφτασαν να γίνουν μια πολυεθνική μυστική σέχτα που έλεγχε πια το ευρωπαϊκό τραπεζικό σύστημα, το οποίο οι ίδιοι είχαν ιδρύσει.
Ακόμα και σήμερα, στην πολύβουη Fleet Street του Λονδίνου στέκει ένα παράξενο, κυκλικό παρεκκλήσι που έχει στον περίβολό του ένα άγαλμα δύο ιπποτών που μοιράζονται το ίδιο άλογο. Το εκκλησάκι (Temple Church) υψώθηκε το 1185 ως το λονδρέζικο παράρτημα των Ναϊτών Ιπποτών, το οποίο έμελλε όμως να είναι και η πρώτη τράπεζα του Λονδίνου! Ας δούμε λοιπόν πώς συνδέθηκε η θρησκευτική τους πίστη με το χρηματοπιστωτικό σύστημα…
Η Α’ Σταυροφορία έφερε ξανά σε χριστιανικά χέρια τους Αγίους Τόπους και τα καραβάνια των προσκυνητών όργωναν και πάλι τη Μέση Ανατολή με κατεύθυνση την Ιερουσαλήμ. Πλέον είχαν το ασφαλές πέρασμά τους σχεδόν εξασφαλισμένο, καθώς οι φοβεροί μαχητές που απάρτιζαν το τάγμα Φτωχοί Συστρατιώτες του Χριστού και του Ναού του Σολομώντα ήταν εκεί γι’ αυτούς.
Οι προσκυνητές που διέσχιζαν όμως χιλιάδες χιλιόμετρα μέσα από εχθρικά εδάφη έπρεπε να νοιαστούν για το φαγητό, τη διαμονή και τη μεταφορά τους, μια οδύσσεια αρκετών μηνών που έπρεπε μάλιστα να γίνει χωρίς πολλά μετρητά πάνω τους, καθώς ο κίνδυνος της κλεψιάς καραδοκούσε σε κάθε τους βήμα. Ευτυχώς, οι Ναΐτες το είχαν προβλέψει κι αυτό.
Ο ευρωπαίος προσκυνητής μπορούσε λοιπόν να καταθέσει το μετρητό του στο τοπικό παράρτημα των Ναϊτών στη χώρα του και να κάνει ανάληψη όταν έφτανε στην Ιερουσαλήμ. Αντί για χρήματα, κουβαλούσε απλώς μαζί του το αποδεικτικό της κατάθεσης, όντας λες μια πρωτόγονη… Western Union της εποχής των Σταυροφοριών.
Ακόμα και σήμερα δεν είναι καθόλου γνωστό πως κατάφεραν να υλοποιήσουν ένα τέτοιο ραφιναρισμένο τραπεζικό σύστημα οι Ναΐτες και πώς προστατεύονταν οι ίδιοι απέναντι στις (τραπεζικές, αναγκαστικά!) απάτες. Υπήρχε πράγματι ένας μυστικός κώδικας που επαλήθευε τη γνησιότητα του εγγράφου και την ταυτότητα του ταξιδιώτη;
Αυτό υποθέτουν σήμερα οι ακαδημαϊκοί και έχουν λόγους να το πιστεύουν, σίγουροι μια φορά δεν είναι. Ξέρουμε πάντως πως το Βατικανό αποδείχθηκε ιδιαιτέρως πρόθυμο να τους εκχωρήσει προνόμια ζηλευτά και ανήκουστα για την εποχή ήδη από τις πρώτες στιγμές της ύπαρξής τους, αν και πάλι μας διαφεύγει ο λόγος…
Ήταν γιατί η παποσύνη εκτίμησε τις θεάρεστες υπηρεσίες τους ή μήπως, όπως θέλει ο θρύλος, βρήκαν κειμήλια της χριστιανοσύνης που έπρεπε πάση θυσία να παραμείνουν κρυφά, κι έτσι πήραν το κατιτίς τους για να κρατήσουν το στόμα τους κλειστό;
Οι Ναΐτες δεν ήταν ο πρώτος «οργανισμός» του κόσμου που παρείχε χρηματοπιστωτικές διευκολύνσεις. Αρκετούς αιώνες πρωτύτερα, η δυναστεία των Τανγκ στην Κίνα εφάρμοζε το λεγόμενο «ιπτάμενο χρήμα», ένα διπλότυπο έγγραφο που επέτρεπε στον έμπορο να καταθέσει ένα ποσό στο περιφερειακό γραφείο και να το πάρει μετά πίσω από το παράρτημα της πρωτεύουσας.
Μόνο που αυτό το σύστημα το λειτουργούσε το επίσημο κράτος. Οι Ναΐτες ήταν σαφώς πιο κοντά στην ιδιωτική τραπεζική, παρά την αγαστή συνεργασία με τον Ποντίφικα, καθώς αυτοί έτρεχαν ένα δικό τους σύστημα χωρίς βασιλικό ή παπικό έλεγχο. Αυτοί, οι μοναχοί που είχαν δώσει ιερό όρκο πενίας!
Και το δικό τους σύστημα περιλάμβανε φυσικά πολλά περισσότερα από τη μεταφορά χρημάτων σε μεγάλες αποστάσεις. Αν πρέπει να το πούμε, οι περισσότερες σημερινές χρηματοπιστωτικές υπηρεσίες όχι μόνο γεννήθηκαν επί των ημερών τους, αλλά προσφέρονταν και από την ιερή τράπεζά τους.
Αν ήθελες, ας πούμε, να αγοράσεις ένα ωραίο νησάκι στη δυτική ακτή της Γαλλίας, όπως έκανε ο Ερρίκος Γ’ της Αγγλίας αποκτώντας τη Νήσο Ολερόν τον 13ο αιώνα, οι Ναΐτες θα λειτουργούσαν όχι μόνο ως εγγυητές, αλλά και μεσάζοντες. Όπως γνωρίζουμε, ο βρετανός βασιλιάς πλήρωνε 200 λίρες τον χρόνο στους Ναΐτες του Λονδίνου επί πέντε χρόνια και όταν οι άντρες του πάτησαν το πόδι τους στο νησί, το μοναστικό τάγμα διασφάλισε το γεγονός ότι ο πωλητής της νήσου θα έπαιρνε τα χρήματά του.
Ακόμα και τα λαμπρά Κοσμήματα του Στέμματος στεγάζονταν για ένα καλό μέρος του 13ου αιώνα στο παρεκκλήσι των Ναϊτών στο Λονδίνο, λειτουργώντας ως ενέχυρο για κείνο το τεραστίων διαστάσεων δάνειο που εκχώρησαν στον Ερρίκο. Που δεν ήταν φυσικά ο μόνος ευρωπαίος μονάρχης που έπαιρνε ποτέ δάνειο από τους Ναΐτες, κάθε άλλο.
Το μοναστικό τάγμα ήταν εξάλλου το μόνο που είχε τη δυνατότητα να τοκίζει τα χρήματα των πελατών του, με παπική βούλα αυτό, την ίδια ώρα που σε ολάκερο τον καθολικό κόσμο η πρακτική όχι μόνο απαγορευόταν διά ροπάλου, αλλά χαρακτηριζόταν κιόλας ως τοκογλυφία. Και όλοι ξέρουμε τι θέση είχαν οι τοκογλύφοι στην Κόλαση!
Οι Ναΐτες τόκιζαν τις καταθέσεις και κρατούσαν μια μικρή προμήθεια για όλο αυτό, γιγαντώνοντας τον πλούτο τους και δανείζοντας πια σε αυλές και στέμματα. Αυτή η χρηματοπιστωτική δράση ήταν η ίδια η γέννηση του τραπεζικού συστήματος, απ’ όπου ξεπήδησαν οι Ιππότες ως οι πρώτοι πανίσχυροι και ζάπλουτοι τραπεζίτες της οικουμένης.
Το πρωτόγνωρο δώρο του Πάπα Ιννοκέντιου Β’ στους πρώην Φτωχούς Συστρατιώτες περιλάμβανε όμως κι άλλα, όπως φοροαπαλλαγές, λαφυραγωγία, λογοδοσία μόνο στον Πάπα και δυνατότητα επιβολής των δικών τους φόρων. Το τάγμα έγινε έτσι πόλος έλξης για την ευρωπαϊκή αριστοκρατία και τσούρμο ευγενών εντάσσονταν εθελοντικά στις τάξεις του, καθώς η κάρτα μέλους στους Ναΐτες εξασφάλιζε μια ζωή τουλάχιστον χαρισάμενη.
Μόνο που το νέο μέλος όφειλε να πάρει όρκο φτώχειας και να γράψει έτσι όλη του την περιουσία στο τάγμα. Μέχρι το 1180 μ.Χ., ο νεοφερμένος μοναχός έπρεπε να περάσει στους Ναΐτες 3 τετραγωνικά χιλιόμετρα από τα κτήματά του, ένα ποσό που σε λιγότερο από 100 χρόνια είχε φτάσει στα 15 τετραγωνικά χιλιόμετρα.
Εξοπλισμένοι σαν αστακοί και εκπαιδευμένοι στην εντέλεια, οι μοναχοί-μαχητές μετατράπηκαν σε ελίτ σώμα στρατού και διαδραμάτισαν κεφαλαιώδη ρόλο στην πολεμική ιστορία των Αγίων Τόπων. Πεντακόσιοι Ναΐτες έφταναν πια για να τα βάλουν με μουσουλμανικές στρατιές ακόμα και 26.000 αντρών, όπως φέρεται να συνέβη σε μάχη του 1177 μ.Χ.
Ακόμα και βασίλεια ολόκληρα υποθηκεύτηκαν όμως για ένα χαμηλότοκο δάνειο από τους Ναΐτες, ενώ δεν ήταν καθόλου ασυνήθιστο να ενεχυριάζονται τα πετράδια του στέμματος ευρωπαίων μοναρχών ως εγγύηση. Γαλλία, Πορτογαλία, Αγγλία, Αραγονία, Ουγγαρία και πολλά βασίλεια της Μέσης Ανατολής φιλοξενούσαν παραρτήματα του χρηματοπιστωτικού ιδρύματος των Ναϊτών, το οποίο έφτασε να διαχειρίζεται περισσότερα από 9.000 κτήματα και ιδιοκτησίες στις τέσσερις γωνιές της Γηραιάς Ηπείρου.
Την ίδια στιγμή, αν ένας ευγενής ήθελε να ενταχθεί στις Σταυροφορίες, κάτι που σήμαινε πως θα έλειπε για καιρό από τον τόπο του, περνούσε την περιουσία του στο τάγμα ως τρόπο προστασίας από τους επιτήδειους. Ακόμα και τις εμπορικές του επιχειρήσεις έτρεχαν οι Ναΐτες της Ευρώπης, κρατώντας ένα μέρος των κερδών για τα ταμεία τους.
Είχαν εξάλλου πίσω τους ένα διεθνές -και το μόνο- χρηματοπιστωτικό σύστημα που εγγυόταν την αξιοπιστία τους. Κι έτσι μέχρι το 1150, πολύ πρώιμα δηλαδή στην ιστορία τους, η Νο 1 αποστολή του τάγματος ήταν η τραπεζική. Μια τραπεζική που έκοψαν τελικά στα μέτρα τους και πλούτισαν όσο κανείς.
Χαρακτηριστική είναι εδώ η εμπλοκή τους με την τοκογλυφία, αυτό που τους έκανε αρχικά πάμπλουτους. Και δεν ήταν μόνο η πολιτική δύναμη που απέκτησαν και οι καλές σχέσεις με το Βατικανό, αλλά το πόσο πανούργα εκμεταλλεύονταν τα «παραθυράκια» του νόμου, κλείνοντας τα στόματα των επικριτών τους. Την ώρα δηλαδή που η Καθολική Εκκλησία απαγόρευε τον δανεισμό χρημάτων με αντάλλαγμα τον τόκο, το τάγμα εισέπραττε κανονικά τόκους με τη μορφή υποθηκών σε κτίρια και εκτάσεις. Όπως το θέτει εξάλλου ένας μελετητής των Ναϊτών, «καθώς δεν μπορούσαν να χρεώνουν τόκους, χρέωναν ενοίκια αντίθετα».
Στο απόγειο της ακμής τους, οι Ναΐτες δεν είχαν μόνο ένα διεθνές τραπεζικό σύστημα, αλλά και τεράστιες εκτάσεις σε Ευρώπη και Μέση Ανατολή. Αλλά και τα δικά τους κάστρα, καλλιεργήσιμα εδάφη και αμπελώνες, συμμετοχές σε εμπορικές δραστηριότητες άλλων, αλλά και έναν στολίσκο από πλοία. Και για ένα διάστημα τουλάχιστον, κατείχαν ολόκληρη την Κύπρο!
Η όλη ιερή τραπεζική των Ναϊτών είχε βέβαια και μια σαφώς πιο σκοτεινή πλευρά. Και ήταν η μετατροπή του προσωπικού χρέους σε εμπορεύσιμο χρέος, που αγοραζόταν και πωλιόταν κανονικά. Οι μεσαιωνικοί μοναστικοί τραπεζίτες έφτιαξαν ουσιαστικά το δικό τους οικουμενικό νόμισμα, το χρέος, το οποίο δούλευε πάνω και πέρα από τα εθνικά νομίσματα που έκοβαν οι ευρωπαίοι μονάρχες. Οι οποίοι δεν είχαν εξάλλου καμιά δικαιοδοσία στα πεπραγμένα των Ναϊτών ακόμα και στις χώρες όπου βασίλευαν.
Όμοια με το σύγχρονο τραπεζικό σύστημα κοντολογίς, εκεί όπου οι μεγάλες διεθνείς τράπεζες είναι φωλιασμένες σε έναν επιχειρηματικό ιστό ομίλων που αψηφά την εύκολη κατανόηση του τρόπου λειτουργίας τους. Ή ακόμα και τον έλεγχο των δραστηριοτήτων τους. Και όπως ακριβώς οι σημερινές κυβερνήσεις προσπαθούν να χαλιναγωγήσουν το χρηματοπιστωτικό σύστημα, έτσι έκαναν και οι κυβερνήσεις του Μεσαίωνα. Ιδιαίτερα οι πιο χρεωμένες.
Ο βασιλιάς Φίλιππος Δ’ της Γαλλίας δηλαδή, που χρωστούσε αμύθητα πια ποσά στους Τραπεζίτες του Θεού και εκείνοι αρνούνταν πεισματικά να σβήσουν ή να ελαφρύνουν. Κάτι που οδήγησε σε κείνη την αποφράδα Παρασκευή και 13, τη μεγάλη συνωμοσία Φιλίππου και Κλήμη Ε’, που ο ένας αφόρισε το τάγμα και ο άλλος το ξεπάστρεψε μέσα σε μια μέρα, έχοντας βάλει την Ιερά Εξέταση να αποσπάσει με βασανιστήρια τη μαρτυρία τους.
Στη δίκη-παρωδία της Αβινιόν, ο Κλημης Ε’ αφόρισε το τάγμα και σηματοδότησε το αιματοβαμμένο τέλος του, δίνοντας κι ένα τέλος στο τραπεζικό του σύστημα. Καθώς τίποτα δεν κρατά αιώνια και η χρηματοπιστωτική το ξέρει αυτό καλύτερα από τον καθένα…
Μέχρι το 1312, οι Ναΐτες ήταν μια ξοφλημένη -φανερά τουλάχιστον- ιστορία, με νέο διάταγμα του Κλήμη. Μόνο που αυτό που είχαν φτιάξει παραήταν μεγάλο για να μπει στα χρονοντούλαπα της Ιστορίας. Και η απάντηση για το τι απέγινε το σύστημά τους θα δινόταν δύο αιώνες αργότερα και συγκεκριμένα στη διεθνή εμπορική έκθεση της Λυών το 1555, τη μεγαλύτερη τέτοια έκθεση της Ευρώπης την εποχή εκείνη.
Όλοι μιλούσαν για έναν ιταλό έμπορο που καθόταν πίσω από ένα γραφειάκι και πλούτιζε χωρίς να πουλά τίποτα. Τα μόνα πράγματα που είχε ήταν μερικά χαρτιά και λίγο μελάνι. Μέρα τη μέρα όμως καθόταν εκεί και υπέγραφε εμπορικές συμφωνίες και γινόταν ολοένα και πιο πλούσιος. Οι ντόπιοι παραήταν περίεργοι για να μη ρωτήσουν, οι μεγάλοι εμπορικοί οίκοι της Ευρώπης ήξεραν όμως καλά τι έκανε και ήταν από κάθε άποψη νομότυπος.
Γιατί αυτό που έκανε ήταν να εμπορεύεται χρέη, αγοράζοντας και μοσχοπουλώντας υποθήκες και χρεολύσια και δημιουργώντας έτσι τεράστιες υπεραξίες που καρπωνόταν ο ίδιος. Ήταν όμως και το άλλο: ένας έμπορος από τη Λυών που ήθελε να αγοράσει φλωρεντινό μετάξι, ας πούμε, θα πήγαινε σε αυτόν τον τραπεζίτη και θα αποκτούσε μια συναλλαγματική, ένα γραμμάτιο που δεν εκδιδόταν όμως σε γαλλικό νόμισμα ή φλωρεντίνικη λίρα. Αλλά σε «ecu de marc», όπως αποκαλούσε αυτό το ιδιωτικό νόμισμα η διεθνής πια κοινότητα των τραπεζιτών.
Ο γάλλος έμπορος (ή ο αντιπρόσωπός του) μπορούσε πλέον να ταξιδέψει στη Φλωρεντία χωρίς μία στην τσέπη του, καθώς η συναλλαγματική του από τη Λυών αναγνωριζόταν από τους τραπεζίτες της Φλωρεντίας, κι έτσι μπορούσε να κάνει τις πληρωμές του σε τοπικό νόμισμα.
Ο έμπορος δεν αντάλλασσε όμως μόνο γραμμάτια, αλλά και πιστοληπτικές ικανότητες, μιας και η εμπορική του ρώμη στη Λυών αναγνωριζόταν από τους τραπεζίτες της Φλωρεντίας, δημιουργώντας ένα πραγματικά παγκόσμιο χρηματοπιστωτικό σύστημα. Κάθε τόσο, και κυρίως στις μεγάλες εμπορικές εκθέσεις, αυτό το δίκτυο των τραπεζιτών συναντιόνταν, άνοιγαν τα κιτάπια τους, τακτοποιούσαν τους λογαριασμούς τους και εξαργύρωναν τα κέρδη τους, μηδενίζοντας τα χρέη.
Με τον ίδιο τρόπο δηλαδή που ένας Γάλλος με πιστωτική κάρτα μπορεί να μπει σήμερα σε ένα σουπερμάρκετ της Φλωρεντίας και να αγοράσει προϊόντα. Το σουπερμάρκετ ελέγχει την πιστοληπτική του ικανότητα σε συνεργασία με μια ιταλική τράπεζα, η οποία συνεργάζεται με μια γαλλική τράπεζα και η συναλλαγή ολοκληρώνεται.
Κι όλο αυτό έχει μέσα του πολύ περισσότερους Ναΐτες Ιππότες απ’ όσους θα είμασταν ενδεχομένως έτοιμοι να δεχτούμε…
