Αποτελεί τον χειρότερο εφιάλτη ενός αραχνοφοβικού. Αλλά και οποιουδήποτε ανθρώπου δεν τρέφει κάποια ιδιαίτερη συμπάθεια στα ομολογουμένως ανατριχιαστικά αρθρόποδα. Ελάχιστοι είναι εκείνοι που θα επέλεγαν να εισέλθουν οικειοθελώς σε αυτό το δωμάτιο.
Βρίσκεται σε ένα ήσυχο πανεπιστημιακό κτίριο στην Οξφόρδη και είναι ένας χώρος που φιλοξενεί χιλιάδες αράχνες. Το συγκεκριμένο εργαστήριο αποτελεί το σπίτι 10.000 αμερικανικών αραχνών σπιτιών (Parasteatoda tepidariorum), καθώς και μιας ομάδας άλλων ενοχλητικών πλασμάτων, που περιλαμβάνει από σαρανταποδαρούσες μέχρι ταραντούλες.
«Υποθέτω ότι είναι πολλές αράχνες…», δηλώνει ο Άλιστερ ΜακΓκρέγκορ, καθώς κάνει μια κίνηση να πιάσει μια θηλυκή που κάνει μια απέλπιδα απόπειρα προς την ελευθερία της. «Ποτέ δεν μπορούμε να έχουμε αρκετές όμως. Τρώνε η μία την άλλη».
Ο χώρος έχει μια μυρωδιά μούχλας προκειμένου να μοιάζει με τις σκοτεινές γωνίες που επιλέγουν να κρύβονται και οι τοίχοι είναι φορτωμένοι με ράφια γεμάτα γυάλινα βαζάκια και δοχεία. «Μερικές φορές οι γρύλοι δραπετεύουν και μπορούμε να ακούσουμε το τραγούδι τους από τον διάδρομο», λέει στο BBC, για να διευκρινίσει αμέσως πως αυτό δεν συμβαίνει ποτέ με τις αράχνες. Οι μαθητές του, πάλι, υποστηρίζουν ότι συμβαίνει συχνά πυκνά.
Μια βαριά πόρτα ασφαλίζει το δωμάτιο. Είναι παλιά και μερικές φορές κολλάει, με αποτέλεσμα φοιτητές να εγκλωβίζονται στον χώρο.
Υπάρχουν αράχνες που έχουν τη δυνατότητα να σε ακούσουν από την άλλη άκρη του δωματίου. Άλλες μπορούν να αλλάξουν και να μοιάζουν ακριβώς όπως ένα φύλλο. Τουλάχιστον 18 είδη μπορούν να κολυμπήσουν και να πιάνουν ψάρια, ενώ η καφέ αράχνη (brown recluse spider) διαθέτει ένα ισχυρό δηλητήριο, ενώ έχει και την τάση να κρύβεται σε κρεβάτια και παπούτσια. Η Parasteatoda tepidariorum έχει το «ταλέντο» να δημιουργεί άκομψους, τρισδιάστατους ιστούς. «Εξελίχθηκαν πιο πρόσφατα σε σχέση με εκείνες που παράγουν συμμετρικούς ιστούς», εξηγεί ο καθηγητής.
Δεν πρέπει κανείς να την υποτιμά πάντως. Η αράχνη που συναντάται πιο συχνά στη Βόρεια Αμερική είναι εντυπωσιακά αποτελεσματική στο να παγιδεύει έντομα και συχνά τις έχουν δει να σέρνουν κομμάτια υπολειμμάτων πίσω στα δίχτυα τους. Όταν διαισθάνονται την τροφή, πετούν περισσότερο ιστό στο θύμα τους και το σέρνουν στο στόμα τους. Στη συνέχεια, αποστραγγίζουν τα σωματικά υγρά του, αφήνοντας πίσω τους ένα άδειο περίβλημα του σώματος.
Τα τελευταία χρόνια, οι επιστήμονες φαίνεται να απομακρύνονται από τους μέχρι τώρα «σταρ» της ιατρικής έρευνας, όπως οι μύγες των φρούτων και τα ποντίκια, και στρέφονται σε νέα παράξενα πλάσματα, όπως κάποια που δύσκολα διακρίνονται ακόμη και με μικροσκόπιο και ιδιαίτερα ψάρια. Οι αράχνες ενδέχεται να αποτελέσουν σύντομα μέρος αυτής της τάσης.
Στην πραγματικότητα, αποτελούν τα ιδανικά ερευνητικά υποκείμενα για δύο λόγους. Ο πρώτος είναι ότι μοιράζονται ένα γενετικό μυστικό με τους ανθρώπους. Παρότι μας χωρίζουν περίπου 800 εκατομμύρια χρόνια εξέλιξης και δεν διαθέτουν σωστό καρδιακό ρυθμό, οι αράχνες και οι άνθρωποι μοιάζουν πολύ, γράφει το BBC. Γνωρίζουμε ήδη, για παράδειγμα, ότι οι αράχνες χρησιμοποιούν το ίδιο ακριβώς γονίδιο με εμάς, το Pax-6, που εμπλέκεται στην ανάπτυξη του ματιού. Φυσικά, πολλά ζώα, από τις γάτες (90% των γονιδίων κοινό) μέχρι τις αγελάδες (80%), μοιάζουν πολύ «ανθρώπους».
Κατά κάποιο τρόπο, ωστόσο, οι αράχνες διαθέτουν ένα πλεονέκτημα. Ανατρέχοντας πίσω στην εξελικτική τους ιστορία, μια αρχαία αράχνη έκανε κατά λάθος μωρά που είχαν δύο σετ γενετικών οδηγιών, αντί για ένα. Είναι κάτι που αποτελεί μεγάλη υπόθεση. Συμβαίνει συνέχεια στα φυτά, αλλά όσον αφορά την ιστορία του ζωικού βασιλείου γνωρίζουμε ότι έχει συμβεί μόλις πέντε φορές. Οι δύο από αυτές σημειώθηκαν στους προγόνους όλων των σπονδυλωτών, συμπεριλαμβανομένων των ανθρώπων.
Μπορεί η ιδέα ενός έξτρα σετ κάθε γονιδίου να ακούγεται κακή ιδέα. Άλλωστε, το σύνδρομο Down προκαλείται από ένα επιπλέον τμήμα χρωμοσώματος. Αποτελούν όμως σημαντική δύναμη ώθησης στην ιστορία της εξέλιξης. Το πρώτο αντίγραφο μπορεί να προχωρήσει με την κανονική του λειτουργία, ενώ το δεύτερο είναι ελεύθερο να αναλάβει έναν νέο ρόλο. Στους πρόωρους προγόνους των σπονδυλωτών, θεωρείται ότι βοήθησαν στη μετατροπή μαλακών ιστών, όπως ο χόνδρος, σε οστά.
Μελετώντας τις αράχνες, η ομάδα του ΜακΓκρέγκορ προσπαθεί να κατανοήσει αυτά τα σπάνια περιστατικά. Κάτι που οδηγεί στον δεύτερο λόγο που είναι τόσο χρήσιμες. Πολλά από αυτά το «μπόνους» γονίδια παίζουν έναν σημαντικό ρόλο στην πρώιμη ανάπτυξη: για να μελετήσουν τη λειτουργία τους, οι επιστήμονες χρειάζονται έμβρυα. Κι εδώ έχουν ένα τεράστιο πλεονέκτημα.
Ίσως όσοι φοβούνται τις αράχνες δεν θα έπρεπε να διαβάσουν την επόμενη παράγραφο. Εκτός κι αν ήδη γνωρίζουν ότι μια θηλυκή αράχνη σπιτιού μπορεί να παράξει έως και 400 αυγά κάθε πέντε ημέρες. Είναι ημιδιαφανή, κάτι που επιτρέπει στους επιστήμονες να παρακολουθήσουν την ανάπτυξη των εμβρύων στο εσωτερικό.
Για να βεβαιωθεί ότι δεν θα ξεμείνει ποτέ, το εργαστήριο του ΜακΓκρέγκορ ακολουθεί ένα πρόγραμμα αναπαραγωγής των αραχνών. Και σε λίγες ημέρες, τα μωρά αράχνες μοιάζουν στους τρομακτικούς γονείς τους. Αρχίζουν να κινούνται, να παράγουν ιστό και να τρώνε τους συγγενείς τους. Κι αυτό θεωρείται ως κάτι θετικό για το εργαστήριο, διότι δεν χρειάζεται να επενδύει σημαντικά στην τροφή τους. Από κάποια στιγμή και έπειτα είναι κάτι που τους παρέχεται. Το εργαστήριο είναι επίσης γεμάτο με μύγες και γρύλους. Και μετά από κάποια επίπεδα ανάπτυξης, οι αράχνες είναι έτοιμες να ζευγαρώσουν. Στη φύση, οι «μνηστήρες» συνηθίζουν να τρέχουν αμέσως μετά το ζευγάρωμα –σε αντίθεση με τη γνωστή περίπτωση της «μαύρης χήρας»- αλλά σπάνια η υπόθεση έχει αίσια κατάληξη για αυτούς.
Παρόλο που η έρευνα με αντικείμενο της αράχνες μετρά κάτι παραπάνω από μια δεκαετία, έχει οδηγήσει ήδη σε κάποια συναρπαστικά στοιχεία για τον αποκαλούμενο «διπλασιασμό γονιδίων». Ένα παράδειγμα είναι τα γόνατα. Στην αρχή, μια ομάδα επιστημόνων με έδρα το πανεπιστήμιο Georg-August στο Göttingen της Γερμανίας θέλησε να μάθει γιατί ορισμένες αράχνες έχουν σχετικά κοντά πόδια, ενώ άλλες όχι. Στράφηκαν σε ένα γονίδιο που είχε την απάντηση: το γονίδιο Dachshund, που έχει πάρει το όνομά του από τα σκυλιά Dachshund με τα χαρακτηριστικά κοντά πόδια.
Οι επιστήμονες συνέκριναν δύο είδη αραχνών, τη Parasteatoda tepidariorum και την αποκαλούμενη «daddy long-legs», η οποία διακρίνεται για τα πολύ επιμήκη και λεπτά πόδια. Έψαξαν για διαφορές στα γονίδια, αλλά δεν βρήκαν. Αντιθέτως και τα δύο είδη είναι ένα έξτρα αντίγραφο. Για να καταλάβουν τι έτρεχε, οι επιστήμονες στράφηκαν στα έμβρυα της Parasteatoda tepidariorum. Αυτά γεννιούνταν με τα γόνατά τους συγχωνευμένα στα πόδια τους, σε ένα μοναδικό τμήμα. Δεν είχαν δηλαδή γόνατα. Η δομή που χαρακτηρίζει στις αράχνες εξελίχθηκε χάρη σε ένα μεγάλο εξελικτικό σφάλμα.
Έχουν υπάρξει και άλλες διαπιστώσεις χάρη στην έρευνα. Τα τελευταία χρόνια, έχει προσφέρει στοιχεία για ποίκιλες παθήσεις, όπως τις καρδιακές παθήσεις και τη γήρανση, ενώ οι πρωτεΐνες που βρίσκονται στο δηλητήριό τους μπορεί μία μέρα να βοηθήσουν στην αντιμετώπιση της εγκεφαλικής βλάβης, της μυϊκής δυστροφίας, ακόμη και της σεξουαλικής ανικανότητας.
Ακόμη και γνωρίζοντας όλα αυτά όμως, δύσκολα μπορεί να δει κανείς τις αράχνες με ένα διαφορετικό μάτι. Παραμένουν ανατριχιαστικές!
