Μία συνηθισμένη μέρα μπροστά σε μία οθόνη μπορεί να περιλαμβάνει: Ανταλλαγή μηνυμάτων σε οποιαδήποτε πλατφόρμα κοινωνικής δικτύωσης μπορεί να διαθέτει ο χρήστης, διαμεσολαβημένη αλληλεπίδραση με ένα φαντασιακό περιβάλλον, εικονικές αγορές, παραγωγή περιεχομένου ή σεξουαλικές επαφές.
Η παραπάνω ρουτίνα επαναλαμβάνεται νυχθημερόν, αδιάκοπα. Εάν κάτι διακόψει την ροή των γεγονότων πρέπει επίσης να δηλωθεί σε αυτόν τον εικονικό κόσμο. Ή και στον κανονικό κόσμο. Με κάποιον θα υπάρξει επικοινωνία για το «ξαφνικό γεγονός που διέκοψε την ομαλή ροή των γεγονότων».
Τον περασμένο χειμώνα η 37χρονη Σάρα Φάντερ από το Μπρούκλιν, σύμβουλος social media, επιθυμούσε να πραγματοποιήσει ένα ταξίδι προς το Όρεγκον των ΗΠΑ για να συναντήσει έναν φίλο της. Του έστειλε ένα μήνυμα και όταν μία άμεση απάντηση δεν ήρθε, τότε πανικοβλημένη ανέβασε στο twitter το εξής: «Δεν έχω νέα από τον φίλο μου εδώ και μία μέρα. Η σκέψη μου; Μάλλον δεν θέλει να είμαστε φίλοι πλέον».
Το παρακάτω μήνυμα μαζί με το hashtag #ThisIsWhatAnxietyFeelsLike έγινε ορατό στους 16.000 followers της. Αυτό που ακολούθησε είναι ενδεικτικό της ψυχικής κατάστασης μεγάλης μερίδας των Αμερικάνων (και όχι μόνο) χρηστών των social media. Μία γενιά «χαμένη» μέσα στα άγχη και τις οθόνες. Μετατρέποντας την Αμερική από το «έθνος του πρόζακ» στις «Ηνωμένες Πολιτείες του ζάναξ».
Το άγχος που «χτύπησε νεύρο»
Η κίνηση της Φάντερ για εκείνη ήταν μία καθημερινότητα. Όπως και να εκφράζεται μέσω των social media. Είναι άλλωστε η δουλειά της. Η συγκεκριμένη ανάρτηση όμως χτύπησε νεύρο και απέδειξε την τροπή που έχει πάρει η ζωή των κατοίκων της πάλαι ποτέ αυτοκρατορίας. Το hashtag φιλοξενεί από τότε αναρτήσεις χρηστών οι οποίοι περιγράφουν, στους λίγους χαρακτήρες που επιτρέπει η πλατφόρμα, τα καθημερινά τους άγχη. Μία φθηνή ψυχοθεραπεία. Ένα group therapy.
«Εάν είσαι άνθρωπος το 2017 και δεν έχεις άγχος», τονίζει η Φάντερ «τότε κάτι πάει στραβά με εσένα», συμπληρώνει εμφατικά στους New York Times.
Το καθημερινό άγχος που μπορεί να οδηγήσει και σε αγχώδη διαταραχές είναι το βάρος που πρέπει να σηκώσει ο καθένας και η καθεμιά μέσα σε μία ζούγκλα απαιτήσεων και πληροφορίας. Συναντάται πλέον σχεδόν παντού. Σε διαδικτυακά ημερολόγια, σε εξομολογήσεις διασήμων, σε θεατρικά έργα, σε τηλεοπτικές σειρές και ταινίες καθώς και σε βιβλία που γίνονται στο «άψε-σβήσε» μπεστ σέλερ.
Η μεταφορά μεταξύ κατάθλιψης και άγχους
Τα 90s μουσικά είχαν να επιδείξουν μία άνθηση της grunge σκηνής. Όταν το ροκ και ποπ ίνδαλμα Κερτ Κομπέιν των Νιρβάνα τραγουδούσε «I Hate Myself and Want to Die» μιλούσε στην καρδιά μιας γενιάς όπου το πρόζακ (αντικαταθλιπτικό χάπι) είχε αρχίσει να γίνεται πιο σύνηθες από τα κοινά ναρκωτικά.
Για τους επιστήμονες και η κατάθλιψη και η αγχώδης διαταραχή κατατάσσονται στις ψυχικές ασθένειες. Αυτή τη στιγμή, τουλάχιστον στις ΗΠΑ, το άγχος τείνει να λάβει κοινωνιολογικές προεκτάσεις. Μία κοινή πνευματική εμπειρία που γίνεται μετάσταση από τα γραφήματα των επιστημόνων στα μεγάλα δίκτυα, στα social media και κατ’ επέκταση στην διαμεσολαβούμενη ζωή των χρηστών/πολιτών. Τα ζάναξ (χάπια κατά του άγχους) προελαύνουν.
Ας σκεφτούμε τη νέα τρέλα που έχει καταλάβει τον κόσμο: Το fidget spinner. Το μικρό αυτό αντικείμενο που οδηγεί στα όρια τους γονείς και τους δασκάλους, είχε αρχικά προωθηθεί σαν θεραπευτική συσκευή σε παιδιά με αυτισμό αλλά και σε παιδιά με Διαταραχή ελλειμματικής προσοχής και υπερκινητικότητα.
Ο «κύβος του Ρούμπικ», το Lithium των Nirvana και τα στοιχεία
Τα παιδιά των 00s βρήκαν στο fidget spinner τον «κύβο του Ρούμπικ της γενιάς τους». Η συνεχής και νευρική κίνηση ενός πλαστικού αντικειμένου συμβολίζει για κάποιους ερευνητές μία καθημερινότητα υπερφορτωμένη από υποχρεώσεις και ερεθίσματα που βάλλουν τα παιδιά από παντού.
Σύμφωνα με τα στοιχεία του Εθνικού Ινστιτούτου Ψυχικής Υγείας των ΗΠΑ, 38% των κοριτσιών μεταξύ των ηλικιών 13 και 17 και το 26% των αγοριών έχουν μία αγχώδη διαταραχή. Στα πανεπιστημιακά κάμπους το νούμερο του άγχους σε σχέση με την προηγούμενη μεγάλη «ψυχική λαίλαπα», την κατάθλιψη, έχει εκτοξευθεί. Η τελευταία έρευνα που έγινε σε εθνικό επίπεδο σε δείγμα 150.000 φοιτητών έδειξαν ότι το άγχος είναι η κύρια ψυχική διαταραχή που αφορά τους σπουδαστές. Στο μεσοδιάστημα ο αριθμός των «χτυπημάτων» στο Google για λέξεις που έχουν σχέση με το άγχος έχει διπλασιαστεί τα τελευταία 5 χρόνια.
Για τα «υποτονικά» 90s το «Lithium» των Nirvana ήταν ένα άλμπουμ σταθμός. Όπως και το βιβλίο της Ελίζαμπεθ Βούρτζελ «Prozac Nation: Young and Depressed in America» που έσπασε ταμεία. Η αντιστοιχία των μιλένιαλς στην Αμερική είναι η δημιουργός, συγγραφέας και πρωταγωνίστρια της δημοφιλούς σειράς «Girls», Λίνα Ντάναμ. Η Ντάναμ παραδέχθηκε πως «δεν θυμάμαι μία περίοδο της ζωής μου που δεν είχα άγχος. Πάσχω από εξουθενωτικό άγχος από την ηλικία των 4 ετών. Έχασα 74 μέρες από τη σχολική μου χρονιά στο λύκειο γιατί φοβόμουν να βγω από το σπίτι μου».
Η μετά-Ομπάμα εποχή του Τραμπ, το Instagram και το Tinder
Εάν το άγχος είναι η μελωδία της εποχής, τότε ο Ντόναλντ Τραμπ είναι ο μαέστρος της. Το άγχος και η υπέρμετρη φιλοδοξία ήταν εκείνη που έκανε τον Τραμπ μεγάλο και τρανό επιχειρηματία. Όπως έχει παραδεχθεί ο ίδιος «μία κοντρολαρισμένη νεύρωση είναι το πιο συνηθισμένο χαρακτηριστικό των πιο επιτυχημένων επιχειρηματιών. Δεν λέω πως αυτή η πρακτική θα οδηγήσει σε μία πιο χαρούμενη ζωή αλλά είναι σπουδαίο να κατακτάς αυτό που θέλεις». Τα πάντα πρέπει να είναι μεγαλύτερα, πιο λαμπερά και πιο εντυπωσιακά.
Η εκλογή του έχει ερμηνευτεί και υπό το πρίσμα των ψηφοφόρων του. Ο ίδιος ο Τραμπ, χρήστης των social media και συγκεκριμένα του twitter, ανέβαζε tweets στις 03:00 μετά τα μεσάνυχτα. Όπως αναφέρουν πολιτικοί αναλυτές και ψυχολόγοι «αυτό είναι δείγμα ενός αγχώδους, άυπνου και ανήσυχου μυαλού». Εκφράζει δηλαδή τη γενιά που «δεν κοιμάται ποτέ και κάνει “ανελέητο scrolling” στις οθόνες των κινητών τους.
«FOMO» ή αναλυτικά «Fear of Missing Out». Ο φόβος που έχουν αποκτήσει οι χρήστες του ίντερνετ μήπως δεν είναι μέσα σε κάποιο τρεντ. Μήπως χάσουν κάποια εξέλιξη την οποία δεν έχουν σχολιάσει. Ή απλά μήπως περάσει μία μέρα χωρίς να έχουν ενημερώσει τους υπόλοιπους χρήστες για το που βρίσκονται και τι κάνουν.
Ο σεξουαλικός ηδονισμός έχει ψηφιοποιηθεί και δεν προσφέρει πλέον μία ευχάριστη απόδραση. Έχει φιλτραριστεί μέσω του Tinder. Ένας 22χρόνος χρήστης ανέφερε «εάν κάποιος σε απορρίψει τότε μάλλον δεν υπήρχε χημεία. Ο φόβος της απόρριψης υπάρχει όμως. Γιατί στο τέλος της μέρας μέσα από την εφαρμογή υπάρχει περίπτωση να κοιτάξεις τον εαυτό σου στον καθρέφτη και να πεις “τελικά είμαι πολύ άσχημος”».
