Τι συμβαίνει στον εγκέφαλο του εξυπνότερου Έλληνα

Η Wikipedia παρατηρεί πως έχει σημειώσει τις υψηλότερες επιδόσεις που έχουν καταγραφεί ποτέ σε τεστ νοημοσύνης, σχεδιασμένα να μετρούν την εξαιρετική ευφυΐα. Το World Genius Directory τον έχει κατατάξει πρώτο με δείκτη ευφυΐας που θα προκαλούσε ίλιγγο από τα δυσθεώρητα ύψη του. Ο Ευάγγελος Κατσιούλης όμως, σαφώς μετριοπαθέστερος, μου εξηγεί για τις εγγενείς διαφοροποιήσεις των μετρήσεων νοημοσύνης (μεταξύ παιδικού IQ και IQ ενηλίκων, για παράδειγμα) και καταλήγει πως είναι απλώς… τέταρτος παγκοσμίως! Στην ενιαία κατηγοριοποίηση δηλαδή έχει καταταχθεί τέταρτος σε όλο τον κόσμο. Και πάλι όμως κρατά μικρό καλάθι. «Μπορεί να υπάρχουν υψηλότερες επιδόσεις και να μην έχουν ανακοινωθεί» λέει. Στατιστικώς μιλώντας η νοημοσύνη του κυμαίνεται σε αστρονομικά νούμερα, ένας στους 38 δισεκατομμύρια ανθρώπους έχει τέτοιο μυαλό. Και πάλι όμως είναι εδώ να μας προσγειώσει σε πιο ώριμα εδάφη, λέγοντάς μου ότι η επίδοσή του «πραγματοποιήθηκε όχι από έναν εξωγήινο, αλλά από έναν γήινο». Επιβεβαιώνει πάντως τα όσα έχουν γραφτεί γι’ αυτόν. «Σε ένα δείγμα δηλαδή 38 δισεκατομμυρίων ανθρώπων, μόνο ένας θα μπορούσε να επιτύχει μια τέτοια επίδοση» αναφέρει. Πώς είναι όμως να ζεις ως διάνοια; Ή μήπως δεν είναι διάνοια αλλά μεγαλοφυΐα; Αυτές τις σκέψεις έχω πριν αναμετρηθώ με την ευφυΐα του Ευάγγελου Κατσιούλη, του εξυπνότερου Έλληνα των καιρών μας αναντίρρητα. Εξυπνότερου και από μερικά δισεκατομμύρια ανθρώπους ακόμα, καμιά αμφιβολία. Ψυχίατρος και διδάκτωρ Ψυχοφαρμακολογίας στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο της Θεσσαλονίκης, ο 41χρονος Γιαννιώτης κατέχει δύο μεταπτυχιακούς τίτλους, έναν στην ιατρική και έναν στη φιλοσοφία. Και είναι από αυτούς τους ανθρώπους που δεν ξέρεις πραγματικά τι να πρωτορωτήσεις. – Εξυπνάδα και αντίληψη είναι το ίδιο; Συνήθως όπως χρησιμοποιούνται οι όροι της νοημοσύνης, της εξυπνάδας και του IQ, μιλάμε για παρεμφερείς έννοιες. Υπάρχει ο έξυπνος και ο εξυπνάκιας, αυτή είναι η μεγάλη διαφοροποίηση, ο άνθρωπος που χρησιμοποιεί την εξυπνάδα του όπως και ο άνθρωπος ο οποίος μπορεί να ταλαιπωρείται από την εξυπνάδα του. Και εκεί ερχόμαστε αντιμέτωποι ο καθένας με τη χρήση οποιουδήποτε χαρακτηριστικού μπορεί να έχει. [sidequote]Η Ελλάδα έχει αρκετά θετικά στοιχεία σαν χώρα, σαν μία επιλογή ενός τόπου όπου μπορεί κάποιος να παράγει, να μένει, να δημιουργεί. Από εκεί και πέρα υπάρχουν και τα αρνητικά, είναι μια ζυγαριά[/sidequote] – Μπορεί κάποιος να σας αποκαλέσει διάνοια ή μεγαλοφυΐα; Είναι έννοιες ταυτόσημες ή τελείως διαφορετικές; Θα προτιμούσα κάποιος να αναφέρεται σε μένα με το όνομά μου, το οποίο επίσης είναι μια κοινωνική σύμβαση. Διάνοια και μεγαλοφυΐα είναι πάλι έννοιες συγκριτικές για τη μέση ευφυΐα. Αν κάποιος παρουσιάζει υψηλότερα χαρακτηριστικά, τότε μπορεί να αποκαλεστεί μεγαλοφυής. Δεν αντιμετωπίζω τον εαυτό μου ως κάτι τέτοιο. Το μόνο που μπορώ να πω είναι ότι πολλοί άλλοι άνθρωποι με βάση το IQ προσδίδουν χαρακτηρισμούς σε ανθρώπους, το οποίο είναι πάλι μια συνεκτίμηση, ένας τρόπος προσέγγισης μιας διαφοροποιημένης κριτικής ικανότητας, δεν είναι κάτι διαφορετικό από αυτό, το οποίο σαν εργαλείο μπορεί να είναι χρήσιμο. Έχει σημασία η πρακτική εφαρμογή οποιασδήποτε ικανότητας στην καθημερινότητα ή σε βασικές επιλογές ζωής προκειμένου κάποιος να καταφέρει να διεκπεραιώσει τους βασικούς του στόχους. – Ποια ήταν η πιο έξυπνη κίνηση που έχετε κάνει στη ζωή σας; Επιτρέψτε μου να το κρατήσω για μένα αυτό, να μην το αποκαλύψω, και δεν είναι εγωιστικό αυτό, αλλά άπτεται των προσωπικών δεδομένων. Προσπαθώ όχι με άγχος, όχι με κάποια πίεση, όχι για να δείξω κάτι σε κάποιον άλλο, ούτε καν σε μένα, να βελτιώσω τις συνθήκες της ζωής μου, την καθημερινότητά μου, που είναι αυτοσκοπός για όλα τα έμβια όντα. – Ένα τέτοιο μυαλό πώς και έχει μείνει στην Ελλάδα; Δεν αναζητήσατε κάποια στιγμή την τύχη σας στο εξωτερικό; Θίγετε ένα πολύ ωραίο θέμα, γιατί προκύπτουν και οι ερωτήσεις που έχει κάθε Έλληνας σε καθημερινή βάση εδώ και πάρα πολλά χρόνια, μη σας πω από πάντα. Ο Έλληνας έχει πάντα την τάση να φεύγει, να διαπρέπει στο εξωτερικό και να αναγνωρίζεται στον μικρόκοσμο της Ελλάδας για όποια έξωθεν αναγνώρισή του. Η Ελλάδα έχει αρκετά θετικά στοιχεία σαν χώρα, σαν μία επιλογή ενός τόπου όπου μπορεί κάποιος να παράγει, να μένει, να δημιουργεί. Από εκεί και πέρα υπάρχουν και τα αρνητικά, είναι μια ζυγαριά. Ο τρόπος ζωής στην Ελλάδα είναι αρκετά κοντά στα θέλω μου. Δοκίμασα και κάποιες χώρες στο εξωτερικό. Νομίζω ότι μου ταιριάζει ο ελληνικός τρόπος ζωής, αν δεν είναι ότι απλά έχω συνηθίσει. Φυσικά με όποια αρνητικά σε πρακτικό επίπεδο, σε επίπεδο αισιοδοξίας και στο πόσο εύκολα μπορεί να είναι κάποιος αισιόδοξος στην Ελλάδα, όταν φροντίζουν πάρα πολλοί να δημιουργούν δυσοίωνες προοπτικές για το μέλλον το δικό μας και των παιδιών μας. – Η εξυπνάδα επηρεάζει τις ανθρώπινες σχέσεις; Τις επηρεάζει, μπορεί να τις διευκολύνει, μπορεί να τις προβληματίζει, μπορεί να λύνει ή να δημιουργεί προβλήματα, μπορεί να μπει σαν εμπόδιο μεταξύ δύο ανθρώπων, να φτιάχνει έναν τοίχο που ο ένας είναι έξυπνος και ο άλλος όχι και τόσο. Μπορεί όμως ταυτόχρονα να προσφέρει και τις προσαρμοστικές ικανότητες, τις ικανότητες ευελιξίας που κάποιος πρέπει να εφαρμόσει προκειμένου να πλησιάσει έναν άνθρωπο. Δεν υπάρχει μία μόνο απάντηση που μπορώ να σας δώσω, εξαρτάται από την προσωπικότητα του κάθε ανθρώπου […] Προσπαθώ να δουλέψω με αυτά που έχω, πλησιάζοντας ανθρώπους μιας και είμαι έντονα κοινωνικός. Και αυτό κάνω και μέσα από τη δουλειά μου, γιατί διάλεξα να επικοινωνώ με κόσμο. Αυτό για μένα είναι αρκετά σημαντικό και αρκετά όμορφο, να προσπαθώ να τους γνωρίσω, να μάθω αυτό που τους απασχολεί και να τους βοηθήσω. [sidequote]Υπάρχουν λαοί, στη Βόρεια Ευρώπη κυρίως, που πηγαίνουν αρκετά καλύτερα στις δοκιμασίες νοημοσύνης από εμάς[/sidequote] – Παίρνετε αποφάσεις με το μυαλό ή το συναίσθημα; Κι αν χρησιμοποιείτε το δεύτερο, τι ρόλο παίζει στη ζωή και την καθημερινότητά σας; Αν κάποιος μονοδιάστατα λειτουργεί με βάση τη λογική ή με βάση μόνο το συναίσθημα, τότε μπορεί να χάνει κάποια κομμάτια αντίληψης και κάποια κομμάτια απάντησης. Προσπαθώ, αξιοποιώντας και λογικές κατανόησης με τις οποίες έχει να κάνει και το IQ, να τοποθετούμαι σε ένα περιβάλλον εξελισσόμενο. Προσπαθώ έντονα να μην αντιλαμβάνομαι ως στατική τη ζωή και τους ανθρώπους και να είμαι σε επαφή με το τι συμβαίνει γύρω μου, χωρίς αυτό να μου προκαλεί κάποιο άγχος. Προσπαθώ να είμαι συνέχεια προσαρμοσμένος. Δεν είμαστε κάτι στατικό, χρειαζόμαστε όσα μάτια και αυτιά μπορούμε να έχουμε ανοιχτά για να έρθουμε σε επαφή με τον κόσμο γύρω μας. – Είμαστε οι Έλληνες ένας έξυπνος λαός; Όχι, ίσως είναι πολλοί άλλοι λαοί. Δεν θα έλεγα ότι διαφοροποιούμαστε ως προς την εξυπνάδα. Κάποιες έρευνες έχουν δείξει ότι δεν είμαστε νούμερο ένα, τουλάχιστον ως προς τον μέσο Έλληνα και τον μέσο άνθρωπο του τόπου. Υπάρχουν λαοί, στη Βόρεια Ευρώπη κυρίως, που πηγαίνουν αρκετά καλύτερα στις δοκιμασίες νοημοσύνης, που το βιοτικό τους επίπεδο επιβεβαιώνει περισσότερο το πώς τα έχουν συνολικά καταφέρει να οργανώσουν μια κοινωνία και να επωφελούνται από αυτήν. Εμείς έχουμε μια κοινωνία που την έχουμε φτιάξει αντίπαλό μας, που ο έξυπνος Έλληνας πρέπει να εκμεταλλευτεί τις συνθήκες, να λειτουργήσει παράνομα και αυτό χρίζεται ως εξυπνάδα σε αυτό τον τόπο. Κάποιοι λαοί αντιλαμβάνονται αυτό που είχε πει ο Πλάτων -οι αρχαίοι Έλληνες ήταν πιο έξυπνοι από εμάς-, όπου περιέγραφε μια πολιτεία όπου η ευημερία του συνόλου είναι προϋπόθεση για την ευημερία του ατόμου. Εμείς θεωρούμε ότι το σύνολο μας καταδικάζει. Θα βγούμε από την κρίση όταν ο μέσος Έλληνας μπει στη διαδικασία να αντιληφθεί ότι οι χειρισμοί που έκαναν μέχρι σήμερα αντιβαίνει στην ευημερία ενός συνόλου, από το οποίο τώρα περιμένουμε να βρει λεφτά να μας δώσει συντάξεις, να προσφέρει σε εμάς, όταν εμείς δεν ασχολούμαστε καθόλου με το να το υποστηρίξουμε. – Συνδέονται η εξυπνάδα και η αλαζονεία; Νομίζω ότι άμεσα ή έμμεσα είναι μία επιλογή, το γεγονός ότι η εξυπνάδα μπορεί να στηρίξει μια εικόνα εαυτού που είναι αρκετά υπεροπτική, το να θεωρήσει κάποιος ότι είναι ένα βήμα παραπάνω από τους άλλους. Έχει να κάνει με τη στάση που έχουμε απέναντι στον εαυτό μας. [sidequote]Το φιλοσοφείν είναι η επιστήμη της προσέγγισης του νοήματος της ζωής. Κάθε άνθρωπος έχει μια στάση απέναντι στο για ποιο λόγο ζει, στο τι νόημα έχει αυτή η ζωή, γιατί ήρθαμε[/sidequote] – Υπάρχουν τρόποι να ενισχυθεί η εξυπνάδα; Εγώ θα σας ρωτήσω αν μπορεί να εξελιχθεί η σωματική αντοχή. Χρειάζεται προπόνηση, χρειάζεται κάποιος να επιμείνει στο να ασχολείται με το συγκεκριμένο όργανο. Όπως κάποιοι νέοι πάνε στο γυμναστήριο και γυμνάζουν τους μυς τους, μέχρι του επιπέδου να φουσκώσουν, να διογκωθούν, ακριβώς το ίδιο ισχύει και για το μυαλό. Είναι πάντα η στιγμή για να δουλέψουμε το μυαλό μας. Όσο πιο πολύ το δουλεύουμε τόσο πιο πολύ αποδίδει, τόσο πιο πιθανό είναι να πιάσουμε το δικό μας όριο. Χρειάζεται να προκαλούμε την αντίληψή μας, να δίνουμε ερεθίσματα στο μυαλό μας. – Ένας έξυπνος άνθρωπος φιλοσοφεί διαφορετικά τη ζωή; Ή επειδή φιλοσοφεί διαφορετικά τη ζωή, γι’ αυτό είναι έξυπνος; Το φιλοσοφείν είναι η επιστήμη της προσέγγισης του νοήματος της ζωής. Κάθε άνθρωπος έχει μια στάση απέναντι στο για ποιο λόγο ζει, στο τι νόημα έχει αυτή η ζωή, γιατί ήρθαμε, γιατί φεύγουμε και προσπαθεί με τον δικό του τρόπο εννόησης να προσεγγίσει αυτές τις ερωτήσεις. Ένας άνθρωπος που έχει μια ικανότητα διαφορετικής αντίληψης και εννόησης μπορεί να κάνει πιο βαθιές βουτιές σε αυτή τη διαδρομή που λέγεται αντίληψη του νοήματος της ζωής. Δεν είναι απαραίτητο ότι κάποιος με αυξημένες νοητικές ικανότητες θα ασχοληθεί με τη φιλοσοφία και θα αποδώσει περισσότερο σε αυτή την περιήγηση. Στη δική μου περίπτωση, είχα πιο γενικές απορίες και ήθελα να δω πώς άλλοι άνθρωποι τις προσέγγιζαν μέσα από ένα διαμορφωμένο και αρκετά δομημένο πρόγραμμα, ώστε να έχω την ευκαιρία να γνωρίσω τοποθετήσεις ανθρώπων που προηγήθηκαν από εμένα. – Έχετε ιδρύσει τον διεθνή οργανισμό World Intelligence Network και είστε ο δημιουργός της Ακαδημίας Ανώτερης Αξιολόγησης «Ανάδειξη» για τα χαρισματικά παιδιά. Νιώθετε την ανάγκη να βρείτε μια νέα γενιά έξυπνων παιδιών; Το 2012 επαγγελματίες ψυχικής υγείας και αρκετοί παιδαγωγοί πήραμε μια πρωτοβουλία στη Θεσσαλονίκη. Στην αρχή ήταν τοπική και αργότερα προσπαθήσαμε να την επεκτείνουμε σε όλη τη Βόρεια Ελλάδα, χτυπήσαμε πόρτες από διάφορες Αρχές αυτού του τόπου. Δυστυχώς μας άνοιξε την πόρτα μόνο ένας δήμαρχος σε ένα χωριό της Βουλγαρίας. Κανένας δήμος και καμία Αρχή σε αυτό τον τόπο δεν είπε «ναι» σε αυτή την πρωτοβουλία, η οποία το μόνο σκοπό που είχε ήταν να βοηθήσει το γονιό να βοηθήσει το παιδί να αξιοποιήσει ότι ενδιαφέροντα έχει και να τα εξελίξει σε ένα επαγγελματικό προσόν. Η πρωτοβουλία δεν είχε γίνει αποδεκτή. Εγώ είχα το ενδιαφέρον και το διατήρησα για 1,5 χρόνο γιατί πιστεύω πολύ στην επόμενη γενιά. Εμείς έχουμε πολλά πράγματα παγιωμένα στο μυαλό μας, τα παιδιά είναι tabula rasa, ξεκινούν από ελάχιστες εγγραφές, οι περισσότερες προέρχονται από τους γονείς. Βρήκαμε πολλές αντιστάσεις. Το World Intelligence Network είναι μια πρωτοβουλία του 2001, ένας διαδικτυακός οργανισμός που έχει ως μέλη του κοινότητες υψηλής νοημοσύνης, είναι μια κοινότητα κοινοτήτων. Τα μέλη μπορούν να επικοινωνήσουν μεταξύ τους, υπάρχουν discussion boards που ανταλλάσσουμε απόψεις σε διάφορα θέματα, δημιουργούνται δεξαμενές σκέψεις, υπάρχουν αρκετοί ειδικοί. – Όσο σας κάνω αυτές τις ερωτήσεις, αναρωτιέμαι: υπάρχουν χαζές ερωτήσεις; Οι ερωτήσεις δεν μπορούν να βαπτιστούν, οι απαντήσεις μπορούν να βαπτιστούν, δηλαδή πώς κάποιος αντιλαμβάνεται μία ερώτηση. Σίγουρα μία ερώτηση στην οποία όλοι δίνουμε την ίδια απάντηση δεν είναι η πιο έξυπνη ή μια ερώτηση που η απάντηση είναι αυτονόητη είναι περιττή. Σίγουρα οι ερωτήσεις είναι ενδεικτικές γι’ αυτόν που τις κάνει, δηλαδή μαθαίνοντας τις ερωτήσεις που κάνει ένας άνθρωπος μπορούμε να μάθουμε τι τον προβληματίζει ή πως διαχειρίζεται τον εαυτό του ή τους άλλους. Δεν θα έλεγα χαζές κάποιες ερωτήσεις, θα τις έλεγα χρήσιμες ή άχρηστες.