Φλοράλ, από τον Χορν και τον Κύρκο έως το λουκέτο

Η μπλε πολυκατοικία του Αντωνόπουλου είναι ένα από τα κτίρια, σημείο αναφοράς της αρχιτεκτονικής του πολέμου. Φτιάχτηκε για λογαριασμό του Κωστή Αντωνόπουλου το 1933, ταυτόχρονα με το ισόγειο, κατά παραγγελία, από τον αρχιτέκτονα Κούλη Παναγιωτάκο. Ονομάστηκε έτσι, καθότι ο Σπύρος Παπαλουκάς δημιούργησε την εξωτερική επίχρωση του κτιρίου. Γράφει ο Γιώργος Λαμπίρης Φωτογραφίες: Γιάννης Κέμμος

Στα Εξάρχεια των δυόροφων μικροσκοπικών σπιτιών και των κεραμόσκεπων νεοκλασικών στήθηκε ένα κτίριο με 34 διαμερίσματα. Εξέχουσες προσωπικότητες της εποχής πέρασαν από την «μπλε» των οδών Αραχώβης και Θεμιστοκλέους και πολλοί από αυτούς έπιναν τον καφέ, απολαμβάνοντας την πάστα τους στο ισόγειο Φλοράλ Patisserie Deluxe. Η ονομασία Φλοράλ αποδίδεται στην τάση της εποχής για τα γαλλικά καφενεία του μεσοπολέμου. Κυρίαρχη άποψη μάλιστα αποτελεί ότι η ονοματοδοσία του ιστορικού καφέ έλκει την καταγωγή της από το Café de Flore του Παρισιού. Μέχρι πρότινος άνθρωποι της διανόησης κατέφευγαν εκεί για τις συναντήσεις τους, συγγραφείς που ετοιμάζουν το επόμενο βιβλίο τους, σβήνοντας και ξαναγράφοντας συστάδες κειμένου στην οθόνη του υπολογιστή τους. Ηθοποιοί που συγκεντρώνονταν με τις ομάδες τους για την πρώτη ανάγνωση του κειμένου μιας παράστασης, κάτοικοι ή απλά περαστικοί που έβρισκαν καταφύγιο στην πλατεία Εξαρχείων. Το ιστορικό Φλοράλ αποτελεί ήδη παρελθόν. Ο μέχρι προ ημερών ιδιοκτήτης του, Γιώργος Θαλασσινός, αποφάσισε να αποχαιρετήσει την πλατεία, ενοχλημένος από τις συμμορίες ναρκωτικών που λυμαίνονται την περιοχή, αλλά και από την αδιαλλαξία των ιδιοκτητών του ακινήτου. Τέσσερα πρόσωπα που σχετίστηκαν με την πορεία του Φλοράλ από την εποχή που ήταν ζαχαροπλαστείο, αλλά και αργότερα, μίλησαν στο newsbeast.gr. Ο καθένας τους αφηγείται λίγες από τις στιγμές του στο ισόγειο της Θεμιστοκλέους, με συναισθηματική φόρτιση που απορρέει από τις εμπειρίες, τη δύναμη της συνήθειας και της οικειότητας που συνέδεσε όσους έζησαν ή ζουν στα Εξάρχεια -και όχι μόνο- με το συγκεκριμένο μαγαζί.

Κωνσταντίνος Λιόντας, πρώην ιδιοκτήτης του ΦΛΟΡΑΛ

«Στα φοιτητικά μου χρόνια -σπούδαζα στο Οικονομικό της Νομικής- πήγαινα στην Εστία του Πανεπιστημίου στην οδό Αραχώβης για φαγητό, ενώ έμενα στην Μπουμπουλίνας. Η γωνία του Φλοράλ αποτελούσε το καθημερινό μου πέρασμα. Θυμάμαι τότε ένα καφενείο αρκετά γερασμένο, το οποίο ανήκε στο Ροβέρτο Βαλάνο». Θυμάμαι ότι έλεγα: “Α ρε και να είχα αυτό το μαγαζί δικό μου τι θα έκανα!” Κάποια στιγμή λοιπόν περνούσα απ’ έξω και είδα ενοικιαστήριο για το κτίριο. Δίπλα ακριβώς βρισκόταν κολλημένο το πωλητήριο της επιχείρησης. “Θα το πάρω”, σκέφτηκα χωρίς δεύτερη σκέψη κυριευμένος από τον ενθουσιασμό της ηλικίας μου. Πήρα το μαγαζί σε μία εποχή, η οποία ήταν από τις χειρότερες για τα Εξάρχεια, καθώς δεν ερχόταν παρά ελάχιστος κόσμος. Έβαλα κάποιες μικρές οικονομίες που είχα, ενώ είχα και λίγη βοήθεια από τους γονείς μου και η απόπειρα ξεκίνησε αρκετά δειλά. Για καλή μου τύχη με τα λεφτά που είχα, έβαλα δέκα τραπέζια έξω και αγόρασα μία εσπρεσιέρα. Μέσα ήταν γιαπί. Αναγκαστικά δούλεψα μόνο με την πλατεία στην αρχή. Παρόλα αυτά από την πρώτη μέρα πήγα πολύ καλά και έτσι συνέχισα». Για τα δεδομένα της εποχής έφερα κάτι φρέσκο στην περιοχή γιατί ταξίδευα πολύ κι ό,τι είχα δει κατά καιρούς το μετέφερα στο Φλοράλ. Όταν ήρθα εγώ λοιπόν, το 1993, τα Εξάρχεια ήταν μία πολύ ωραία γειτονιά. Υπήρχε ακόμα το Πολυτεχνείο, η Νομική, το Χημικό και το Φυσικό, η περιοχή ήταν γεμάτη ζωντάνια. Πολλοί φοιτητές, καλός κόσμος. Δεν αντιμετωπίζαμε άσχημες καταστάσεις ακόμα. με σοβαρά επεισόδια και ναρκωτικά. Όλα αυτά ακολούθησαν». Ο Κωνσταντίνος Λιόντας διοργάνωσε κάποιες πολιτιστικές εκδηλώσεις και μερικές εκθέσεις. Τότε όμως ήταν κυρίως η εποχή του πάρτι. Και αυτό πρόσφερε. Κάτι που όπως ο ίδιος λέει ήξερε να κάνει πολύ καλά. «Φαντάσου ότι η Δευτέρα με το Σάββατο δεν είχαν καμία διαφορά. Δεν χωρούσε ο κόσμος να μπει στο μαγαζί! Ξεκίνησα με funky, groovy και acid jazz μουσικές, νέα ακούσματα και ο κόσμος ενθουσιάστηκε. Τόσο που στη συνέχεια έγινε τάση». Στο μαγαζί έμεινε έως το 2007. Τον έδιωξε η κρίση. «Και επειδή είχα ξεκινήσει από πολύ νωρίς στο χώρο, έζησα όλη την καλή εποχή και την ανάκαμψη που ήρθε στη χώρα. Έφτασα στην κορυφή και μετά άρχισα να νιώθω την πτώση. Ναι μεν είχαμε κόσμο, αλλά δεν κατανάλωνε. Συν τοις άλλοις τα ενοίκια ήταν πολύ υψηλά. Βλέποντάς το κύμα να έρχεται, πριν με πάρει από κάτω, πήδηξα από το καράβι».

Γιώργος Θαλασσινός, νυν ιδιοκτήτης

Ο Θαλασσινός είναι ο τελευταίος -μέχρι στιγμής- ιδιοκτήτης του Φλοράλ. Το ανέλαβε όταν το άφησε ο Λιόντας και αποφάσισε πρόσφατα να το αφήσει οριστικά. Μέλος μεταπολεμικής οικογένειας που αποφάσισε να ζήσει στα Εξάρχεια, ερχόμενη από την επαρχεία. Από τότε άλλαξαν πολλά στα Εξάρχεια. «Είναι η αίσθηση του χιούμορ που ήταν διάχυτη παλιότερα στους κατοίκους, λέει. Πάντοτε είχαν αυτόν τον αντικομφορμιστικό χαρακτήρα που έχουν σήμερα, απέναντι σε κάθε μορφή εξουσίας. Σήμερα όμως επικρατεί η οργή. Μπορεί να είναι σημείο των καιρών». «Αυτή τη στιγμή βγάζω το μαγαζί από την πρίζα», λέει ο Γιώργος Θαλασσινός. «Κλείνουμε για τον κόσμο και πλέον θα μείνουμε μόνο εμείς να μαζέψουμε τα πράγματα». «Κλείνω για δύο βασικούς λόγους. Ο πρώτος σχετίζεται με το ότι δεν μου ανανεώνουν το συμβόλαιο οι ιδιοκτήτες του κτιρίου. Ζητούν περισσότερα χρήματα για να μπορέσω να το κρατήσω, κάτι που είναι παράλογο. Είναι άλλωστε ήδη παράλογο το ενοίκιο που πληρώνω», λέει χαρακτηριστικά.

Τα ναρκωτικά

«Πέρα όμως από το παράλογο ενοίκιο, θα μπορούσα ίσως να σκεφτώ να παραμείνω. Το μαγαζί πάει καλά χωρίς να αντιμετωπίζει σοβαρά προβλήματα. Με αποθαρρύνει όμως η περιρρέουσα ατμόσφαιρα στην πλατεία Εξαρχείων. Το σοβαρότερο θέμα είναι τα ναρκωτικά, η διάδοσή τους και η εμπέδωση των συμμοριών που βρίσκονται πίσω από αυτά. Τα Εξάρχεια δεν είναι άβατο για τον κόσμο, αλλά και για όσους μένουμε ή δουλεύουμε εδώ. Οι συμμορίες των ναρκωτικών αποθαρρύνουν κάθε πρωτοβουλία που δεν είναι εναρμονισμένη με τα μέτρα τους». «Το πιο πρόσφατο παράδειγμα ήταν πριν από μία εβδομάδα. Όταν έμποροι ναρκωτικών σκότωσαν έναν άλλο έμπορο ναρκωτικών στη Θεμιστοκλέους 30 μέτρα από την πόρτα μας». Γεννήθηκε στα Εξάρχεια, αλλά έφυγε μετά από 40 χρόνια εκεί. Ήξερε το μαγαζί και την ιστορία του, αγαπούσε το μύθο του, ενώ πήγαινε εκεί με τον πατέρα του από παιδί. «Γνώριζα καλά αυτό τον εξαιρετικό χώρο, μία υποδειγματική μπαουχάους κατασκευή. Μου έδινε τη δυνατότητα να δημιουργήσω ένα χώρο πολιτισμού, να διοργανώνω ποιητικές βραδιές, να φιλοξενώ ανθρώπους που διαβάζουν ή εργάζονται και ταυτόχρονα να στήνω πάρτι και συναυλίες».

Η αρχιτεκτονική

Σε ό,τι αφορά την αρχιτεκτονική του Φλοράλ, τα περισσότερα στοιχεία του αρχικού κτίσματος διατηρήθηκαν ανέπαφα. Τόσο σε ό,τι αφορά τη διαρρύθμιση, όσο και σε ό,τι αφορά το σύνολο των κατασκευαστικών του συστατικών. Το μόνο που άλλαξε είναι η δεύτερη πόρτα που υπήρχε κάποτε στην πλευρά της Αραχώβης.

Η κυριακάτικη έξοδος στο Φλοράλ

«Ερχόμουν στο Floral Patisserie Deluxe. Τη δεκαετία του ’60 που ήμουν παιδάκι, πηγαίναμε τις καθημερινές στην πιο ταπεινή Maronita, πάνω στην πλατεία. Τις Κυριακές όμως κάναμε οικογενειακή έξοδο, φορούσαμε τα καλά μας για να πάμε στο Φλοράλ. Οι σερβιτόροι κυκλοφορούσαν με μαύρο παντελόνι, λευκό σακάκι και παπιγιόν. Σκέψου ότι στο δεύτερο όροφο της μπλε πολυκατοικίας επί της Θεμιστοκλέους έμενε η Βέμπο. Στον πρώτο όροφο από την πλευρά της Αραχώβης έμενε ο Ρένος Αποστολίδης, αλλά και ο Λεωνίδας Κύρκος. Πιο πάνω έμενε η Ζουμπουλάκη με τον Μυράτ, ο Χορν. Πιο πάνω ο πρύτανης του Πολυτεχνείου, παρακάτω ένας στρατηγός. Και όλοι αυτοί έδιναν ραντεβού εδώ για να πιουν τον καφέ και να φάνε το γλυκό τους». «Θυμάμαι ότι ο τότε κατασκευαστής ο Αντωνόπουλος είχε βάλει μία αγγελία στις εφημερίδες για να πουλήσει ή να νοικιάσει τα διαμερίσματα, περιγράφοντας τις αρετές της: “Νοικιάζονται διαμερίσματα σε πολυκατοικία, η οποία διαθέτει δεξαμενή στην ταράτσα, ντουλάπια κουζίνας” κάτι που ήταν πρωτοποριακό για την εποχή της. Μεταξύ των άλλων προσόντων ανέφερε ότι διαθέτει και “καφενείον υπερπολυτελείας στο ισόγειον αυτής”». «Τώρα που φεύγε νιώθω ένα κενό στο στομάχι και μία στενοχώρια. Από την άλλη νιώθω ανακούφιση. Το δούλευα μέσα μου αρκετούς μήνες, λέγοντας διαρκώς ότι δεν πάει άλλο η κατάσταση».

Γιώργος Αποστολόπουλος, αντιδήμαρχος Περιβάλλοντος δήμου Αθηναίων

Ο Γιώργος Αποστολόπουλος έζησε τα Εξάρχεια και το Φλοράλ του χθες και του σήμερα. Έκανε τα πρώτα του ξενύχτια στο Φλοράλ του Λιόντα στη δεκαετία του ’90. Ο παππούς του ήταν από τους ανθρώπους που συνέβαλαν καθοριστικά στη δημιουργία της πλατείας. Κάπου μάλιστα είχε κρυμμένο ένα παλιό περιτύλιγμα του ζαχαροπλαστείου Φλοράλ, θυμίζοντάς του τα περιλάλητα γλυκά του. «Αυτό το μαγαζί έχει μια ιδιαίτερη ιστορία. Τόσο για την Αθήνα, όσο και για τα Εξάρχεια. Κατά τα μεταπολεμικά χρόνια ήταν το σημείο που σύχναζε η καλή κοινωνία Αθηνών και Εξαρχείων. Αρχικά ήταν ένα ζαχαροπλαστείο με πολύ καλή παραγωγή γλυκών, τα οποία είχα την τύχη να δοκιμάσω λίγο πριν κλείσει για πρώτη φορά και γίνει μπυραρία». «Καθώς τα Εξάρχεια άλλαζαν φυσιογνωμία, άρχισε να εξαφανίζεται σταδιακά ο κόσμος από το ζαχαροπλαστείο Φλοράλ».

Τα περιλάλητα γλυκά του Φλοράλ

«Ερχόμουν εδώ με τον παππού μου. Βέρος Εξαρχειώτης και ένας από τους ανθρώπους που συνέβαλαν στη δημιουργία της πλατείας Εξαρχείων. Είχε φτιάξει ένα σύλλογο κατοίκων, ο οποίος αγωνιζόταν για το χτίσιμο της πλατείας. Μάλιστα επί δημαρχίας Πλυττά έγινε απαλλοτρίωση κάποιων χώρων, κατεδαφίστηκαν σπίτια και διαμορφώθηκε η πλατεία. Ερχόμαστε με τον παππού μου κι εκείνος συναντούσε τις παρέες του στο Φλοράλ. Θυμάμαι βιτρίνες με πολλά γλυκά. Το εργαστήρι βρισκόταν στο βάθος του μαγαζιού στον ημιυπόγειο χώρο, ενώ μαρμάρινα τραπεζάκια με καλοφτιαγμένες καρέκλες κοσμούσαν τη σάλα. Θυμάμαι τους καλοντυμένους σερβιτόρους, ένας από τους οποίους ήταν και ο κύριος Χρήστος που μας σέρβιρε τακτικά. Μάλιστα σε περιόδους που γίνονταν μουντιάλ ή αγώνες, στο βάθος μαζευόταν ο κόσμος που έβλεπε τα παιχνίδια». «Καθώς μπαίναμε στη δεκαετία του ’80 και άλλαζαν οι συνθήκες στην εποχή, αυξήθηκαν τα επεισόδια και μπήκαν τα ναρκωτικά στην περιοχή. Η περιοχή άρχισε να παρακμάζει, το μαγαζί έχασε τον κόσμο του. Τα Εξάρχεια ήταν πάντα χώρος αναζήτησης, κουλτούρας και επαναστατικότητας, αλλά κυριαρχούσε η ανοχή. Μπορούσαν να συνυπάρχουν ο μεγαλοαστός με τον επαναστάτη ιδεολόγο αναρχικό».

Εκλογικά κέντρα του ΠΑΣΟΚ, της Ν.Δ. και του ΚΚΕ στην πλατεία Εξαρχείων

«Η ανοχή ήταν τέτοια που θυμάμαι ότι στις εκλογές του ’81 υπήρχαν γύρω από την πλατεία εκλογικά κέντρα του ΠΑΣΟΚ, της Νέας Δημοκρατίας, του ΚΚΕ εσωτερικού στο νεοκλασικό που στεγάζει το Διπλό καφέ, αλλά και του ΚΚΕ. Μάλιστα τα μεγάφωνα έπαιζαν σε τέτοια ένταση, που ήμαστε στο σχολείο και δεν μπορούσαμε να κάνουμε μάθημα. Ο παραδοσιακός αναρχικός χώρος υπήρχε, εξέφραζε τις απόψεις του χωρίς να υπάρχει η αντιπαλότητα και ο αποκλεισμός που επικρατεί σήμερα».

Σοφία Φιλιππίδου, ηθοποιός

«Δεν έρχομαι μόνο για να πιω τον καφέ μου. Συναντάω συνεργάτες και φίλους, δημοσιογράφους, για να φωτογραφηθώ σε κάποιες ωραίες γωνιές του μαγαζιού. Πηγαίνω στο κάτω μέρος, στη βιβλιοθήκη διαβάζουμε τα έργα που θα παίξουμε με την ομάδα μου ή με άλλα παιδιά. Μένω στα Εξάρχεια. Τα επέλεξα για την ομορφιά και τη φιλοξενία τους. Είμαι συγκινημένη και λυπάμαι πολύ που κλείνει το Φλοράλ. Έχω μέσα μου αυτή τη μικρή αγωνία καθότι από το 1985 στα Εξάρχεια και αγαπώ το κέντρο. Ο χώρος έχει μία επαναστατικότητα. Συγκεντρώνει ποιητές, συγγραφείς, καλλιτέχνες και όσους ξυπνάνε αργά το πρωί. Δίνει ένα πνεύμα ότι κάτι μπορεί να συμβεί ανά πάσα στιγμή. Ότι μπορεί κάτι να σκάσει δίπλα μου. Και αυτό το πνεύμα ταιριάζει απόλυτα στην ιδιοσυγκρασία μου. Θα δοκιμάσω τα γύρω μαγαζιά, αναγκαστικά, μέχρι να βρω ένα χώρο που να με δέχεται ευχαρίστως εμένα και τους φίλους μου». Δείτε όλα τα θέματα του Weekend