Το μικροσκοπικό νησί των 20.000 τάφων και οι θρύλοι που το περιβάλλουν

Το νησί Bardsey, στη Βρετανία, δεν έχει αυτοκίνητα, ούτε ασφαλτοστρωμένους δρόμους, ούτε καν δίκτυο ηλεκτροδότησης και τα σπίτια έχουν εξωτερικές τουαλέτες. Ο πληθυσμός του περιλαμβάνει 200 γκρίζες φώκιες, 300 πρόβατα και μόλις τέσσερις ανθρώπους που μένουν μόνιμα εκεί. Έτσι η αναλογία προβάτων ανά κάτοικο είναι μεγαλύτερη ακόμα και από αυτή της Νέας Ζηλανδίας! Σύνδεση κινητής τηλεφωνίας, αν πιάσει κανείς σήμα, γίνεται μέσω της Ιρλανδίας, που βρίσκεται περίπου 88 χιλιόμετρα στα δυτικά. Για αιώνες ωστόσο, τα νερά αυτού του μικρού ουαλικού νησιού κάθε άλλο παρά «στάσιμα» θα τα χαρακτήριζε κανείς. «Στο μεγαλύτερο μέρος της ιστορίας του το νησί ήταν ανώτερο της ηπειρωτικής χώρας», λέει στο BBC ο Colin Evans που κάνει τακτικά -καιρού επιτρέποντος- δρομολόγια με σκάφος προς και από το νησί, «το κέντρο της ισχύος έχει πια μετατοπιστεί». Ο ψαράς πατέρας του ήταν ο τελευταίος μαθητής του σχολείου του νησιού πριν αυτό κλείσει, τη δεκαετία του ’50. Σε απόσταση τριών χιλιομέτρων από την ακτή της χερσονήσου Llŷn, στη βόρεια Ουαλία, το Bardsey είναι σήμερα γνωστό ως «το νησί των 20.000 αγίων» ή «των 20.000 τάφων» καθώς το (πολύ) μεγαλύτερο μέρος του «πληθυσμού» του δεν βρίσκεται πάνω αλλά κάτω από την επιφάνεια του εδάφους. Αν ο αριθμός των 20.000 τάφων μοιάζει μάλλον υπερβολικός για ένα κομμάτι γης τόσο μικρό όσο το νησί αυτό, οι αιώνες της ιστορίας του αλλά και η σπουδαιότητα με την οποία αντιμετωπίστηκε διαψεύδουν τις αμφιβολίες. Ο θρύλος λέει πως το Bardsey θεωρείτο ιερό από τους Κέλτες δρυΐδες και πως ήταν το πραγματικό Avalon, όπου τάφηκε ο Βασιλιάς Αρθούρος. Τον 6ο αιώνα λέγεται πως οι Ουαλοί βασιλείς του Llŷn και του St Cadfan μαζί ίδρυσαν εκεί ένα μοναστήρι. Και μετά γεννήθηκε μια καταπληκτική ιδέα, που είχε τις ρίζες της σε μια ιστορία που αφορούσε τον διάδοχο του Cadfan, St Leuddad: πως οποιοσδήποτε πέθαινε στο νησί αυτό, δεν θα πήγαινε στην κόλαση! Στις αρχές του Μεσαίωνα, οι παραδόσεις αυτές συνέβαλαν στο να θεωρηθεί το Bardsey ως ένα από τα ιερότερα μέρη της Βρετανίας ενώ μετά τη θρησκευτική σπουδαιότητα, ακολούθησε και η πολιτική ισχύς: ο ηγούμενος του Bardsey είχε εξουσία και διαχειριζόταν έκταση στην ηπειρωτική χώρα Τον 19ο αιώνα, πολύ μετά την εξαφάνιση του μοναστηριού, το Bardsey είχε 140 κατοίκους, κάτι που κανείς θα δυσκολευόταν να σκεφτεί αν το επισκεπτόταν σήμερα. Μπαίνοντας στη βάρκα από τη βραχώδη παραλία του Porth Meudwy, στη χερσόνησο Llŷn, θα χρειαστεί κάποιος είκοσι λεπτά για να φτάσει στο νησί- που θυμίζει από μακριά φάλαινα με την «καμπούρα» της. Οι ντόπιοι αποκαλούν αυτό το ύψωμα «το βουνό» – αν και έχει ύψος 165 μέτρων. Ακόμα κι έτσι όμως, η απόκρημνη ανατολική πλευρά του είναι κατάλληλη και φιλόξενη για αποικίες πετριτών και άλλων πουλιών. Άλλωστε στο νησί έχουν καταγραφεί 310 είδη πουλιών Όπως πολλά βρετανικά νησιά, το Bardsey αποτελεί εθνικό φυσικό καταφύγιο και σημείο ειδικού επιστημονικού ενδιαφέροντος. Ωστόσο διαφοροποιείται καθώς εκτός από καταφύγιο διαθέτει και μια ενεργή κοινότητα. Κάποτε λειτουργούσαν εκεί εννέα φάρμες, σήμερα μόνο μία, που διαθέτει 300 πρόβατα και 26 αγελάδες. Τα τελευταία εννέα χρόνια στο «τιμόνι» της βρίσκονται οι Jo και Steve Porter. Παράλληλα παράγουν μέλι, καλλιεργούν λαχανικά και έχουν κι ένα μικρό κατάστημα με χειροποίητα προϊόντα και καφέ. Οι δραστηριότητες δεν είναι πολλές αλλά επαρκούν για να διαφοροποιείται το νησί από τους «γείτονές» του: «Αυτό που έχει το Bardsey και δεν έχουν τα άλλα ουαλικά νησιά είναι πως εκείνα είναι καταφύγια και προστατευόμενα μέρη», εξηγεί ο Richard Farmer, επικεφαλής του Bardsey Island Trust, του Ταμείου που αγόρασε το νησί το 1979. «Εμείς φροντίζουμε το Bardsey να διατηρήσει και τη ζωντανή κοινότητά του». Η εξισορρόπηση των δύο αυτών πτυχών δεν είναι πάντα εύκολη. Για παράδειγμα από τα σπίτια του νησιού τα εννέα νοικιάζονται σε επισκέπτες σε εβδομαδιαία βάση. Με δεδομένο το συχνά άγριο κλίμα του νησιού – όπου το χειμώνα οι άνεμοι φτάνουν τα 50 χιλιόμετρα την ώρα για τουλάχιστον μία εβδομάδα κάθε μήνα και η βροχή φτάνει τον Ιανουάριο τα 130 mm – συχνά χρειάζονται επισκευές. Αλλά επειδή προστατεύονται ιστορικά, όταν τα παράθυρα αντικαθίστανται πρέπει τα καινούρια να είναι φτιαγμένα στο χέρι με την ίδια μορφή που τα έφτιαχναν οι ξυλουργοί πριν από 150 χρόνια! Για την απομάκρυνση των λειχήνων που αναπτύσσονται στις στέγες, χρειάζεται επίσης έγκριση. Τα έξοδα όμως είναι συχνά υπέρογκα για το Ταμείο, που αριθμεί μόλις 300 μέλη. Οι μόνιμοι κάτοικοι είναι τέσσερις, συνολικά εννέα μένουν εκεί για το μεγαλύτερο διάστημα του χρόνου ενώ το καλοκαίρι μπορεί να φτάσουν και τους 80. Ο μικρός αριθμός των κατοίκων είναι μάλλον αναμενόμενος αν σκεφτεί κανείς πως μιλάμε για διαμονή σε ένα νησί χωρίς τρεχούμενο νερό, όπου η κακοκαιρία είναι πιθανό να μην επιτρέπει στους κατοίκους να επισκεφθούν γιατρό ή να ψωνίσουν τα απαραίτητα για εβδομάδες. Αλλά οι γενναίοι που αψηφούν τις δυσκολίες και εγκαθίστανται ή περνούν πολύ χρόνο στο νησί, έχουν την ευκαιρία να γίνουν μέρος μιας παράδοσης αιώνων καθώς, μακριά από τη σημερινή απομόνωση, οι πολυσύχναστοι θαλάσσιοι δρόμοι κάποτε το συνέδεαν με τη Βρετανία και την Ιρλανδία. Ο Evans πιστεύει πως η οικογένειά του, οι ρίζες της οποίας στο Bardsey φτάνουν στο 1770, έχει ιρλανδική προέλευση και ίσως συνδέεται και με τους Βίκινγκς! «Οι άνθρωποι νομίζουν πως τα νησιά είναι απομακρυσμένα αλλά δεν είναι», εξηγεί. «Μπορεί να είναι κάπως απομακρυσμένα σήμερα, συγκριτικά με άλλα μέρη, αλλά πριν χρόνια ήταν στο επίκεντρο της κίνησης». Και πράγματι, ο άνθρωπος φαίνεται πως πάτησε στο Bardsey ήδη από το 7500 π. Χ, σύμφωνα με το BBC. Οι αρχαιολόγοι έχουν καταγράφει περίπου 45 σημεία προϊστορικού ενδιαφέροντος στο νησί: σημεία καύσης νεκρών, λεπίδες πυριτόλιθου και κατασκευές που πιθανώς να ήταν κυλινδρικά σπίτια. Ύστερα ήρθαν οι μοναχοί και το νησί έγινε σημείο προσκυνήματος. Τρεις επισκέψεις στο Bardsey μετρούσαν όσο μια επίσκεψη στη Ρώμη… Έως στα μέσα του 12ου αιώνα, το «βιβλίο του Llandaff», που διατηρείται έως σήμερα και καταγράφει μισό αιώνα ιστορίας της ουαλικής επισκοπής του Llandaff, ανέφερε πως το Bardsey χαρακτηριζόταν «Ρώμη της Βρετανίας, για την ιερότητά του κι επειδή εκεί είχαν ταφεί οι σοροί 20.000 ομολογητών της πίστης και ιερών μαρτύρων». Οι ντόπιοι λένε πως αν σκάψεις σε οποιοδήποτε σημείο του νησιού θα «χτυπήσεις» πάνω σε κάποια σορό. Σε ανασκαφή που έγινε τη δεκαετία του 1990 μόλις σε ένα σημείο του νησιού, οι αρχαιολόγοι βρέθηκαν αντιμέτωποι με 25 μεσαιωνικούς τάφους. Ένας από τους νεκρούς είχε μέσα στο στόμα του ασημένιο νόμισμα του 10ου αιώνα… Δεν υπάρχει όμως κανένα ίχνος του μοναστηριού του 6ου αιώνα. Ακόμα και η μεταγενέστερη μονή που κατασκευάστηκε τον 13ο αιώνα, έχει σχεδόν χαθεί. Το μόνο που απομένει είναι ένας πέτρινος πύργος οκτώ μέτρων στο νεκροταφείο του παρεκκλησίου. Όταν οι μοναχοί έφυγαν το 1536, το Bardsey έγινε παράδεισος για πειρατές. Μέχρι να αποκατασταθεί η τάξη, ο έλεγχος του νησιού είχε περάσει στη ηπειρωτική χώρα. Η κοινότητα άκμαζε ακόμα τον 19ο αιώνα, με το εμπόριο αστακών, οστράκων και καβουριών. Αλλά το 1931 ο πληθυσμός του νησιού μειώθηκε στα 54 άτομα. Μάλιστα σε εφημερίδα του 1925 αναφέρεται σε άρθρο με τίτλο «Γιατί ο Bardsey εγκαταλείπεται» πως η νεολαία του νησιού ήθελε να έχει πρόσβαση στον κινηματογράφο! Ακόμα στο νησί, εννέα δεκαετίες μετά, σινεμά δεν υπάρχει. Αλλά οι αλλαγές συμβαίνουν σιγά σιγά. Τα ψυγεία ηλεκτροδοτούνται πια από ηλιακά πάνελ, αν και τα σπίτια εξακολουθούν να μην έχουν κεντρική θέρμανση. Και χάρη σε νέα broadband σύνδεση, οι κάτοικοι μπορούν να επικοινωνούν με την ηπειρωτική χώρα πιο εύκολα. Ο Farmer και ο Evans ελπίζουν αυτές οι μικρές αλλαγές να προσελκύσουν περισσότερο κόσμο στο νησί. Αλλά σπεύδουν να διευκρινίσουν πως δεν θα εκσυγχρονιστεί ποτέ πλήρως. Κι εκείνοι που το αγαπούν δεν θα ήθελαν κάτι τέτοιο. «Είναι ένα μέρος απλότητας μακριά από τον 21ο αιώνα», τόνισε ο Farmer. Αυτό σημαίνει ορισμένες δυσκολίες για εκείνους που ζουν εκεί. Αλλά το κάνει κι ένα εκπληκτικό μέρος για επίσκεψη. Η γαλήνη, η ησυχία και η ομορφιά του φυσικού περιβάλλοντος κάνει ακόμα κι εκείνους που δεν πιστεύουν να καταφτάνουν με την κατάνυξη του προσκυνητή- όπως εκείνοι που ακολ�