Η κυβέρνηση της Πορτογαλίας βυθίστηκε στο χάος μετά τη χθεσινή παραίτηση του πρωθυπουργού Αντόνιο Κόστα, λίγες ώρες αφότου η αστυνομία εισέβαλε στην επίσημη κατοικία του στο πλαίσιο έρευνας για υπόθεση διαφθοράς. Η πολιτική κατάσταση στη χώρα είναι πλέον ρευστή και εναπόκειται στον Πρόεδρο Μαρσέλο Ρεμπέλο ντε Σόουζα να ασκήσει το συνταγματικό του δικαίωμα να διορίσει νέο πρωθυπουργό ή να διαλύσει το κοινοβούλιο, πυροδοτώντας εκλογές.
Ο Κόστα κυριαρχεί στο πολιτικό τοπίο της Πορτογαλίας από τότε που ανέλαβε την εξουσία το 2015, επικρατώντας έναντι εξωτερικών αντιπάλων και εξαλείφοντας επιτηδίως πιθανούς σφετεριστές στις τάξεις του Σοσιαλιστικού Κόμματός του. Όμως, χθες, η διοίκηση του έληξε ξαφνικά αφού η αστυνομία εισέβαλε στην επίσημη κατοικία του και σε πολλά υπουργεία στο πλαίσιο έρευνας για διαφθορά γύρω από προγράμματα εξερεύνησης λιθίου και ένα μεγα-έργο πράσινου υδρογόνου.
Η ικανότητα με την οποία ο ντροπιασμένος πρωθυπουργός κατάφερε να απαλλαγεί από αυτούς που θα μπορούσαν να απειλήσουν την ηγεσία του αποδεικνύεται τώρα πρόβλημα για τον Μαρσέλο Ρεμπέλο ντε Σόουζα, ο οποίος δέχτηκε την παραίτηση του Κόστα λίγες ώρες μετά τις επιδρομές. Ο πρόεδρος ανακοίνωσε ότι θα ζητήσει σήμερα συμβουλές για την καλύτερη πορεία προς τα εμπρός από ηγέτες πολιτικών κομμάτων με εκπροσώπηση στο κοινοβούλιο, ενώ αύριο θα συνεδριάσει το Συμβούλιο της Επικρατείας, το συμβουλευτικό όργανο του προέδρου, με τον Μαρσέλο Ρεμπέλο ντε Σόουζα να απευθύνει εν συνεχεία διαγγελμα στον λαό.
Τα σενάρια
Πολλοί είναι εκείνοι που περιμένου τη διάλυση του κοινοβουλίου, αλλά όπως αναφερει το POLITICO ο ντε Σόουζα θα μπορούσε να ακολουθήσει άλλους δρόμους. Θα μπορούσε είτε να ζητήσει από τον Κόστα να παραμείνει ως υπηρεσιακός πρωθυπουργός μέχρι να ψηφιστεί ο προτεινόμενος προϋπολογισμός του 2024 στο τέλος του μήνα και να διαλύσει το κοινοβούλιο αμέσως μετά είτε να του ζητήσει να παραμείνει μέχρι να διεξαχθούν νέες εκλογές.
Μια άλλη επιλογή είναι ο πρόεδρος να ορίσει νέο πρωθυπουργό αντί να διαλύσει το κοινοβούλιο. Το Σοσιαλιστικό Κόμμα του Κόστα έχει την απόλυτη πλειοψηφία των εδρών στο νομοθετικό σώμα και ο Ρεμπέλο ντε Σόουζα θα μπορούσε να επιλέξει διάδοχο μέσα από τις τάξεις του, προκειμένου να παρακάμψει την πιθανότητα μιας μεγάλης πολιτικής αλλαγής και να διασφαλίσει ότι ο προϋπολογισμός θα εγκριθεί εντός του χρονοδιαγράμματος.
Το σύνταγμα της Πορτογαλίας δίνει στον πρόεδρο μεγάλο περιθώριο επιλογής αντικαταστάτη παραιτηθέντα πρωθυπουργού. Θυμίζουμε ότι μετά την παραίτηση του Χοσέ Μανουέλ Μπαρόζο προκειμένου να γίνει μέλος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής το 2004, ο τότε πρόεδρος Χόρχε Σαμπάιο διόρισε στη θέση αυτή τον δήμαρχο της Λισαβόνας και αντιπρόεδρο του Σοσιαλδημοκρατικού Κόμματος Πέδρο Σαντάνα Λόπες, ο οποίος τότε δεν ήταν καν μέλος του κοινοβουλίου.
Ωστόσο, ελάχιστα σημερινά μέλη του Σοσιαλιστικού Κόμματος θεωρείται ότι ανταποκρίνονται στο καθήκον τους εν μέσω μιας εκτεταμένης έρευνας για διαφθορά που έχει ήδη οδηγήσει στη σύλληψη προσωπικοτήτων όπως του αρχηγού του επιτελείου του πρωθυπουργού Βίτορ Εσκάρια και του υπουργού Υποδομών Ζοάο Γκαλαμπά. Αυτό καθιστά πιο πιθανό ο ντε Σόουζα, να διαλύσει το κοινοβούλιο και να ζητήσει νέες εκλογές – μια κίνηση που θα μπορούσε να οδηγήσει ωστόσο σε μεγαλύτερο χάος.
Ενώ το Σοσιαλιστικό Κόμμα του Κόστα έχει πέσει περισσότερες από 10 μονάδες από τις τελευταίες εκλογές του 2022, εξακολουθεί να προηγείται οριακά στις δημοσκοπήσεις και θα μπορούσε να συγκεντρώσει τις περισσότερες έδρες σε περίπτωση που διεξαχθεί άλλη ψηφοφορία. Δεν είναι σαφές όμως, τι επιπτώσεις θα είχε στη χώρα το να παραμείνει στην εξουσία ένα κόμμα που εμπλέκεται σε μια μεγάλη έρευνα διαφθοράς.
Το αντίπαλον δέος των Σοσιαλδημοκρατικών και η πιθανότητα σχηματισμού κυβέρνησης συνασπισμού με την ακροδεξιά
Ο κύριος αντίπαλος των Σοσιαλιστών στην κεντροδεξιά είναι το Σοσιαλδημοκρατικό Κόμμα, το οποίο κυβέρνησε την Πορτογαλία μετά την οικονομική της κατάρρευση το 2011. Το κόμμα αγωνίστηκε να απελευθερωθεί από τη συσχέτισή του με τις πολιτικές λιτότητας και ο σημερινός ηγέτης του, Λουίς Μοντενέγκρο, δεν κατάφερε να κερδίσει το ευρύ κοινό.
Σε ομιλία του το βράδυ της Τρίτης ο Μοντενέγκρο είπε ότι η κυβέρνηση έπεσε «από μέσα» και ότι η μόνη επιλογή ήταν να διεξαχθούν νέες εκλογές επειδή «η νομιμότητα του Σοσιαλιστικού Κόμματος έχει καταρρεύσει».
Ο ηγέτης των σοσιαλδημοκρατών επέμεινε ότι το κόμμα του ήταν έτοιμο να κερδίσει την πλειοψηφία του πορτογαλικού κοινού, αλλά οι δημοσκοπήσεις δείχνουν ότι η πιο πιθανή πορεία των σοσιαλδημοκρατών στην εξουσία θα απαιτούσε τον σχηματισμό κυβέρνησης συνασπισμού με την ακροδεξιά ομάδα Τσέγκα, η οποία αυξάνεται σταθερά και ήρθε τρίτη στις τελευταίες εκλογές. Ο Μοντενέγκρο δήλωσε ότι δεν θα σχημάτιζε ποτέ κυβέρνηση με την Τσέγκα, αλλά μένει να δούμε αν αυτό είναι αρκετό για να πείσει τους μετριοπαθείς ψηφοφόρους.
