Ο οθωμανός σουλτάνος που τόσο αγάπησε το ελληνικό κοινό από το ομώνυμο τουρκικό σίριαλ ήταν πολλά περισσότερα από ένα κομψό τηλεοπτικό προϊόν.
Ο Σουλεϊμάν Α’, γνωστός στη Δύση ως «Μεγαλοπρεπής» για τα κατορθώματά του και στο εσωτερικό της αχανούς αυτοκρατορίας του απλά ως «Νομοθέτης», έμελλε να είναι ο δέκατος μονάρχης της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και αυτός που θα έστελνε τη χώρα σε πρωτοφανή επίπεδα δόξας!
Κι αυτό γιατί κατά τη βασιλεία του οι Οθωμανοί εξαπλώθηκαν τόσο φτάνοντας σε πρωτόγνωρα σύνορα και μετρώντας τη μεγαλύτερη γεωγραφική εξάπλωσή τους, με την αυτοκρατορία να κατακτά έτσι το απόγειο της ισχύος της.
Ο Σουλεϊμάν οδήγησε ως στρατηγός τις δυνάμεις του στην κατάκτηση πολλών χριστιανικών εδαφών, αναδιάρθρωσε τη δομή του στρατού του, έφτιαξε ναυτικό για περαιτέρω επέκταση, την ίδια ώρα που υιοθέτησε γενναίες μεταρρυθμίσεις και νομοθετικές διατάξεις στο εσωτερικό της χώρας, αναδιοργανώνοντας εκ βάθρων τη διοίκηση της αχανούς αυτοκρατορίας του.
Η 45ετής δράση του Σουλεϊμάν θα επηρέαζε τόσο την Οθωμανική Αυτοκρατορία όσο και τον υπόλοιπο γνωστό κόσμο στους αιώνες που θα έρχονταν, με τον ίδιο να εγκαινιάζει πράγματι τη χρυσή εποχή των Οθωμανών, τα χρόνια δηλαδή όπου άκμασαν οι τέχνες και τα γράμματα στην τουρκική επικράτεια.
Ο μακροβιότερος και λαμπρότερος σουλτάνος των Τούρκων (βασίλεψε για 46 ολόκληρα χρόνια) άφησε κληρονομιά στους επιγόνους του μια ανθηρή και στιβαρή αυτοκρατορία…
Πρώτα χρόνια
Ο Σουλεϊμάν γεννιέται πιθανότατα στις 6 Νοεμβρίου 1494 στην Τραπεζούντα ως γιος του σουλτάνου Σελίμ Α’ και της συζύγου του, πριγκίπισσα χανάτου της Κριμαίας. Ο μικρός Σουλεϊμάν έμελλε να μείνει ο μόνος γιος του σουλτάνου που επιβίωσε ως την πρώτη του νεότητα, κάτι που τον μετέτρεψε αυτομάτως σε δελφίνο για τον θρόνο της Υψηλής Πύλης.
Ως παιδί στάλθηκε να μαθητεύσει στο Παλάτι Τοπκαπί της Κωνσταντινούπολης, όπου θα λάβει όλη την αρμόζουσα βασιλική γνώση της εποχής (λογοτεχνία, φυσικές επιστήμες, ιστορία, θεολογία και στρατιωτική τακτική), την ίδια ώρα που θα μάθει και πέντε ξένες γλώσσες. Λάτρης των γραμμάτων και του πνεύματος, η ενασχόλησή του με τις καλές τέχνες και την ποίηση δεν θα τον εγκατέλειπε ποτέ, με πολλά ερωτικά ποιήματά του να σώζονται μέχρι τις μέρες μας. Όσο για τους δασκάλους του, διέκριναν από πολύ νωρίς τόσο τη γενναιότητά του όσο και το φιλομαθές πνεύμα του!
Ως παιδί μαγεύτηκε μάλιστα από τις περιπέτειες του Μεγάλου Αλεξάνδρου, με πολλούς ιστορικούς και μελετητές να βλέπουν τον μεγάλο μακεδόνα στρατηλάτη να λειτουργεί ως έμπνευση για τον κατακτητικό ιμπεριαλισμό του Σουλεϊμάν. Ως σουλτάνος εξάλλου ο Σουλεϊμάν ηγήθηκε 13 στρατιωτικών επιχειρήσεων και πέρασε περισσότερα από 10 χρόνια (από τη 46ετή του θητεία στο τιμόνι της χώρας) στο πεδίο της μάχης.
Ο πατέρας του, Σελίμ Α’, του άφησε γερή κληρονομιά, καθώς και οι δικές του εκστρατείες επέκτασης ήταν επιτυχημένες, την ίδια ώρα που είχε κουτσουρέψει τη δύναμη των εχθρών του (Μαμελούκοι, Βενετοί και Σαφαβίδες της Περσίας). Οι προοπτικές της αυτοκρατορίας φάνταζαν ιδανικές όταν θα ανέβαινε στον θρόνο ο διάδοχος…
Ανάληψη του θρόνου και πρώτες εκστρατείες
Ο σουλτάνος εμπιστεύτηκε στον νεαρό γιο του τη διακυβέρνηση αρκετών επαρχιών της αυτοκρατορίας ήδη από την τρυφερή ηλικία των 17 ετών, δείχνοντας μάλιστα ιδιαιτέρως ενθαρρυντικά πρώτα δείγματα. Κι έτσι το 1520, όταν ο Σελίμ Α’ έφυγε από τον κόσμο, ο 26χρονος Σουλεϊμάν διέθετε την απαραίτητη εμπειρία για να τον διαδεχθεί στον θρόνο.
Ο νέος μονάρχης ήταν λοιπόν έτοιμος να εφαρμόσει το όραμά του για ακόμα δυνατότερη αυτοκρατορία μέσω προσάρτησης κι άλλων εδαφών. Ήδη από την επόμενη χρονιά κατέπνιξε μια εξέγερση εναντίον του από τον κυβερνήτη της Δαμασκού (27 Ιανουαρίου 1521) και ενδυνάμωσε την οθωμανική κυριαρχία στη νευραλγική Μέση Ανατολή, που λειτουργούσε ως ανάχωμα τόσο για τους Μαμελούκους όσο και τους Σαφαβίδες της Περσίας.
Τον Ιούλιο της ίδιας χρονιάς, ο ίδιος ο σουλτάνος οδήγησε τις στρατιές του στην πολιορκία του Βελιγραδίου, του στρατηγικής σημασίας παραδουνάβιου οχυρού του βασιλείου της Ουγγαρίας. Η στρατιωτική διάνοια του Σουλεϊμάν κατάφερε να φέρει στα χέρια του την πόλη (29 Αυγούστου 1521), ανοίγοντας έτσι τον δρόμο αλλά και τις ορέξεις του για οθωμανική προέλαση στην Κεντρική Ευρώπη.
Πριν εξαπολύσει την επίθεσή του κατά της χριστιανικής Ευρώπης όμως, ο πάντα προσεκτικός Σουλεϊμάν θέλησε να τακτοποιήσει μια και καλή την ενοχλητική αλογόμυγα (σε σχέση με την αυτοκρατορία του πάντα) της Μεσογείου, το χριστιανικό απομεινάρι των Σταυροφοριών: το νησί της Ρόδου και το Τάγμα των Ιπποτών του Αγίου Ιωάννη που ζούσαν εκεί αποτελούσε πονοκέφαλο για τους Οθωμανούς, αφού εφορμούσαν στα πλοία των μουσουλμάνων λεηλατώντας τα και πιάνοντας αιχμαλώτους το πλήρωμά τους. Από το ιπποτικό πλιάτσικο δεν γλίτωναν ούτε οι μουσουλμάνοι προσκυνητές που κατευθύνονταν στη Μέκκα, με το Τάγμα να καταφέρνει μάλιστα να αποκρούσει την επίθεση του πατέρα του Σουλεϊμάν στα 1480.
Αποφασισμένος να τελειώνει με τα καμώματα των ιπποτών της Ρόδου, ο Σουλεϊμάν ξαποστέλνει εναντίον τους έναν στόλο 400 πλοίων και κάπου 100.000 άντρες, οι οποίοι περικύκλωσαν την πόλη και τους 60.000 περίπου υπερασπιστές της (26 Ιουνίου 1522). Ο ίδιος ο σουλτάνος ηγήθηκε και αυτής της εκστρατείας, η οποία έπειτα από εξάμηνη πολιορκία (22 Δεκεμβρίου 1522) κατάληξε με την παράδοση όλων των κατοίκων του νησιού.
Ο Σουλεϊμάν έδωσε τότε διορία 12 ημερών στους ιππότες να εγκαταλείψουν το νησί, παρέχοντάς τους 50 πλοία για την εκκένωση, την ίδια ώρα που χορήγησε και γενναιόδωρους όρους στους χριστιανούς κατοίκους. Η εκστρατεία της Ρόδου έληξε με τους Οθωμανούς να ελέγχουν πια όλη την Ανατολική Μεσόγειο…
Στην καρδιά της Ευρώπης
Ο σουλτάνος είχε όμως να διαχειριστεί κι άλλες κρίσεις πριν εξαπολύσει την ολομέτωπη επίθεσή του στο κέντρο της Ευρώπης. Οι αναταραχές στο εσωτερικό του βασιλείου του και η εξέγερση των Μαμελούκων στην Αίγυπτο το 1523 θα αποτελούσαν όμως μονάχα παροδικούς περισπασμούς, κι έτσι τον Απρίλιο του 1526 ο Σουλεϊμάν ξεκίνησε την προέλασή του κατά μήκος του Δούναβη.
Στις 29 Αυγούστου 1526 υπέταξε τις δυνάμεις της Ουγγαρίας θρηνώντας ταυτοχρόνως τον θάνατο του νεαρού ούγγρου βασιλιά Λουδοβίκου Β’ (Μάχη του Μοχάτς). Οι Αψβούργοι της Αυστρίας δεν μπορούσαν ωστόσο να δεχτούν εύκολα τη γειτνίαση με το μουσουλμανικό στοιχείο, κάτι που θα πυροδοτούσε την αρκετών δεκαετιών μάχη με τον Σουλεϊμάν και την αυτοκρατορία του. Το 1529 ο Σουλεϊμάν βάδισε για άλλη μια φορά κατά της Ουγγαρίας, ανακαταλαμβάνοντας τη Βούδα από τους Αυστριακούς και έφτασε μέχρι και την πολιορκία της πρωτεύουσας των Αψβούργων, τη Βιέννη!
Οι 120.000 στρατιώτες του μαστίστηκαν όμως από τις πρωτοφανείς καιρικές συνθήκες της άνοιξης και του καλοκαιριού, κάνοντας την πολιορκία των πανίσχυρων τειχών της πόλης σχεδόν αδύνατη. Κι έτσι στις 12 Οκτωβρίου 1529 θα λάμβανε χώρα η τελευταία απόπειρα του Σουλεϊμάν να καταλάβει τη Βιέννη, με τους 16.000 υπερασπιστές της ωστόσο να τα καταφέρνουν για άλλη μια φορά να την κρατήσουν, σε αυτό που ήταν η πρώτη στρατιωτική αποτυχία του μεγάλου σουλτάνου.
Ο οθωμανός βασιλιάς δεν εγκατέλειψε όμως ποτέ το όραμα της Βιέννης και το 1532 έμελλε να δοκιμάσει και πάλι, αν και είχε την ίδια ακριβώς τύχη: η βροχή και η λάσπη δυσκόλεψαν τόσο την προέλαση της στρατιάς του που αυτή τη φορά ο τουρκικός στρατός δεν έφτασε καν μέχρι την πρωτεύουσα των Αψβούργων. Το 1541 οι δύο αυτοκρατορίες θα μετρούσαν άλλη μια σύρραξη, όταν οι Αυστριακοί πολιόρκησαν τη Βούδα, μόνο και μόνο για να χάσουν τη μάχη αλλά και νέα εδάφη, τα οποία περιήλθαν έτσι στα χέρια του Σουλεϊμάν (1541 και 1544). Παρά τις περιπέτειές του στην Ευρώπη, ο σουλτάνος έπρεπε ταυτοχρόνως να ρίχνει συνεχείς ματιές στα ανατολικά σύνορά του με την Περσία…
Η μάχη με τους Σαφαβίδες
Η Περσική Αυτοκρατορία των Σαφαβίδων αποτελούσε πράγματι σημαντικό αντίπαλο των Οθωμανών, με τις πανίσχυρες στρατιές του σάχη να είναι φόβητρο για όλους. Απασχολημένος με τις δυτικές πολεμικές περιπέτειές του, ο Σουλεϊμάν στέλνει τον μεγάλο βεζίρη του, Πάργαλη Ιμπραήμ Πασά, να καταλάβει το Μπιτλίς το 1533. Η δεύτερη αυτή οθωμανική στρατιά κατέλαβε όλο το σημερινό Βορειοανατολικό Ιράν υφαρπάζοντάς το από τα χέρια των Περσών.
Ο ίδιος ο Σουλεϊμάν, επιστρέφοντας από τη δεύτερη εισβολή του στην Αυστρία, ανέλαβε τα ηνία της περσικής εκστρατείας το 1534, αν και ο πέρσης σάχης δεν θα εμπλεκόταν σε ολομέτωπη σύγκρουση μαζί του, προτιμώντας να διεξάγει ανταρτοπόλεμο κατά των Οθωμανών μέσα στις αφιλόξενες ερήμους. Ο Σουλεϊμάν ανακατέλαβε τη Βαγδάτη και έγινε έτσι ο αδιαφιλονίκητος ηγέτης του ισλαμικού κόσμου!
Το 1548-1549 ο σουλτάνος αποφάσισε να ξεμπερδεύει μια και καλή από τον περσικό πονοκέφαλο , γι’ αυτό και εγκαινίασε τη δεύτερη εκστρατεία του κατά των Σαφαβίδων. Και πάλι όμως ο πέρσης σάχης αρνήθηκε να τον αντιμετωπίσει στο πεδίο της μάχης καταφεύγοντας στον Καύκασο και αφήνοντας τους οθωμανούς να τον καταδιώκουν στις δύσβατες και χιονισμένες βουνοκορφές. Ο σουλτάνος προσάρτησε να εδάφη στη Γεωργία αλλά και στα κουρδικά σύνορα μεταξύ Τουρκίας και Περσίας, αν και δεν μπόρεσε να αιχμαλωτίσει τον πέρση βασιλιά.
Η τρίτη και τελευταία σύγκρουση των δύο αντρών θα λάμβανε χώρα το 1553-1554, με τον Σουλεϊμάν να εφορμά στην καρδιά των περσικών εδαφών και τον σάχη να προτιμά για άλλη μια φορά να μην τον αντιμετωπίσει στο πεδίο της μάχης. Ο σάχης αναγκάστηκε έτσι σε σύμφωνο ειρήνης με τον οθωμανό σουλτάνο χάνοντας τη Βαγδάτη αλλά και την υπόλοιπη Μεσοποταμία…
Θαλάσσια επέκταση
Απόγονοι νομάδων της Κεντρικής Ασίας, οι Οθωμανοί Τούρκοι δεν είχαν ιστορικά καμιά παράδοση με τη θάλασσα. Παρά ταύτα, ήταν ο πατέρας του Σουλεϊμάν που μερίμνησε για την εγκαθίδρυση οθωμανικής ναυτιλίας στη Μεσόγειο Θάλασσα, την Ερυθρά Θάλασσα, ακόμα και τον Ινδικό Ωκεανό (από το 1518).
Κι έτσι, όταν ανέλαβε ο γιος τα ηνία της χώρας, τα οθωμανικά πλοία έφταναν μέχρι τα λιμάνια της Ινδίας, κάτι που επέτρεψε τη μακρά αλληλογραφία του Σουλεϊμάν και του ινδού αυτοκράτορα. Όσο για τον στόλο του σουλτάνου στη Μεσόγειο, αυτός είχε στο τιμόνι τον τρομερό κουρσάρο Κοκκινογένη, τον ναύαρχο Χαϊρεντίν Πασά αν προτιμάτε, τον διαβόητο Μπαρμπαρόσα δηλαδή!
Ο Σουλεϊμάν έλαβε ειδική μέριμνα για την περαιτέρω ανάπτυξη του στόλου του, καταφέρνοντας μέχρι και τους Πορτογάλους να εκδιώξει από τη βάση τους στο Άντεν, στις ακτές της Υεμένης, το 1538…
Σουλεϊμάν ο Νομοθέτης
Ο Σουλεϊμάν πέρα από ασίγαστος στρατηλάτης ήταν και ικανότατος κυβερνήτης. Ένα από τα πρώρα πράγματα που έκανε ήταν η ανατροπή των αποσπασματικών νομικών συστημάτων της αυτοκρατορίας του και η υιοθέτηση κοινού ποινικού και αστικού δικαίου.
Ταυτοχρόνως, εκσυγχρόνισε το σύστημα φορολόγησης κάνοντάς το σαφώς δικαιότερο από τους προκατόχους του, καθώς πια βασιζόταν στα εισοδήματα του πολίτη και όχι στα φυλετικά ή θρησκευτικά του χαρακτηριστικά (με κάποιες εξαιρέσεις βέβαια). Την ίδια στιγμή, εκσυγχρόνισε το γραφειοκρατικό του σύστημα και εγκαινίασε αξιοκρατικές πολιτικές στη διαδοχή των θέσεων εξουσίας, κάτι πρωτοφανές στα χρονικά της οθωμανικής αυτοκρατορίας αλλά και της Ευρώπης.
Και βέβαια όλοι οι οθωμανοί πολίτες, ακόμα και οι υψηλά ιστάμενοι, ήταν υπόλογοι απέναντι στον νόμο. Ο ρεφορμισμός του Σουλεϊμάν έδωσε στην αυτοκρατορία του ένα μοντέρνο πρόσωπο, με νέες δομές διακυβέρνησης και ποινικού συστήματος να εκσυγχρονίσουν τα εσωτερικά πράγματα. Στα θετικά του προσμετρούνται και οι νόμοι προστασίας των αλλόθρησκων (χριστιανοί και εβραίοι), όπως η απελευθέρωση των χριστιανών αγροτών από τις συνθήκες δουλοπαροικίας.
Τέλος, έδωσε ιδιαίτερη έμφαση στις τέχνες και τα γράμματα όπως είπαμε, προωθώντας εκπαιδευτικές μεταρρυθμίσεις και πολιτιστικές πολιτικές, που εγκαθίδρυσαν τη χρυσή εποχή της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας…
Τελευταία χρόνια και θάνατος
Ο Σουλεϊμάν ο Μεγαλοπρεπής είχε δύο επίσημες συζύγους και έναν μεγάλο αριθμό ερωμένων στο χαρέμι του. Η πρώτη, Μαχιντεβράν Σουλτάν, του χάρισε τον διάδοχο του θρόνου, τον Μουσταφά, και η δεύτερη, η Χιουρέμ Σουλτάν, ο έρωτας της ζωής του, του έδωσε εφτά ακόμα γιους. Η Χιουρέμ ήξερε ωστόσο ότι αν ο Μουσταφά διαδεχόταν τον Σουλεϊμάν στον θρόνο, θα σκότωνε τους δικούς της γιους (για να τους αποτρέψει από το να τον ανατρέψουν από τον θρόνο), γι’ αυτό και εξύφανε μια συνωμοσία εναντίον του.
Κι έτσι το 1553 ο Σουλεϊμάν κάλεσε τον 38χρονο διάδοχο του θρόνου στη σκηνή του στον στρατιωτικό καταυλισμό και έβαλε να τον στραγγαλίσουν. Η κίνηση αυτή άφησε τον θρόνο ανοιχτό για τον πρωτότοκο γιο της Χιουρέμ, τον Σελίμ, ο οποίος ανέλαβε πράγματι το τιμόνι της χώρας, δεν διέθετε όμως κανένα από τα αναντίρρητα χαρίσματα του ετεροθαλή αδερφού του, Μουσταφά. Κι έτσι έμεινε απλώς στην ιστορία ως Σελίμ Β’ ο Μεθύστακας…
Το 1566, ο 71χρονος σουλτάνος ηγήθηκε άλλης μια εκστρατείας κατά των Αψβούργων στην Ουγγαρία: οι Οθωμανοί νίκησαν στη μάχη της 8ης Σεπτεμβρίου 1566, ο Σουλεϊμάν είχε φύγει όμως από τη ζωή την προηγούμενη μέρα, χτυπημένος από ανακοπή καρδιάς. Το γεγονός κρατήθηκε μυστικό για τον επόμενο ενάμιση μήνα, ώστε να ολοκληρωθεί επιτυχώς η τουρκική εκστρατεία κατά των Αψβούργων. Το σώμα του μεταφέρθηκε στην Κωνσταντινούπολη, αν και η καρδιά και τα σπλάχνα του ενταφιάστηκαν άρον-άρον στην Ουγγαρία για να αποτρέψουν τη σορό από τη σήψη.
Σήμερα, μια χριστιανική εκκλησία και ένας οπωρώνας βρίσκονται στο μέρος που άφησε ο μεγαλύτερος των σουλτάνων, ο Μεγάλος Τούρκος, την καρδιά του…
Δείτε όλα τα πρόσωπα που φιλοξενούνται στη στήλη «Πορτραίτα» του newsbeast.gr
