Μια εκτενής μελέτη που δημοσιεύτηκε στο έγκριτο περιοδικό ανοιχτής πρόσβασης BMJ Mental Health φέρνει στο φως ένα σημαντικό εύρημα: οι άνθρωποι τείνουν να αισθάνονται καλύτερα τις πρωινές ώρες, ενώ η ψυχική τους διάθεση φαίνεται να επιδεινώνεται καθώς η μέρα προχωρά, φτάνοντας στο χαμηλότερο σημείο της γύρω στα μεσάνυχτα.

Παράλληλα, η μελέτη καταδεικνύει ότι η ημέρα της εβδομάδας και η εποχή του χρόνου διαδραματίζουν κρίσιμο ρόλο στη διαμόρφωση της ψυχικής ευεξίας.

Η δυναμική φύση της ψυχικής υγείας

Η ψυχική υγεία και η ευεξία δεν είναι στατικές καταστάσεις, αλλά μεταβάλλονται διαρκώς, τόσο σε βραχυπρόθεσμο όσο και σε μακροπρόθεσμο επίπεδο. Παρόλο που έχουν διεξαχθεί αρκετές έρευνες για τις αλλαγές στην ψυχική υγεία μέσα στον χρόνο, λίγες είναι εκείνες που εστιάζουν στις ημερήσιες διακυμάνσεις της. Οι προηγούμενες μελέτες επικεντρώνονταν κυρίως σε μικρές ή ειδικές ομάδες πληθυσμού, αφήνοντας ανοιχτό το ερώτημα κατά πόσο τα συμπεράσματά τους αντανακλούν το γενικό πληθυσμό.

Μια μελέτη μεγάλης κλίμακας

Οι ερευνητές, επιθυμώντας να καλύψουν αυτό το κενό, ανέλυσαν δεδομένα από τη Social Study COVID-19 του University College London. Η μελέτη ξεκίνησε τον Μάρτιο του 2020, με τακτικές παρακολουθήσεις έως τον Νοέμβριο του 2021, ενώ οι παρατηρήσεις συνεχίστηκαν μέχρι τον Μάρτιο του 2022.

Συνολικά, 49.218 άτομα συμμετείχαν στην έρευνα, με το 76,5% αυτών να είναι γυναίκες. Το μορφωτικό επίπεδο των συμμετεχόντων ήταν υψηλότερο από τον μέσο όρο του πληθυσμού (68% είχαν ανώτερη ή ανώτατη εκπαίδευση), ενώ οι εθνοτικές μειονότητες υποεκπροσωπήθηκαν (6%). Για τη διασφάλιση της ακρίβειας των ευρημάτων, το δείγμα σταθμίστηκε ώστε να αντανακλά τον γενικό πληθυσμό.

Πώς μετρήθηκε η ψυχική υγεία;

Οι συμμετέχοντες κλήθηκαν να απαντήσουν σε ερωτηματολόγια που περιλάμβαναν έγκυρα ψυχομετρικά εργαλεία, καθώς και απευθείας ερωτήσεις όπως:
  • “Πόσο ευτυχισμένος αισθανθήκατε την περασμένη εβδομάδα;”
  • “Πόσο ικανοποιημένος είστε από τη ζωή σας;”
  • “Σε ποιο βαθμό αισθάνεστε ότι η ζωή σας έχει αξία;”

Επιπλέον, καταγράφηκαν σημαντικοί παράγοντες όπως η ώρα της ημέρας (από τις 6 π.μ. έως τα μεσάνυχτα), η ημέρα της εβδομάδας, η εποχή και το έτος (2020-2022). Λήφθηκαν επίσης υπόψη δημογραφικά και κοινωνικοοικονομικά χαρακτηριστικά, όπως η ηλικία, το φύλο, το μορφωτικό επίπεδο, η απασχόληση, καθώς και η ύπαρξη διαγνωσμένων σωματικών και ψυχικών παθήσεων.

Τα βασικά ευρήματα

Η ανάλυση των δεδομένων ανέδειξε ένα σαφές μοτίβο: οι άνθρωποι ξυπνούν γενικά με καλύτερη διάθεση, εμφανίζοντας χαμηλότερα επίπεδα άγχους, κατάθλιψης και μοναξιάς, καθώς και υψηλότερη αίσθηση ευτυχίας, ικανοποίησης από τη ζωή και αξίας της ύπαρξής τους. Αντίθετα, όσο προχωρά η μέρα, τα αρνητικά συναισθήματα αυξάνονται, φτάνοντας στο αποκορύφωμά τους γύρω στα μεσάνυχτα.

Ο ρόλος της ημέρας και της εποχής

Η ημέρα της εβδομάδας είχε μικρότερη επίδραση στην ψυχική υγεία, αλλά οι ερευνητές εντόπισαν μια ενδιαφέρουσα τάση: τα επίπεδα ευτυχίας, ικανοποίησης από τη ζωή και αίσθησης αξίας ήταν υψηλότερα τη Δευτέρα και την Παρασκευή, σε σύγκριση με την Κυριακή, ενώ η ευτυχία παρουσίαζε επίσης αύξηση τις Τρίτες. Αντίθετα, δεν υπήρξαν σημαντικές διαφορές στα επίπεδα μοναξιάς μεταξύ των ημερών.

Όσον αφορά την εποχικότητα, η ψυχική υγεία ήταν αισθητά καλύτερη το καλοκαίρι, με τους ανθρώπους να αναφέρουν χαμηλότερα επίπεδα άγχους και κατάθλιψης και υψηλότερη αίσθηση ευημερίας, συγκριτικά με τον χειμώνα. Ωστόσο, οι εποχιακές διαφορές δεν φαίνεται να επηρεάζουν τις ημερήσιες διακυμάνσεις.

Γιατί η ψυχική υγεία είναι χειρότερη το βράδυ;

Οι ερευνητές παρατήρησαν ότι οι ημερήσιες διακυμάνσεις της ψυχικής υγείας μπορεί να σχετίζονται με φυσιολογικές διεργασίες που διέπονται από το βιολογικό ρολόι του οργανισμού. Για παράδειγμα, τα επίπεδα κορτιζόλης (της ορμόνης που σχετίζεται με το στρες) είναι υψηλότερα το πρωί και μειώνονται σταδιακά μέχρι την ώρα του ύπνου.

Επιπλέον, οι διαφορές μεταξύ των καθημερινών και των Σαββατοκύριακων ενδέχεται να οφείλονται σε διαφορετικά πρότυπα δραστηριοτήτων. Η έλλειψη επαγγελματικών ή κοινωνικών υποχρεώσεων τα Σαββατοκύριακα μπορεί να επηρεάζει τη διάθεση, ενώ οι ψυχολογικές πιέσεις της εβδομάδας εργασίας μπορεί να είναι μεγαλύτερες τις καθημερινές.

Πρακτικές εφαρμογές των ευρημάτων

Τα αποτελέσματα της μελέτης έχουν σημαντικές επιπτώσεις για την παροχή υπηρεσιών ψυχικής υγείας. Οι ερευνητές τονίζουν ότι τα επίπεδα ψυχικής ευεξίας είναι χαμηλότερα γύρω στα μεσάνυχτα, τις μέρες της εβδομάδας και κατά τη διάρκεια του χειμώνα. Αυτό σημαίνει ότι οι υπηρεσίες ψυχικής υγείας θα πρέπει να προσαρμόζονται ανάλογα, ενισχύοντας τη διαθεσιμότητα υποστήριξης κατά τις πιο δύσκολες ώρες της ημέρας και εποχές του χρόνου.

Επιπλέον, οι παρατηρήσεις αυτές θα μπορούσαν να αξιοποιηθούν στην κλινική πράξη, επιτρέποντας στους επαγγελματίες να λαμβάνουν υπόψη τις διακυμάνσεις της διάθεσης κατά τη διάρκεια της ημέρας όταν αξιολογούν την ψυχική κατάσταση ενός ατόμου.

Η μελέτη αυτή επιβεβαιώνει επιστημονικά αυτό που πολλοί βιώνουν στην καθημερινότητά τους: το πρωί, η ζωή φαίνεται πιο φωτεινή, ενώ το βράδυ οι ψυχικές πιέσεις εντείνονται. Η αναγνώριση αυτών των προτύπων μπορεί να βοηθήσει τόσο τους επαγγελματίες υγείας όσο και το ευρύ κοινό να διαχειριστούν καλύτερα την ψυχική ευεξία τους, βελτιώνοντας τη συνολική ποιότητα ζωής.