Σαν σήμερα το 1990 πέθανε ο Γιάννης Ρίτσος, ο ποιητής που έφερε την ελληνική ποίηση κοντά στην καρδιά του λαού. Γεννημένος στη Μονεμβασιά το 1909, ο Ρίτσος ανήκει στην «γενιά του τριάντα», τη γενιά που επαναπροσδιόρισε την τέχνη και τον πολιτισμό. Η ποίησή του ήταν πάντα δεμένη με τον λαό, τα ιδανικά του και τους αγώνες του, ενώ οι στίχοι του στάθηκαν γεμάτοι μελωδίες αντίστασης και ελπίδας. Ο «Επιτάφιος», η «Ρωμιοσύνη» και η «Σονάτα του σεληνόφωτος» είναι μόνο λίγα από τα έργα του που ξεπέρασαν τα σύνορα της Ελλάδας και έγιναν διαχρονικά σύμβολα αγάπης για τη ζωή και την ελευθερία.
Ο θρήνος μιας μάνας που ενέπνευσε τον «Επιτάφιο»
Στις 9 Μαΐου 1936, η Θεσσαλονίκη αιματοκυλίζεται από τις συγκρούσεις ανάμεσα στους καπνεργάτες και την αστυνομία κατά τη διάρκεια μεγάλης απεργίας. Στους δρόμους μια μάνα πενθεί για το παιδί της. Συγκεκριμένα η μητέρα του νεαρού Τάσου Τούση θρηνεί γονατισμένη πάνω στο άψυχο κορμί του γιου της, κι αυτή η στιγμή αποτυπώνεται σε μια εμβληματική φωτογραφία, που τυπώνεται στην εφημερίδα «Ριζοσπάστης».
Όταν ο Ρίτσος βλέπει αυτή τη συγκλονιστική εικόνα, «κλείνεται στη σοφίτα του» για δύο μέρες, όπως διηγείται ο ίδιος, και ξεκινά να γράφει ακατάπαυστα. Έτσι γεννιέται ο «Επιτάφιος», ένα ποίημα που αποδίδει το πένθος της μάνας ως σύμβολο για τον αγώνα και την απώλεια, μια φωνή που ενώνει τον πόνο με την ελπίδα.
Ο «Επιτάφιος» δεν είναι απλά ένα ποίημα για τον θρήνο. Είναι μια κραυγή για δικαιοσύνη, μια υπόσχεση πως η ζωή θα συνεχιστεί και θα δικαιώσει τους θυσιασμένους. Οι πρώτες εκδόσεις του το 1936 σημείωσαν τεράστια επιτυχία, ενώ αργότερα η δικτατορία του Μεταξά έκαψε τα τελευταία αντίτυπα στους στύλους του Ολυμπίου Διός. Το έργο του Ρίτσου έγινε σύμβολο αντίστασης, και το 1960, ο Μίκης Θεοδωράκης μελοποίησε τους στίχους του, δίνοντας στους Έλληνες ένα έργο που σφράγισε την πολιτιστική τους ταυτότητα.
Ο ίδιος ο Ρίτσος, σε συνομιλία του με τον Θεοδωράκη, είχε πει: «Μου έκανε τρομερή εντύπωση∙ μα είναι δυνατόν η ποίηση να βρει μια πλήρη αντιστοιχία με τη μουσική; Μέχρι τότε έλεγα πως η κάθε τέχνη είναι αυτάρκης, αλλά ο «Επιτάφιος» βρήκε το δρόμο του προς την ψυχή των ανθρώπων μέσα από τη μελωδία σου».
Η «Ρωμιοσύνη» και το όραμα για ελευθερία
Η ζωή του Ρίτσου ήταν γεμάτη διώξεις, εξορίες και περιορισμούς λόγω των πολιτικών του πεποιθήσεων. Η «Ρωμιοσύνη», ένα από τα σημαντικότερα έργα του, γραμμένη στα χρόνια του Εμφυλίου, αντανακλά την πικρή πραγματικότητα και τον σκληρό αγώνα των απλών ανθρώπων που έμειναν όρθιοι. Οι στίχοι του μελοποιήθηκαν ξανά από τον Θεοδωράκη.
Το 1975, ο Γιάννης Ρίτσος προτάθηκε για το Νόμπελ Λογοτεχνίας, αναγνωρίζοντας το βάθος και τη δύναμη της ποίησής του. Σήμερα, τα έργα του συνεχίζουν να εμπνέουν και να συγκινούν.
Τα σημαντικότερα γεγονότα της ημέρας στην Ελλάδα και τον κόσμο
1675: Ο Γκότφριντ Βίλχελμ Λάιμπνιτς εισάγει τον ολοκληρωτικό λογισμό, χρησιμοποιώντας τον για να υπολογίσει το εμβαδόν κάτω από τη γραφική παράσταση μιας συνάρτησης y=f(x). Η ανακάλυψη αυτή αποτελεί θεμελιώδες βήμα στην ανάπτυξη του απειροστικού λογισμού και παράλληλα θεμελιώνει τις βάσεις για τη σύγχρονη μαθηματική ανάλυση.
1826: Η Αίγινα γίνεται πρωτεύουσα του νεοσύστατου Ελληνικού Κράτους, υπό την ηγεσία του Ιωάννη Καποδίστρια. Ως προσωρινή πρωτεύουσα, η Αίγινα φιλοξενεί τις πρώτες διοικητικές δομές και θεσμούς του ελεύθερου ελληνικού κράτους, προτού η πρωτεύουσα μεταφερθεί στο Ναύπλιο το 1829.
1831: Ο Νατ Τέρνερ, ηγέτης μιας από τις μεγαλύτερες και πιο βίαιες εξεγέρσεις σκλάβων στις Ηνωμένες Πολιτείες, απαγχονίζεται στην πόλη Ιερουσαλήμ της Βιρτζίνια. Η εξέγερση προκάλεσε τον θάνατο περίπου 60 λευκών και οδήγησε σε μαζικά αντίποινα, με τον θάνατο και την εκτέλεση πολλών μαύρων, τόσο όσων συμμετείχαν όσο και άλλων που θεωρήθηκαν ύποπτοι ή συνεργάτες.
1912: Η Εθνοσυνέλευση των Σαμίων κηρύσσει επίσημα την ένωση της Σάμου με την Ελλάδα. Η απόφαση αυτή λαμβάνεται κατά τη διάρκεια των Βαλκανικών Πολέμων, όταν η Ελλάδα επεκτείνει τα σύνορά της, και αντανακλά το αίτημα των Σαμίων για απελευθέρωση από την οθωμανική επικυριαρχία και ένταξη στον εθνικό κορμό.
1912: Ο Ελληνικός Στρατός απελευθερώνει την Καστοριά και τη Χίο από τους Οθωμανούς.
1918: Η Γερμανία υπογράφει τη συμφωνία ανακωχής με τους Συμμάχους σε ένα βαγόνι στο δάσος της Κομπιέν, στη Γαλλία, στις 11 Νοεμβρίου. Η υπογραφή αυτή σηματοδοτεί τη λήξη του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου.
1923: Ο Αδόλφος Χίτλερ συλλαμβάνεται στο Μόναχο για προδοσία για τον ρόλο του στο «Πραξικόπημα της Μπιραρίας».
1950: Σμήνος ελληνικών πολεμικών αεροσκαφών αναχωρεί για την Κορέα για να συμμετάσχει στις επιχειρήσεις υπό τις δυνάμεις του ΟΗΕ, σηματοδοτώντας τη συμμετοχή της Ελλάδας στον Πόλεμο της Κορέας.
1961: Ανακοινώνεται η ανακάλυψη κρανίων και εργαλείων της προϊστορικής εποχής στο σπήλαιο Αλεπότρυπα της Μάνης, μια σημαντική αρχαιολογική ανακάλυψη που ρίχνει φως στη ζωή των προϊστορικών ανθρώπων στην περιοχή.
1965: Η λευκή μειονοτική κυβέρνηση του Ίαν Σμιθ στη Ροδεσία (νυν Ζιμπάμπουε) ανακηρύσσει μονομερώς την ανεξαρτησία της από το Ηνωμένο Βασίλειο, επιδιώκοντας να διατηρήσει τον έλεγχο της χώρας παρά τις διεθνείς αντιδράσεις. Η απόφαση οδήγησε σε κυρώσεις και σε μακροχρόνιο αγώνα για την απελευθέρωση, που ολοκληρώθηκε το 1980 με την αναγνώριση της Ζιμπάμπουε.
1971: Το περιοδικό Rolling Stone δημοσιεύει τη σειρά άρθρων του Χάντερ Σ. Τόμσον με τίτλο «Fear and Loathing in Las Vegas». Τα άρθρα, που καταγράφουν τις εξωφρενικές περιπέτειες ενός ταξιδιού στο Λας Βέγκας, είναι γραμμένα στο ιδιαίτερο στιλ του Τόμσον, γνωστό ως «gonzo» δημοσιογραφία, που συνδυάζει μυθοπλασία με δημοσιογραφική αφήγηση. Αυτή η σειρά έγινε τόσο δημοφιλής ώστε εκδόθηκε αργότερα ως βιβλίο ενώ το «Φόβος και παράνοια στο Λας Βέγκας» μεταφέρθηκε και στον κινηματογράφο το 1998 σε σκηνοθεσία του Τέρι Γκίλιαμ, με πρωταγωνιστές τους Τζόνι Ντεπ και Μπενίσιο ντελ Τόρο.
2002: Το σχέδιο Ανάν για την επίλυση του Κυπριακού, που εκπόνησε ο γενικός γραμματέας του ΟΗΕ Κόφι Ανάν, παραδίδεται στην Κυπριακή Δημοκρατία, την τουρκοκυπριακή πλευρά και τις εγγυήτριες δυνάμεις (Ελλάδα, Τουρκία και Μεγάλη Βρετανία). Ο πρωθυπουργός Κώστας Σημίτης και ο πρόεδρος της Κύπρου Γλαύκος Κληρίδης δηλώνουν ότι το σχέδιο είναι διαπραγματεύσιμο. Το αποκαλούμενο σήμερα «σχέδιο Ανάν Ι» προσέφερε στις δύο κοινότητες πολιτική ισότητα και τη δυνατότητα συνύπαρξης σε ένα ενιαίο κράτος, το οποίο θα ονομαζόταν «Ενωμένη Κυπριακή Δημοκρατία» (United Cyprus Republic). Αν και το σχέδιο γέννησε ελπίδες για το μέλλον, τελικά απορρίφθηκε από τους Ελληνοκύπριους, σηματοδοτώντας μια από τις πιο διχαστικές στιγμές στην ιστορία του Κυπριακού.
2004: Η Οργάνωση για την Απελευθέρωση της Παλαιστίνης επιβεβαιώνει τον θάνατο του Γιάσερ Αραφάτ από άγνωστες αιτίες. Λίγα λεπτά αργότερα, εκλέγεται πρόεδρος της Παλαιστινιακής Αρχής ο Μαχμούντ Αμπάς.
2007: Εσωκομματικές εκλογές διεξάγονται στο ΠΑΣΟΚ, μετά την ήττα στις εκλογές της 16ης Σεπτεμβρίου. Οι τρεις υποψήφιοι για την προεδρία είναι ο Γιώργος Παπανδρέου, ο Ευάγγελος Βενιζέλος και ο Κώστας Σκανδαλίδης, με τον πρώτο να επανεκλέγεται.
Γεννήσεις
1896 – Κώστας Καρυωτάκης, έλληνας ποιητής, εκπρόσωπος της μελαγχολικής ποίησης και της γενιάς του ’20
1945 – Γιάννης Καλαϊτζής, έλληνας σκιτσογράφος, γνωστός για τα καυστικά του σκίτσα και πολιτικά σχόλια
1962 – Ντέμι Μουρ, αμερικανίδα ηθοποιός, με επιτυχίες όπως «Ghost» και «G.I. Jane»
1974 – Λεονάρντο Ντι Κάπριο, αμερικανός ηθοποιός, βραβευμένος με Όσκαρ και πρωταγωνιστής σε ταινίες όπως «Inception» και «The Revenant»
Θάνατοι
1950 – Αλέξανδρος Διομήδης, έλληνας τραπεζικός και πολιτικός, που διετέλεσε πρωθυπουργός της Ελλάδας
1990 – Γιάννης Ρίτσος, έλληνας ποιητής, από τους σπουδαιότερους της νεοελληνικής ποίησης και γνωστός για το «Επιτάφιο»
2004 – Γιάσερ Αραφάτ, παλαιστίνιος πολιτικός, ηγέτης της Παλαιστινιακής Αρχής και βραβευμένος με Νόμπελ Ειρήνης
2022 – Μίνα Αδαμάκη, ελληνίδα ηθοποιός, αγαπημένη στο κοινό για ρόλους σε τηλεοπτικές σειρές και θέατρο
Επέτειοι – Παγκόσμιες Ημέρες
Ημέρα της Ιδιωτικής Ασφάλισης
Ημέρα του Οριγκάμι
Σήμερα γιορτάζουν
Βικέντιος, Βίκτωρας, Δράκων, Μηνάς, Μίνος
