Σαν σήμερα το 1922, η Ελλάδα ζούσε μια από τις πιο δραματικές στιγμές της σύγχρονης ιστορίας της. Η Δίκη των «6», όπως έμεινε γνωστή, ξεκίνησε σε μια ατμόσφαιρα έντονης πολιτικής αναταραχής και λαϊκής οργής. Οι πρωταγωνιστές ήταν έξι άνδρες, κορυφαίες πολιτικές και στρατιωτικές προσωπικότητες, που κατηγορήθηκαν για τη Μικρασιατική Καταστροφή και το άδοξο τέλος του ελληνικού οράματος της Μεγάλης Ιδέας. Το στρατοδικείο που τους δίκασε συγκροτήθηκε από τους βενιζελικούς αξιωματικούς που οδήγησαν την Επανάσταση του 1922, λίγους μήνες μετά την κατάρρευση του μικρασιατικού μετώπου.
Η τραγωδία της Μικρασιατικής Καταστροφής, με την απώλεια εδαφών, στρατού και χιλιάδων ζωών, είχε ήδη πληγώσει βαθιά την ελληνική κοινωνία. Η ανάγκη για απονομή δικαιοσύνης ήταν έντονη, καθώς οι πολίτες ζητούσαν να λογοδοτήσουν οι υπαίτιοι για την ανείπωτη καταστροφή και τα δεινά που ακολούθησαν. Το έκτακτο στρατοδικείο στήθηκε στην ειδικά διαρρυθμισμένη αίθουσα συνεδριάσεων της Παλαιάς Βουλής, όπου η δημόσια αίσθηση του τραγικού και του παράλογου ενώθηκαν, σε ένα από τα πιο κρίσιμα επεισόδια του Εθνικού Διχασμού.
Οι κατηγορούμενοι, Δημήτριος Γούναρης, Νικόλαος Στράτος, Νικόλαος Θεοτόκης, Γεώργιος Μπαλτατζής, Γεώργιος Χατζηανέστης και Πέτρος Πρωτοπαπαδάκης, κρίθηκαν υπεύθυνοι για την πολιτική και στρατιωτική αποτυχία της εκστρατείας και καταδικάστηκαν σε θάνατο, ενώ δύο άλλοι, ο Μιχαήλ Γούδας και ο Ξενοφών Στρατηγός, καταδικάστηκαν σε ισόβια. Οι εκτελέσεις των έξι ανδρών έγιναν μόλις δύο ημέρες μετά την καταδίκη τους, στις 15 Νοεμβρίου, σε ένα κλίμα εκδίκησης και εθνικής ταπείνωσης.
Το πολιτικό παρασκήνιο και η σημασία της δίκης
Η δίκη δεν ήταν απλώς μια διαδικασία απονομής δικαιοσύνης, αλλά και μια πολιτική κίνηση για να κατευναστεί η οργή του λαού και να δοθεί ένα τέλος στην εποχή των ηττών. Οι βενιζελικοί αξιωματικοί που είχαν πρωταγωνιστικό ρόλο στην Επανάσταση του 1922 ήθελαν να αποδώσουν τις ευθύνες για τη Μικρασιατική Καταστροφή στους αντιπάλους τους, τους βασιλικούς. Ωστόσο, η ίδια η δίκη ενίσχυσε ακόμη περισσότερο τον Εθνικό Διχασμό, τον οποίο είχαν αρχικά σκοπό να κατευνάσουν. Οι εκτελέσεις των «6» αποτέλεσαν ένα ισχυρό πλήγμα για τη μοναρχία και το φιλοβασιλικό στρατόπεδο, βαθαίνοντας την πολιτική και κοινωνική πόλωση.
Η Δίκη των «6» ήταν μια πράξη εξιλασμού, που απάντησε στην ανάγκη για λογοδοσία, αλλά και μια μορφή πολιτικής εκδίκησης. Οι υποστηρικτές των κατηγορουμένων κατήγγειλαν τη διαδικασία ως άδικη και πολιτικά υποκινούμενη, ενώ πολλοί ιστορικοί εκτιμούν ότι η ενοχοποίηση των συγκεκριμένων ανδρών δεν αρκούσε για να εξηγήσει τις πολυδιάστατες αιτίες της Μικρασιατικής Καταστροφής.
Μια δίκη που συνεχίζει να διχάζει
Σήμερα, η Δίκη των «6» παραμένει ένα από τα πιο αμφιλεγόμενα κεφάλαια της ελληνικής ιστορίας, με τις απόψεις να διίστανται για το κατά πόσο αποδόθηκε δικαιοσύνη ή αν απλώς θυσιάστηκαν εξιλαστήρια θύματα για την καταστροφή. Οι πρωταγωνιστές της δίκης αναδείχθηκαν σε σύμβολα της εποχής τους, με τη μνήμη τους να συνοδεύεται από αντιπαραθέσεις για το ρόλο τους στην εθνική τραγωδία.
Η ιστορική αυτή δίκη ξεκίνησε με στόχο την κάθαρση, αλλά εν τέλει άφησε ανεξίτηλα σημάδια στην ελληνική πολιτική σκηνή και συνείδηση. Ο Εθνικός Διχασμός, οι πολιτικές ευθύνες και η αναζήτηση εξιλαστήριων θυμάτων αποτελούν διαχρονικές έννοιες, που επανέρχονται συνεχώς στην πολιτική κουλτούρα της χώρας.
Τα σημαντικότερα γεγονότα της ημέρας στην Ελλάδα και τον κόσμο
802: Η αυτοκράτειρα Ειρήνη η Αθηναία καθαιρείται από τον θρόνο της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας, έπειτα από συνωμοσία των αυλικών της. Στη θέση της αναλαμβάνει ο Νικηφόρος Α’.
1517: Ο Μαρτίνος Λούθηρος θυροκολλεί τις «95 Θέσεις» του στον Καθεδρικό Ναό της Βιτεμβέργης, καταγγέλλοντας την πρακτική της πώλησης συγχωροχαρτιών από την παπική Εκκλησία. Η πράξη αυτή σηματοδοτεί την αρχή της Μεταρρύθμισης, οδηγώντας τελικά στο σχίσμα της Καθολικής Εκκλησίας και στη γέννηση του Προτεσταντισμού, που έφερε σημαντικές θρησκευτικές και κοινωνικές αλλαγές στην Ευρώπη.
1892: Ο Άρθουρ Κόναν Ντόιλ δημοσιεύει τις «Περιπέτειες του Σέρλοκ Χολμς».
1908: Τελετή λήξης των 4ων Ολυμπιακών Αγώνων στο Λονδίνο, που άρχισαν στις 27 Απριλίου. Η Ελλάδα κατέκτησε τρία αργυρά μετάλλια, δύο με τον Κωνσταντίνο Τσικλητήρα στο ύψος και μήκος άνευ φοράς και ένα με τον Δώριζα στον ακοντισμό.
1917: Κατά τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο, διεξάγεται η μάχη της Μπερ Σεβά, όπου πραγματοποιείται η «τελευταία επιτυχημένη έφοδος ιππικού στην ιστορία».
1918: Η Αυστρία κηρύσσεται Δημοκρατία, καθώς με επανάσταση του λαού εγκαταλείπει το θρόνο ο Αυτοκράτορας Κάρολος των Αψβούργων.
1922: Στην Ελλάδα αρχίζει η Δίκη των «6». Με την ονομασία αυτή έμεινε στην ιστορία η δίκη των πρωταίτιων της Μικρασιατικής Καταστροφής από έκτακτο στρατοδικείο, που συγκρότησαν οι βενιζελικοί αξιωματικοί της Επανάστασης του 1922. Η τραγωδία της Μικρασιατικής Καταστροφής επιστεγάστηκε με την καταδίκη σε θάνατο πέντε πολιτικών και ενός αρχιστρατήγου (Δημήτριος Γούναρης, Νικόλαος Στράτος, Νικόλαος Θεοτόκης, Γεώργιος Μπαλτατζής, Γεώργιος Χατζηανέστης και Πέτρος Πρωτοπαπαδάκης) και άλλων δύο σε ισόβια (Μιχαήλ Γούδας, Ξενοφών Στρατηγός), οι οποίοι κρίθηκαν υπαίτιοι της καταστροφής. Η δίκη διεξήχθη από τις 31 Οκτωβρίου έως τις 15 Νοεμβρίου 1922 στην ειδικά διαρρυθμισμένη αίθουσα συνεδριάσεων της Βουλής (Παλαιά Βουλή). Ήταν ένα από τα πιο δραματικά επεισόδια του Εθνικού Διχασμού. Την ίδια μέρα αποφασίζεται ότι οι ΗΠΑ θα συμμετέχουν στο Διεθνές Δικαστήριο, που σύστησε η Κοινωνία των Εθνών.
1922: Στην Ιταλία σχηματίζεται φασιστική κυβέρνηση με πρωθυπουργό τον 39χρονο Μπενίτο Μουσολίνι, ο οποίος γίνεται ο νεότερος ηγέτης της χώρας στην ιστορία της. Ο ίδιος αναλαμβάνει και τα υπουργεία Εσωτερικών και Εξωτερικών.
1940: Β’ Παγκόσμιος Πόλεμος: Ο φυλακισμένος ηγέτης του ΚΚΕ, Νίκος Ζαχαριάδης, με επιστολή του που δημοσιεύεται στον παράνομο «Ριζοσπάστη», καλεί τον ελληνικό λαό να δώσει όλες του τις δυνάμεις στον πόλεμο κατά των Ιταλών φασιστών. Την ίδια ημέρα, τα αντιτορπιλικά «Σπέτσες» και «Ψαρά» καταφτάνουν στα αλβανικά παράλια, απέναντι από την Κέρκυρα, όπου αποβιβάζονται ιταλικά στρατεύματα. Αφού σηκώσουν την ελληνική σημαία, αρχίζουν να βομβαρδίζουν τους Ιταλούς επί μιάμιση ώρα. Επίσης την ίδια ημέρα, αγγλικά πολεμικά ποντίζουν νάρκες στα ελληνικά ύδατα, ενώ αγγλικά στρατεύματα αποβιβάζονται στην Κρήτη, όπου και θα παραμείνουν έως τις 28 Μαΐου.
1958: Ο πρώτος βηματοδότης καρδιάς εμφυτεύεται στον σουηδό Άρνε Λάρσον από τον πρωτοπόρο σουηδό καρδιοχειρουργό Άκε Σένινγκ στο ιατρικό ινστιτούτο «Καρολίνσκα» της Στοκχόλμης. Είναι μάρκας Siemens και κατασκευάστηκε από τον εφευρέτη – γιατρό Ρούνε Έλμκβιστ.
1958: Ο Σοβιετικός συγγραφέας Μπόρις Πάστερνακ αναγκάζεται να αρνηθεί το Νόμπελ Λογοτεχνίας, το οποίο του απονεμήθηκε για το μυθιστόρημά του «Δόκτωρ Ζιβάγκο». Η απόφαση αυτή επιβλήθηκε από τις σοβιετικές αρχές, που θεώρησαν το έργο του πολιτικά προβληματικό, καθώς απεικόνιζε με κριτικό τρόπο τη ζωή στη Σοβιετική Ένωση. Η άρνηση του βραβείου προκάλεσε διεθνή κατακραυγή και τόνισε τη λογοκρισία και την καταπίεση των συγγραφέων στην ΕΣΣΔ.
1975: Οι Queen κυκλοφορούν το εμβληματικό τραγούδι «Bohemian Rhapsody», το οποίο γίνεται αμέσως μεγάλη επιτυχία και κατακτά την κορυφή των βρετανικών charts. Το τραγούδι, με τη μοναδική του δομή που συνδυάζει μπαλάντα, όπερα και ροκ, καθιερώνει τους Queen ως ένα από τα σημαντικότερα συγκροτήματα στην ιστορία της μουσικής και αναδεικνύει το ταλέντο του Φρέντι Μέρκιουρι ως τραγουδοποιού και ερμηνευτή.
1984: Δολοφονείται από δύο σωματοφύλακές της η πρωθυπουργός της Ινδίας, Ίντιρα Γκάντι.
1985: Έκρηξη βόμβας, με 39 τραυματίες, σημειώνεται σε αστικό λεωφορείο, που εκτελεί το δρομολόγιο Αθήνα – Αργυρούπολη και κινείται επί της Λεωφόρου Βουλιαγμένης στο ύψος της Δάφνης.
1992: Ο πάπας Ιωάννης Παύλος ΙΙ αποκαθιστά τη μνήμη του Γαλιλαίου, ζητώντας δημόσια συγγνώμη για τις διώξεις που υπέστη από την Καθολική Εκκλησία πριν από 359 χρόνια. Αναγνωρίζοντας το λάθος της Ιεράς Εξέτασης, ο Πάπας παραδέχθηκε ότι η Εκκλησία είχε ερμηνεύσει τη Βίβλο λανθασμένα, όταν καταδίκασε τον Γαλιλαίο για τις επιστημονικές του θέσεις, όπως η υποστήριξη του ηλιοκεντρικού συστήματος, το οποίο θεωρήθηκε αιρετικό τον 17ο αιώνα.
2017: Ξεκινούν οι κατεδαφίσεις των σπιτιών της ελληνικής μειονότητας στη Χειμάρρα της Αλβανίας από την επιθεώρηση χωροταξίας του δήμου, η οποία είχε στείλει ειδοποιητήρια σε 19 οικογένειες Βορειοηπειρωτών, λόγω σχεδίων για κατεδάφισή τους.
Γεννήσεις
1888 – Ναπολέων Λαπαθιώτης, έλληνας ποιητής, εκπρόσωπος της ελληνικής λυρικής ποίησης με έντονο ρομαντικό ύφος
1939 – Γιάννης Καλαμίτσης, έλληνας στιχουργός και ραδιοφωνικός παραγωγός, γνωστός για τη συνεργασία του με σπουδαίους συνθέτες
1946 – Σπήλιος Σπηλιωτόπουλος, έλληνας πολιτικός, πρώην υπουργός Εθνικής Άμυνας
1955 – Μιχάλης Χρυσοχοΐδης, έλληνας πολιτικός, με μακρά θητεία σε θέσεις υπουργού Δημόσιας Τάξης
1967 – Πέτρος Γαϊτάνος, έλληνας τραγουδιστής, γνωστός για τις ερμηνείες του σε βυζαντινή μουσική και θρησκευτικούς ύμνους
1972 – Γρηγόρης Γεωργάτος, έλληνας ποδοσφαιριστής, διάσημος για την καριέρα του στον Ολυμπιακό και την εθνική ομάδα
Θάνατοι
1926 – Χάρι Χουντίνι, ούγγρος μάγος, διάσημος για τις αποδράσεις και τα εντυπωσιακά του κόλπα
1984 – Ίντιρα Γκάντι, ινδή πολιτικός, πρωθυπουργός της Ινδίας, που δολοφονήθηκε από τους σωματοφύλακές της
1985 – Νίκος Εγγονόπουλος, έλληνας ζωγράφος και ποιητής, εκπρόσωπος του υπερρεαλισμού στην Ελλάδα
1993 – Φεντερίκο Φελίνι, ιταλός σκηνοθέτης, δημιουργός εμβληματικών ταινιών όπως «La Dolce Vita»
1993 – Ρίβερ Φίνιξ, αμερικανός ηθοποιός, ανερχόμενο ταλέντο που έφυγε πρόωρα από τη ζωή
2002 – Μιχαήλ Στασινόπουλος, έλληνας πολιτικός, πρώτος Πρόεδρος της Ελληνικής Δημοκρατίας μετά τη μεταπολίτευση
Επέτειοι – Παγκόσμιες Ημέρες
Παγκόσμια Ημέρα Αποταμίευσης
Παγκόσμια Ημέρα Πόλεων
Σήμερα γιορτάζουν
Απελλής, Αμπλία, Αριστόβουλος, Νάρκισσος, Στρατονίκη
