«Μη αναστρέψιμη» η κατάσταση των ΔΕΚΟ

Το πρώτο βήμα αφορούσε στον ΟΣΕ. Το δεύτερο, αφορά στην αναδιάρθρωση και εξυγίανση του ΟΑΣΑ και των φορέων που εποπτεύει: ΕΘΕΛ (μπλε λεωφορεία), ΗΛΠΑΠ (τρόλεϊ) και ΗΣΑΠ (τρένα).

Στο «κάδρο», όμως, μπαίνουν και η Αττικό Μετρό και το Τραμ. Με αποτέλεσμα, έως τουλάχιστον το τέλος του έτους, οι ΔΕΚΟ να βρίσκονται στην «καθημερινότητα» των υπουργείων Οικονομικών και Υποδομών, των εργαζόμενών τους και των πολιτών γενικότερα.

Όχι, άλλωστε, αδικαιολόγητα. Τα ελλείμματα και τα χρέη των ΔΕΚΟ (αλλά και αυτά των ταμείων, των νοσοκομείων και των ΟΤΑ), συνυπολογίζονται στο έλλειμμα και το χρέος της Γενικής Κυβέρνησης.

Το αποτέλεσμα είναι ότι το δημοσιονομικό έλλειμμα για το 2009 θα αυξηθεί στο 15,4% του ΑΕΠ κατά πάσα πιθανότητα (από 13,8% του ΑΕΠ, που προέβλεπε το προσχέδιο του νέου προϋπολογισμού), και αναμένεται να εγείρει αξιώσεις από ορισμένους κοινοτικούς αξιωματούχους για τη λήψη πρόσθετων μέτρων. Για την οριστικοποίηση του ύψους του ελλείμματος, το κλιμάκιο της Ευρωπαϊκής Στατιστικής Υπηρεσίας (Eurostat) και στελέχη της Ελληνικής Στατιστικής Αρχής (ΕΛΣΤΑΤ) έλεγξαν μάλιστα, εκτός των άλλων, και τα στοιχεία των μεγάλων δήμων της χώρας.

Σύμφωνα με τα στοιχεία που δημοσιοποίησε πρόσφατα το υπουργείο Οικονομικών, η κατάσταση στις 11 πιο ελλειμματικές ΔΕΚΟ μπορεί να χαρακτηριστεί «μη αναστρέψιμη» όσον αφορά στη μελλοντική επιβίωσή τους, εκτός και εάν ληφθούν δραστικά μέτρα.

Το 2009, τα ελλείμματα των ΟΣΕ, ΕΔΙΣΥ, ΤΡΑΙΝΟΣΕ, ΗΣΑΠ, ΗΛΠΑΠ, ΕΘΕΛ, ΕΑΣ, ΕΑΒ, ΕΤΑ, ΤΕΟ και ΟΔΙΕ ανήλθαν σε 1,7 δισ. ευρώ (αυξημένα κατά 6,3% σε σχέση με το 2008). Τα χρέη τους ανήλθαν σε 12 δισ. ευρώ, καταγράφοντας αύξηση της τάξης του 10% σε σχέση με το 2008. Παράλληλα, οι επιχειρήσεις αυτές κατέβαλαν το 2009 για τόκους 574,1 εκατ. ευρώ, ενώ με την εγγύηση του ελληνικού δημοσίου άντλησαν 1,31 δισ. ευρώ και οι καταπτώσεις των εγγυήσεων αυτών ανήλθαν σε 632 εκατ. ευρώ.

Την ίδια στιγμή, όμως, ο μέσος μισθός ενός εργαζομένου σε ΔΕΚΟ αυξήθηκε το 2009 στα 40.772 ευρώ ετησίως, από 38.287 ευρώ που ήταν το 2008 (αύξηση κατά 6,5%). Μάλιστα, το συνολικό μισθολογικό κόστος σε πέντε από τις 11 ΔΕΚΟ (ΕΘΕΛ, ΗΛΠΑΠ, ΕΑΣ, ΗΣΑΠ και ΤΡΑΙΝΟΣΕ) είναι υψηλότερο από τα συνολικά έσοδά τους. Στο μισθολογικό “ρετιρέ” βρίσκονται οι εργαζόμενοι στον ΗΣΑΠ (56.554 ευρώ) και ακολουθούν εκείνοι στην ΤΡΑΙΝΟΣΕ, τον ΟΔΙΕ, την ΕΑΒ και την ΕΔΙΣΥ. Είναι χαρακτηριστικό, επίσης, ότι ενώ τα έσοδα των επιχειρήσεων μειώνονται (κατά 6,4% στην τριετία 2007- 2009), τα ελλείμματα διογκώνονται (κατά 31% το ίδιο διάστημα).

Υπάρχουν, πάντως, δύο γεγονότα την τελευταία δεκαετία, που συνέβαλαν τα μέγιστα στις εξελίξεις αυτές. Στις αρχές της δεκαετίας, το Δημόσιο σταμάτησε να εξυπηρετεί τα δάνεια των επιχειρήσεων, τα οποία ανελήφθησαν από τις ίδιες μέσω συνεχών δανεισμών. Το δεύτερο γεγονός καταγράφεται στα μέσα της δεκαετίας, όταν αυξήθηκαν σημαντικά οι ανάγκες των συγκοινωνιακών, κυρίως, ΔΕΚΟ για επενδύσεις. Για την υλοποίηση των επενδύσεων αυτών, οι ΔΕΚΟ συνήψαν νέα δάνεια και επιβάρυναν περαιτέρω τα οικονομικά μεγέθη τους.

Το ερώτημα που ανακύπτει είναι, τι μέλλει γενέσθαι; Στόχος των υπουργείων Οικονομικών και Υποδομών είναι ο δραστικός περιορισμός του μισθολογικού κόστους και των λειτουργικών δαπανών από τη μία πλευρά και η αύξηση των εσόδων από την άλλη. Ώστε, να μειωθεί η “αιμορραγία” που προκαλείται στον προϋπολογισμό από τις επιχορηγήσεις.

Όσον αφορά στις αστικές συγκοινωνίες, αναμένεται η μείωση των πέντε εταιριών σε δύο. Θα υπάρχει η εταιρία με έργο σταθερής τροχιάς (ΗΣΑΠ, Μετρό, Τραμ) και αυτή με την ΕΘΕΛ και τους ΗΛΠΑΠ. Στις εν λόγω συγχωνεύσεις και στην αναμόρφωση των οικονομικών στοιχείων των επιχειρήσεων, θα βασισθούν και οι κινήσεις σχετικά με τον περιορισμό του μισθολογικού κόστους. Θα περικοπούν, κυρίως, επιδόματα και υπερωρίες, από τη μείωση των οποίων το υπουργείο Οικονομικών υπολογίζει για το τρέχον έτος ένα όφελος της τάξης των 200 εκατ. ευρώ. Για τη μείωση του λειτουργικού κόστους, πέραν των μετατάξεων των εργαζομένων κατά το πρότυπο του ΟΣΕ, η Ειδική Γραμματεία ΔΕΚΟ του υπουργείου Οικονομικών έχει ήδη ζητήσει να περικοπούν κατά 15% οι λειτουργικές δαπάνες το τελευταίο τρίμηνο εφέτος. Είναι χαρακτηριστικό, σύμφωνα με τα στοιχεία του υπουργείου, ότι το 2009 οι ΔΕΚΟ στο σύνολό τους δαπάνησαν, μεταξύ άλλων: 40 εκατ. ευρώ για ενοίκια, 30 εκατ. ευρώ για τηλεφωνικές συνομιλίες, 11 εκατ. ευρώ για διαφήμιση και 8 εκατ. ευρώ για αναλώσιμα υλικά (γραφική ύλη, έντυπα, κ.λπ.). Ταυτόχρονα, εξετάζεται η αλλαγή στο σύστημα των προμηθειών, ώστε οι προμήθειες να είναι μαζικές για όλες τις επιχειρήσεις.

Ο περιορισμός των δαπανών θα παρακολουθείται σε μηνιαία βάση από την Ειδική Γραμματεία ΔΕΚΟ. Στην περίπτωση παρεκλίσεων, θα ενεργοποιούνται οι κυρώσεις που προβλέπει ο νόμος για τις ΔΕΚΟ: παύση προέδρου, διευθύνοντος συμβούλου και μελών διοικητικών συμβουλίων, μη παροχή εγγυήσεων Δημοσίου για τη σύναψη νέων δανείων, καθώς και δέσμευση έως και 50% των επιχορηγήσεων από τον προϋπολογισμό και το ΠΔΕ.

Στο σκέλος της αύξησης των εσόδων, υπάρχουν εισηγήσεις για αύξηση της τιμής του εισιτηρίου κατά 20% (σε 1,20 ευρώ)- με ανάλογη αύξηση στην τιμή των μηνιαίων καρτών-, εντατικοποίηση των ελέγχων για λαθρεπιβίβαση (ίσως και σε συνεργασία με ιδιώτες), μείωση ή και κατάργηση δρομολογίων που αλληλοεπικαλύπτονται και ενίσχυση των γραμμών με τη μεγαλύτερη επιβατική κίνηση.

Πάντως, η κυβέρνηση έχει διαμηνύσει ότι οι αστικές συγκοινωνίες δεν πρόκειται να ιδιωτικοποιηθούν. Όπως δεν πρόκειται να ιδιωτικοποιηθεί, παρά την αναδιάρθρωση, και η Ελληνική Αεροπορική Βιομηχανία (ΕΑΒ). Στον αντίποδα, τα Ελληνικά Αμυντικά Συστήματα (ΕΑΣ) και η Ελληνική Βιομηχανία Οχημάτων (ΕΛΒΟ), πρόκειται να αναδιαρθρωθούν και να αποκρατικοποιηθούν.

Πέραν των ΔΕΚΟ, το υπουργείο Οικονομικών, σε συνεργασία με τα συναρμόδια υπουργεία, θα επιδιώξει την εξοικονόμηση πόρων και από τους άλλους φορείς του ευρύτερου δημόσιου τομέα. Άλλωστε, το “μήνυμα” που έχει σταλεί προς πάσα κατεύθυνση είναι σαφές: Οι επιχορηγήσεις από τον προϋπολογισμό θα μειωθούν στο ελάχιστο. “Πιλότος” και εδώ είναι ο ΟΣΕ, οι επιχορηγήσεις για τον οποίο θα περιορισθούν σε 50 εκατ. ευρώ το 2011 από 1 δις. ευρώ το 2009. Έτσι, για παράδειγμα, στόχος είναι η εξοικονόμηση 500 εκατ. ευρώ από την εφαρμογή του “Καλλικράτη” στον χώρο της τοπικής αυτοδιοίκησης, αλλά και το όφελος 1 δις. ευρώ από την εφαρμογή του συστήματος ηλεκτρονικής συνταγογράφησης στα νοσοκομεία και τα ταμεία.

Απώτερος στόχος είναι, η περικοπή των δαπανών να αντισταθμίσει τα έσοδα από τη φορολογία (π.χ. θεωρείται ότι μέρος των εσόδων 1 δις. ευρώ από την αύξηση του ΦΠΑ μπορεί να αναπληρωθεί από τη μείωση των δαπανών στις ΔΕΚΟ κατά 300- 400 εκατ. ευρώ). Στο ίδιο μήκος κύματος, άλλωστε, κινήθηκε και ο διοικητής της Τραπέζης της Ελλάδος, επισημαίνοντας, μέσω της έκθεσής του, ότι δεν πρέπει να επιβληθούν πρόσθετες φορολογίες και το βάρος για τη μείωση του δημοσιονομικού ελλείμματος να δοθεί στο σκέλος των δαπανών.