Η Διεθνής Έκθεση Θεσσαλονίκης αποτελεί έναν από τους μακροβιότερους και σημαντικότερους θεσμούς στην Ελλάδα, διαδραματίζοντας κομβικό ρόλο στην οικονομική, κοινωνική, πολιτική και πολιτιστική ζωή της χώρας. Από την πρώτη της διοργάνωση το 1926 μέχρι σήμερα, η ΔΕΘ έχει εξελιχθεί σε έναν πυλώνα ανάπτυξης, καινοτομίας και διεθνούς συνεργασίας, με την πορεία της να αντικατοπτρίζει τις αλλαγές που έχει βιώσει πολυεπίπεδα η χώρα μας.
Η γέννηση της ΔΕΘ: Ο οραματισμός του βουλευτή – καθηγητή ζωολογίας, Ν. Γερμανού
Όλα ξεκίνησαν πριν από 99 χρόνια. Τον Απρίλιο του 1925 ο καθηγητής ζωολογίας του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης και αντιβενιζελικός βουλευτής, Νικόλαος Γερμανός (σ.σ. το επίθετό του οφείλεται στο γεγονός ότι σπούδασε στη Γερμανία, ο πατέρας του έφερε το επώνυμο Λιόλιος), καταθέτει την ιδέα για τη δημιουργία μιας «διεθνούς ετήσιας εμποροπανηγύρεως» στη συμπρωτεύουσα. Προφανώς και συμφωνούν μαζί του οι τοπικοί φορείς και οι επιχειρηματίες της Βόρειας Ελλάδας. Μέσα σε μόλις δύο εικοσιτετράωρα εξασφαλίζει τη σχετική έγκριση από το οικονομικό επιτελείο της κυβέρνησης.
Στις 30 Απριλίου 1925 ο υπουργός Εθνικής Οικονομίας της κυβέρνησης Μιχαλακόπουλου, Κωνσταντίνος Σπυρίδης, του στέλνει την εξής επιστολή: «Εἰς ἀπάντησιν τῆς ὑμετέρας ἀπὸ 28ης ᾿Απριλίου ἐ. ἔ. αἰτήσεως, περὶ χορηγήσεως ἀδείας πρὸς Οργάνωσιν Διεθνοῦς Ἐμπορικῆς Πανηγύρεως ἐν Θεσσαλονίκῃ κατὰ τὸν προσεχῆ Σεπτέμβριον, δηλοῦμεν ὑμῖν ὅτι ἀποδεχόμεθα κατ᾽ ἀρχὴν τὴν ὀργάνωσιν τῆς Ἐκθέσεως ταύτης, ἐφ’ ὅσον ἤθελεν ἐξασφαλισθῇ ἐκ τῶν προτέρων ἡ ἐπιτυχὴς ἐμφάνισις τῆς πρώτης ταύτης ἐν ῾Ελλάδι Ὀργανουμένης Διεθνοῦς Ἐμπορικῆς ᾿Αγορᾶς καὶ ὑφ’ οὓς ὅρους ἐκθέτετε ἐν τῇ ἀναφορᾷ σας, ἐπιφυλασσόμενοι νὰ προβῶμεν εἰς τὸν καταρτισμὸν ἐποπτικῆς Ἐπιτροπῆς τῆς Ἐκθέσεως καὶ τὸν καθορισμὸν τῶν λεπτομερειῶν τῆς ὀργανώσεως αὐτῆς».
Το ιδρυτικό Διοικητικό Συμβούλιο
Έτσι με τον νόμο 5184 του ιδίου έτους, ιδρύεται ως Νομικό Πρόσωπο Δημοσίου Δικαίου, η Διεθνής Έκθεση Θεσσαλονίκης (ΔΕΘ) με πρώτο πρόεδρο τον διευθυντή της Εθνικής Τράπεζας, Διομήδη Βαρλαμίδη, και γενικό διευθυντή τον εμπνευστή του εγχειρήματος, Νικόλαο Γερμανό. Το ιδρυτικό συμβούλιο της Έκθεσης απάρτιζαν επίσης ο δήμαρχος Θεσσαλονίκης, Πέτρος Συνδίκας, ο διευθυντής του εντύπου «Ταχυδρόμος Βορείου Ελλάδος», Νικόλαος Δαρβέρης, ο διευθυντής της Ηλεκτρικής Εταιρείας, Βασίλης Δημητρίου, ο διευθυντής της εφημερίδας «Μακεδονικά Νέα», Πέτρος Λούβαρης, και οι έμποροι, Μικές Μαυροκορδάτος, Σ. Γεωργιάδης, Ζήσης Βέρος, Δημήτρης Kουκουμπάνης και Α. Kατσαρός.
Κυριακή 3 Οκτωβρίου 1926 κόβεται η κορδέλα των εγκαινίων
Τα εγκαίνια της πρώτης ΔΕΘ δεν πραγματοποιήθηκαν το 1925, αλλά έναν χρόνο μετά την κατάθεση της σχετικής ιδέας, την Κυριακή 3 Οκτωβρίου 1926, στο πεδίο ασκήσεων του Γ’ Σώματος Στρατού (Πεδίον του Άρεως). Έναν χώρο συνολικής έκτασης 37.500 τ.μ., εκ των οποίων η Έκθεση κατέλαβε τα 7.000 τ.μ. (για να έχετε μια εικόνα σύγκρισης, σήμερα η ΔΕΘ καταλαμβάνει 180.000 τ.μ. εκ., όπου τα 62.000 τ.μ. είναι στεγασμένα).
Εκεί έγιναν μάλιστα οι 14 από τις 15 προπολεμικές ΔΕΘ. Ο αρχικός αριθμός των εκθετών έφθανε τους 600. Από αυτούς οι 310 προέρχονταν από το εξωτερικό, ενώ υπήρχαν και δύο κρατικές συμμετοχές, της Σοβιετικής Ένωσης και της Βουλγαρίας. Το ενδιαφέρον ήταν ομολογουμένως εντυπωσιακό, με περισσότερους από 100.000 επισκέπτες να περιηγούνται στα περίπτερα. Η επιτυχία της πρώτης αυτής έκθεσης κατέστησε τη ΔΕΘ ετήσιο θεσμό και ενίσχυσε τη φήμη της Θεσσαλονίκης ως εμπορικού και οικονομικού κέντρου.
Η ΔΕΘ τη δεκαετία του 1930: Ενδυνάμωση και διεθνής αναγνώριση
Η δεκαετία του 1930 υπήρξε περίοδος ενδυνάμωσης για τη ΔΕΘ. Το 1931 η Ελληνική Εταιρεία Εναερίων Συγκοινωνιών ΑΕ με την ευκαιρία λειτουργίας της Έκθεσης, προγραμματίζει αεροπορική σύνδεση δύο φορές την ημέρα από Αθήνα προς Θεσσαλονίκη. Την ίδια ώρα οι επισκέπτες μένουν άφωνοι με τον «Γύρο του Θανάτου» που φιλοξενείται στο εντυπωσιακό για τα δεδομένα της εποχής λούνα παρκ, το οποίο έχει στηθεί μέσα στις εγκαταστάσεις της ΔΕΘ.
Δύο χρόνια αργότερα, το 1933, ναυλώνεται έκτακτη αμαξοστοιχία από το Μοναστήρι (τη σημερινή πόλη Μπίτολα της Δημοκρατίας της Βόρειας Μακεδονίας) με βαλκάνιους εμπορικούς αντιπροσώπους και επισκέπτες. Τον Ιανουάριο του 1935 ο εμπνευστής της Έκθεσης, Νικόλαος Γερμανός, φεύγει από τη ζωή. Τέσσερις ώρες πριν αποβιώσει από καρδιακή προσβολή, είχε εξασφαλίσει από την κυβέρνηση νέους χώρους επέκτασης της ΔΕΘ. Σε σχετικό τηλεγράφημα που έστειλε, έγραφε: «Ζήτημα ετελείωσε σήμερον. Αύριον παραλαμβάνω έγγραφα χείρας μου, αναχωρώ Κυριακήν. Γερμανός». Δεν πρόλαβε… Σήμερα, ένα από τα συνεδριακά κέντρα της Helexpo, χωρητικότητας 720 ατόμων έχει πάρει το όνομα «Νικόλαος Γερμανός» προς τιμήν του διαπρεπούς καθηγητή και πολιτικού.
Η ΔΕΘ κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου: Μια αναγκαστική παύση
Στην Έκθεση του 1936 ανάμεσα στις σημαίες της κεντρικής πύλης κυματίζει για πρώτη φορά στον θεσμό και αυτή με τη σβάστικα. Το ίδιο συνέβη και το 1939, με τη ΔΕΘ να ανοίγει τις πύλες της στο κοινό, ελάχιστα εικοσιτετράωρα μετά την εισβολή των στρατιωτικών δυνάμεων του Χίτλερ στην Πολωνία. Με την είσοδο όμως της Ελλάδας στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, η ΔΕΘ αναγκάστηκε να διακόψει τις δραστηριότητές της. Είχε προλάβει να διοργανωθεί η τελευταία πριν εισέλθουμε στις Συμμαχικές Δυνάμεις που αντιμετώπισαν τον Άξονα, το χρονικό διάστημα μεταξύ 22 Σεπτεμβρίου – 22 Οκτωβρίου 1940.
Έξι ημέρες αργότερα ο πρωθυπουργός, Ιωάννης Μεταξάς, θα αρνούνταν τη διέλευση των ιταλικών στρατευμάτων από την ελληνική επικράτεια και θα ξεκινούσε το Αλβανικό Έπος. Την περίοδο της γερμανικής κατοχής τα περίπτερα της Έκθεσης θα χρησιμοποιηθούν ως αποθήκες, ενώ πριν αποχωρήσει η Βέρμαχτ επέλεξε να ανατινάξει μια σειρά από σημαντικά κτίρια, με αποτέλεσμα να διακοπεί ο καίριας σημασίας για την αναπτυξιακή πορεία της χώρας μας θεσμός, για μια ολόκληρη δεκαετία, από το 1941 έως το 1950.
Η επανέναρξη της ΔΕΘ έγινε το 1951, με την πρώτη μεταπολεμική έκθεση να σηματοδοτεί την προσπάθεια ανασυγκρότησης της χώρας. Ξεκίνησε με τη συμμετοχή 400 εκθετών και παρουσίασε ελληνικά προϊόντα και τεχνολογίες της εποχής, εστιάζοντας στην ανασυγκρότηση και στην ανάπτυξη.
Μεταπολεμική ανάκαμψη και οικονομική ανάπτυξη (1950-1960)
Τη δεκαετία του 1950 η οικονομία βελτιώνεται αισθητά και η Διεθνής Έκθεση Θεσσαλονίκης αποτελεί πόλο έλξης για επισκέπτες και επιχειρηματίες από τον δυτικό κόσμο που κλείνουν σειρά συμφωνιών με εγχώριες εταιρείες. Το 1952 το μεγαλύτερο περίπτερο είναι του ομίλου Μποδοσάκη, ενώ το 1953 ασφαλτοστρώνονται οι εγκαταστάσεις και κατασκευάζονται νέες πύλες εισόδου.
Δυστυχώς τον Σεπτέμβριο του 1955 καταγράφεται ο διωγμός των Ελλήνων από την Κωνσταντινούπολη, με αποτέλεσμα το περίπτερο της Τουρκίας να κλείσει πριν από την ολοκλήρωση της Έκθεσης. Σημαντικός σταθμός θεωρείται και το 1960, καθώς με πρωτοβουλία του λογοτέχνη και κριτικού κινηματογράφου, Παύλου Ζάννα, ξεκινά το Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης (με την επωνυμία «Εβδομάδα Ελληνικού Κινηματογράφου» και την καθοριστική συμβολή της Μακεδονικής Καλλιτεχνικής Εταιρείας «Τέχνη») που υιοθετείται αμέσως από τη ΔΕΘ. Από τα περίπτερα περνούν σχεδόν όλες οι γνωστές και σημαντικές προσωπικότητες της ηθοποιίας, όπως η Κατίνα Παξινού, η Τζένη Καρέζη, η Αλίκη Βουγιουκλάκη και ο Δημήτρης Χορν.
Να σημειωθεί, επίσης, ότι το φθινόπωρο του 1967, λίγους μήνες μετά την κατάλυση της Δημοκρατίας, για πρώτη φορά στη ΔΕΘ συμμετέχουν με περίπτερο και οι Ένοπλες Δυνάμεις.
Η ΔΕΘ ως πολιτικό βαρόμετρο και κοινωνικός θεσμός της περιόδου 1970-1980
Κατά τη δεκαετία του ’70, η ΔΕΘ άρχισε να αποκτά ακόμα μεγαλύτερη πολιτική διάσταση. Το 1974, το περίπτερο της Κύπρου αποτελεί ένα είδος χώρου προσκυνήματος για τους επισκέπτες λόγω της εισβολής του Αττίλα 1 και 2 λίγες εβδομάδες νωρίτερα στο νησί, ενώ εκείνες τις ημέρες τοποθετείται και το άγαλμα του Μεγάλου Αλεξάνδρου στην παραλία της Θεσσαλονίκης. Τα κατοπινά χρόνια ο πρωθυπουργός, Κωνσταντίνος Καραμανλής, χρησιμοποιεί το βήμα της Έκθεσης, προκειμένου να ανακοινώσει μια σειρά από οικονομικά μέτρα, κίνηση την οποία θα ακολουθήσουν μέσα στις επόμενες δεκαετίες και οι μετέπειτα πρόεδροι της κυβέρνησης.
Το 1984 ο τότε πρωθυπουργός Ανδρέας Παπανδρέου χαρακτηρίζει τον Κωνσταντίνο Μητσοτάκη «εφιάλτη». Η χρονική συγκυρία δεν είναι τυχαία, καθώς λίγες ώρες πριν ο πολύπειρος κρητικός πολιτικός είχε αναλάβει την αρχηγία της Νέας Δημοκρατίας, παραλαμβάνοντας τη σκυτάλη από τον απερχόμενο, Ευάγγελο Αβέρωφ. Το έτος 1989 τσακώνονται ο μητροπολίτης Θεσσαλονίκης, Παντελεήμων, με τον εκπρόσωπο του Οικουμενικού Πατριάρχη, μητροπολίτη Βαρθολομαίο, για το ποιος θα διαβάσει μήνυμα στα εγκαίνια της ΔΕΘ, στο Παλέ Ντε Σπορ. Θα χρειαστεί η παρέμβαση υπουργών για να μην πάρουν πιο άσχημη τροπή τα πράγματα και ο Μητροπολίτης Θεσσαλονίκης αποχωρεί οργισμένος. Δεν παρίσταται ούτε στο επίσημο δείπνο των εγκαινίων.
Ο Κωνσταντίνος Μητσοτάκης ως πρωθυπουργός μεταβαίνει στη ΔΕΘ το 1992, προκειμένου να εγκαινιάσει το Συνεδριακό Κέντρο Ι. Βελλίδης που έκτοτε θα αποτελεί τον χώρο που γίνονται οι ομιλίες των προέδρων των κυβερνήσεων προς τις παραγωγικές τάξεις, αλλά και οι καθιερωμένες συνεντεύξεις στα μέσα μαζικής ενημέρωσης.
Ο θεσμός της τιμώμενης χώρας ανά χρονιά θα καθιερωθεί το 1998. Η πρωτοβουλία αυτή αποσκοπούσε στην ενίσχυση των διεθνών σχέσεων και στη δημιουργία νέων εμπορικών ευκαιριών για τους συμμετέχοντες. Πρώτη τιμώμενη χώρα ήταν η Λαϊκή Δημοκρατία της Κίνας.
Από την παγκοσμιοποίηση στη νέα εποχή
Με την έλευση της δεκαετίας του 1990, η ΔΕΘ αντιμετώπισε νέες προκλήσεις λόγω της παγκοσμιοποίησης και των τεχνολογικών εξελίξεων. Στην 57η Διεθνή Έκθεση Θεσσαλονίκης (12-21 Σεπτεμβρίου) λειτουργούν στη συμπρωτεύουσα τα 50 πρώτα καρτοτηλέφωνα στην Ελλάδα. Εξ αυτών, 30 εγκαταστάθηκαν στους χώρους της ΔΕΘ και 20 στο αεροδρόμιο «Μακεδονία». Ενώ, στην 59η ΔΕΘ (10-19 Σεπτεμβρίου 1994), για πρώτη χρονιά ο επίσημος κατάλογος εκθετών εκδίδεται και σε ηλεκτρονική μορφή – σε δισκέτα.
Ο εκθεσιακός φορέας διασπάται στις αρχές του νέου αιώνα
Η αλλαγή του αιώνα βρίσκει στην Έκθεση σε διάσπαση, καθώς δημιουργούνται δύο εταιρείες: η ΔΕΘ Α.Ε. και η HELEXPO – ΕΛΛΗΝΙΚΕΣ ΕΚΘΕΣΕΙΣ Α.Ε. Η Διεθνής Έκθεση Θεσσαλονίκης διοργανώνεται πλέον από την HELEXPO και καλείται να εισαγάγει νέες υπηρεσίες και τεχνολογίες για να γίνει ανταγωνιστική. Δεκατρία χρόνια αργότερα όμως, το 2013, έρχεται η επανένωση των δύο εταιρειών σε ένα κοινό σχήμα με την επωνυμία ΔΕΘ HELEXPO A.E. Η νέα εταιρεία ξεκινά σταδιακά μια πιο εξωστρεφή διαδρομή με τη δημιουργία νέων εκθεσιακών γεγονότων και θεματικών πάρκων, αλλά και με την επίτευξη σημαντικών συνεργειών με κρατικούς και ιδιωτικούς φορείς.
Με το βλέμμα στο μέλλον
Η Διεθνής Έκθεση Θεσσαλονίκης παραμένει ένας από τους πιο ζωντανούς και σημαντικούς θεσμούς στην Ελλάδα. Κάθε χρόνο, χιλιάδες εκθέτες και επισκέπτες από όλο τον κόσμο συρρέουν στη Θεσσαλονίκη για να συμμετάσχουν σε αυτό το πολυδιάστατο γεγονός, το οποίο συνεχίζει να αποτελεί σημείο αναφοράς για την ελληνική και διεθνή επιχειρηματικότητα. Η ΔΕΘ συνεχίζει να εξελίσσεται, προσαρμοζόμενη στις νέες τάσεις της εποχής. Ενίοτε, όμως, προσαρμοζόμενη και στις ανάγκες των καιρών, όπως συνέβη με την πανδημία της COVID-19. Το έτος 2020 η ΔΕΘ δεν πραγματοποιήθηκε λόγω των έκτακτων υγειονομικών μέτρων. Ήταν η πρώτη φορά που ακυρωνόταν μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο…
Πηγή φωτογραφιών: Helexpo
