Με τα Ηνωμένα Έθνη να προβλέπουν ότι έως το 2050 ο παγκόσμιος πληθυσμός θα φτάσει τα 9,7 δισεκατομμύρια, ενώ σχεδόν το 70% των ανθρώπων να προβλέπεται ότι θα ζουν σε αστικές περιοχές, επιβαρύνοντας τις πόλεις και το περιβάλλον, είναι φανερό ότι έχει έρθει η ώρα να δούμε τις πόλεις μας… αλλιώς.

Καθώς η αστικοποίηση αναμένεται να είναι ταχύτερη στις χώρες με χαμηλότερο εισόδημα, ο ΟΗΕ προειδοποιεί ότι πολλές πόλεις θα αντιμετωπίσουν προκλήσεις για την κάλυψη των αναγκών του αυξανόμενου αριθμού κατοίκων τους, συμπεριλαμβανομένης της παροχής επαρκών κατοικιών, μεταφορών και ενεργειακών συστημάτων.

Ταυτόχρονα, οι πόλεις συμβάλλουν σημαντικά στην κλιματική αλλαγή, οι οποίες ευθύνονται για το 75% των παγκόσμιων εκπομπών CO2. Για να το αντιμετωπίσουν αυτό, αρχιτέκτονες και σχεδιαστές βρίσκουν καινοτόμες λύσεις: κάθετα αγροκτήματα, θερμοκήπια βιομάζας, αυτόνομα αυτοκίνητα και υπόγεια συστήματα ανακύκλωσης, προκειμένου να κάνουν τις μελλοντικές πόλεις πιο έξυπνες και, κυρίως, πιο οικολογικά βιώσιμες.

Τούτων δοθέντων, οι ερευνητές και οι σχεδιαστές του Space10, του εργαστηρίου καινοτομίας της IKEA που εδρεύει στην Κοπεγχάγη, εξέδωσαν το «The Ideal City», ένα βιβλίο στο οποίο πολλοί έγκριτοι επιστήμονες από διάφορους τομείς (περιβαλλοντολογία, αρχιτεκτονική, διακόσμηση, συγκοινωνιολογία, πολεοδομία, επιχειρηματικότητα) αναρωτιούνται και ταυτόχρονα προτείνουν πώς θα μπορούσαν να εξελιχθούν οι πόλεις μας στο κοντινό μέλλον, ούτως ώστε να καταστεί βιώσιμη η αναπόφευκτη επέκτασή τους.

«Πρόκειται για μία μοναδική ευκαιρία να επανεξετάσουμε τον τρόπο που σχεδιάζουμε τις πόλεις μας προκειμένου να δημιουργήσουμε μια καλύτερη, ασφαλέστερη, υγιέστερη και πιο συναρπαστική καθημερινή ζωή για τους ανθρώπους που θα ζουν μέσα σε αυτές», εξήγησε ο Σίμον Κάσπερσεν, υπεύθυνος επικοινωνίας του Space10.

Σύμφωνα με το Space10 υπάρχουν πέντε γνωρίσματα μίας ιδανικής πόλης: καταρχάς είναι βιώσιμη, δηλαδή λειτουργεί με γνώμονα την ιδέα της κυκλικής οικονομίας τόσο σε οικονομικό όσο και σε οικολογικό επίπεδο. Είναι επίσης προσβάσιμη, ήτοι προσφέρει στέγη σε όλους και υποστηρίζει τη διαφορετικότητα των κατοίκων της. Είναι επίσης και ένας τόπος συναναστροφής όπου ευνοούνται οι πολλαπλές κοινωνικές αλληλεπιδράσεις. Αλλά και ασφαλής, προστατεύοντας τους πολίτες της από τις συνέπειες της κλιματικής αλλαγής. Τέλος, είναι θελκτική, ένα μέρος όπου οι άνθρωποι επιδιώκουν να περνούν όσο το δυνατό περισσότερο χρόνο.

«Αντιληφθήκαμε ότι οι πόλεις μας σχεδιάζονται αποσπασματικά, οπότε επιδιώξαμε μία ολιστική προσέγγιση, βάζοντας στο ίδιο τραπέζι κορυφαίους στον κόσμο αρχιτέκτονες, σχεδιαστές, επιχειρηματίες, πολεοδόμους και επικεφαλής κοινωνικών δικτύων. Έτσι μπορέσαμε να εντοπίσουμε κάποια συγκεκριμένα μοτίβα μέσα σε όλο αυτό το χάος και να τα συνδυάσουμε με διάφορα projects ανά τον κόσμο που έχουν ήδη ολοκληρωθεί», πρόσθεσε ο Κάσπερσεν.

Στο βιβλίο παρουσιάζονται αρκετά παραδείγματα καινοτόμων αστικών αναπλάσεων. Λόγου χάρη, μέσα σε έναν εγκαταλειμμένο σταθμό του μετρό στο Λονδίνο, μία αντλία απορροφά θερμότητα από μία κοντινή σιδηροδρομική γραμμή και τη διοχετεύει σε κατοικίες της περιοχής κατά τη διάρκεια του χειμώνα.

Στην Χο Τσι Μινχ (πρώην Σαϊγκόν) του Βιετνάμ, σε ένα συγκρότημα γραφείων που είναι σχεδόν πλήρως καλυμμένο με γλάστρες, καλλιεργούνται φρούτα και λαχανικά, ενώ στο Χαρμπίν της Κίνας κατασκευάστηκε ένα πάρκο το οποίο σχεδιάστηκε με τρόπο ώστε κατά τη διάρκεια των καταιγίδων να λειτουργεί ως «σφουγγάρι» αποθηκεύοντας τα νερά της βροχής.

«Η ανθρωπότητα έχει την ικανότητα να απαντήσει, με αλληλεγγύη και συλλογικότητα, στις κοινές προκλήσεις. Έχουμε τη δύναμη να αποφασίσουμε ποια κατεύθυνση θέλουμε θα πάρουμε και υπάρχουν τόσα ελπιδοφόρα παραδείγματα προς αυτή την κατεύθυνση. Η Αν Ινταλγκό, για παράδειγμα, η δήμαρχος του Παρισιού, επανεκλέχθηκε, αναδεικνύοντας κατά την προεκλογική της εκστρατεία την “Πόλη των 15 Λεπτών” και πριν από λίγες εβδομάδες ανακοίνωσε ότι θα μετατρέψει μία από τις πιο διάσημες λεωφόρους στον κόσμο, την Λεωφόρο των Ηλυσίων, σε έναν “απέραντο κήπο”, όπου την προτεραιότητα θα έχουν οι πεζοί. Ελπίζουμε παρόμοιες πρωτοβουλίες να γενικευτούν», καταλήγει με νόημα ο Κάσπερσεν.

Οι «βιώσιμες πόλεις» που έχουν ήδη κατασκευαστεί ή βρίσκονται επί χάρτου

Αυτάρκης Πόλη (Self-sufficient city), Κίνα. Το αρχιτεκτονικό γραφείο Guallart Architects με έδρα τη Βαρκελώνη σχεδίασε μια πόλη στην Κίνα που βρίσκεται στα 130 χλμ. από το Πεκίνο. Η πόλη των 5 εκατομμυρίων ατόμων θα τροφοδοτείται από καθαρή ενέργεια και θα λειτουργεί με κυκλική οικονομία όπου τα απόβλητα θα ανακυκλώνονται και οι πόροι θα επαναχρησιμοποιούνται όσο το δυνατόν περισσότερο. Το σχέδιο «αυτάρκης πόλη» κέρδισε τον διαγωνισμό τον περασμένο Αύγουστο που διοργάνωσε η τοπική αυτοδιοίκηση. Τα κτίρια αυτής της πόλης θα είναι κατασκευασμένα από ξύλο και θα έχουν σχεδιαστεί έτσι ώστε να καταναλώνουν 80% λιγότερη ενέργεια από τα παραδοσιακά. Θα είναι εξοπλισμένα με ηλιακούς συλλέκτες, φυσικό εξαερισμό και πράσινες στέγες για μόνωση.

Έξυπνη Δασική Πόλη (Smart Forest City), Μεξικό. Το ιταλικό αρχιτεκτονικό γραφείο Stefano Boeri Architetti σχεδίασαν την «Έξυπνη Δασική Πόλη» για 130.000 κατοίκους στο Κανκούν του Μεξικού. Η πόλη θα είναι εξοπλισμένη με ηλιακούς συλλέκτες ενώ τα χωράφια της θα ποτίζονται από ένα κανάλι που θα συνδέεται με έναν υποβρύχιο σωλήνα. Η πόλη έχει σχεδιαστεί για να έχει 400 εκτάρια πρασίνου, με 7,5 εκατομμύρια φυτά, εκ των οποίων 260.000 θα είναι δέντρα. Οι αρχιτέκτονες λένε ότι η πόλη θα απορροφά 116.000 τόνους διοξειδίου του άνθρακα ετησίως.

AI City, Κίνα. Ο Όμιλος Bjarke Ingels έχει σχεδιάσει μια πανεπιστημιούπολη υψηλής τεχνολογίας για την εταιρεία Terminus Group, στην Κίνα. Βρίσκεται στο Τσονκίνγκ και θα λειτουργεί με τεχνητή νοημοσύνη. Ένα έξυπνο σύστημα ηλεκτρονικών ποδηλάτων, ρομποτικών οχημάτων και αυτόνομων αυτοκινήτων θα λειτουργεί σε όλη την πανεπιστημιούπολη.

Η Βιώσιμη Πόλη (The Sustainable City), Ντουμπάι. Αυτή η φουτουριστική «πόλη» έχει ήδη κατασκευαστεί. Η Βιώσιμη Πόλη των 5 εκατομμυρίων τετραγωνικών ποδιών στο Ντουμπάι κατοικείται από 3.000 άτομα που ζουν σε 500 βίλες και 80 διαμερίσματα. Τα σπίτια, τα πάρκινγκ και οι εταιρείες διαθέτουν ηλιακά πάνελ που παράγουν αρκετή ενέργεια η οποία δεν μολύνει καθόλου την ατμόσφαιρα. Όλο το νερό ανακυκλώνεται επί τόπου, δεν υπάρχουν αυτοκίνητα και το συγκρότημα καλλιεργεί τα δικά του λαχανικά σε 11 θερμοκήπια. Η πόλη αυτή δεν καταναλώνει περισσότερη ενέργεια από όση παράγει.

Amaravati Smart City, Ινδία. Η πόλη Aμαραβαράτι στη νότια πολιτεία Αντρα Πραντές χτίζεται με στόχο να γίνει μια από τις πιο βιώσιμες πόλεις στον κόσμο. Τουλάχιστον το 60% της πόλης θα καλύπτεται από πράσινο ή νερό και η εκτιμώμενη ημερομηνία ολοκλήρωσής της είναι το 2025. Όλα τα κτίρια της πόλης θα τροφοδοτούνται με ηλιακή ενέργεια, ενώ το σύστημα μεταφοράς θα περιλαμβάνει ηλεκτρικά αυτοκίνητα και θαλάσσια ταξί. Αυτή είναι μια απόδοση του κυβερνητικού συγκροτήματος, το οποίο θα είναι το επίκεντρο της πόλης. Το βρετανικό αρχιτεκτονικό γραφείο Foster + Partners ηγείται του έργου.