Πέντε ταινίες-σπαζοκεφαλιές που δένουν κόμπο το μυαλό

Την ώρα που μια καλή ταινία σε χαλαρώνει και σε κάνει να ξεχνιέσαι από την αμείλικτη καθημερινότητα, υπάρχουν και άλλες που σε αναγκάζουν να τις σκέφτεσαι για μέρες. Ή εβδομάδες! Φιλμ δηλαδή με πυκνή πλοκή, μπερδεμένη χρονολογική σειρά και κάτι διεστραμμένες ανατροπές που σε αφήνουν σύξυλο. Άλλοτε σωστές σπαζοκεφαλιές και άλλοτε πιο πολύπλοκες και από ελβετικό μηχανισμό, σε αναγκάζουν να στύψεις το μυαλό σου ως το μεδούλι για να καταλάβεις τι στο καλό είδες. Ή τι έγινε στο τέλος. Ή τι ρόλο βαρούσε εκείνος ο απροσδιόριστος χαρακτήρας. Και απομένεις μαγεμένος και μπερδεμένος, θέλοντας να βάλεις τα αδέσποτα κομμάτια του παζλ σε μια σειρά για να βγάλεις νόημα καταμεσής μιας ατέλειωτης σειράς πιθανοτήτων, δυνατοτήτων και ενδεχομένων. Όταν το σινεμά αποφασίζει λοιπόν να παίξει με το μυαλό μας, σε κάτι τέτοια καταλήγει. Όπως καταλήγουμε κι εμείς αναγκαστικά όταν αποζητούμε κάτι περισσότερο από δράση, δράμα ή γέλιο…

Εδώ μιλάμε για το βαρύ πυροβολικό της κατηγορίας, καθώς όλοι αναρωτιούνται ακόμα αν η τελική σκηνή της σβούρας είναι όνειρο ή πραγματικότητα. Η εσκεμμένη ασάφεια του τέλους έφερε πολλά χαμόγελα στον Κρίστοφερ Νόλαν, που παραπονιόταν για καιρό πως τον ρωτούν περισσότερο για τη σβούρα παρά για όλες τις άλλες ταινίες που έχει κάνει! Και τι άλλο να περιμένεις δηλαδή από μια ταινία που περιγράφει τις περιπέτειες ενός κλέφτη ιδεών που τσαλαβουτά στο εύθραυστο ασυνείδητο φέρνοντας τα όνειρα στον πραγματικό κόσμο; Σπανίως ταινία έπαιξε τόσο με το μυαλό του θεατή, λες και πρόκειται για σαδιστικό ταχυδακτυλουργικό που όχι μόνο δεν κατάλαβες πώς έγινε, αλλά και ποιος το έκανε. Τι είναι αληθινό και τι όχι; Εννοείται ότι αν αθροίσεις τις θεωρίες και τις εικασίες για το «Inception», ξεπερνούν στη σούμα ακόμα και τα 10 χρόνια που έκανε ο Νόλαν να τελειώσει το σενάριο…

O σεναριακός αυτός λαβύρινθος

που έπαιξε φιλάρεσκα με τον χρόνο και το μυαλό μας δεν χρειάζεται συστάσεις, καθώς παραμένει κι αυτός ορόσημο του χώρου. Εδώ είναι το προβληματάκι με τη μνήμη του πρωταγωνιστή που δικαιολογεί αυτόν τον κυκεώνα εικόνων που μοιάζουν ασύνδετες και ατάκτως απιθωμένες μέσα στην κινηματογραφική μαρμίτα. Δύσκολα θα βρεις άλλη ταινία με τέτοια στρατιά σινεφίλ να ομολογούν δημοσίως πως δεν κατάλαβαν τίποτα. Ήταν προφανώς αυτά τα αδυσώπητα πισωγυρίσματα της ιστορίας και τα ηθελημένα σεναριακά αγκίστρια που έκαναν το φιλμ σταυρόλεξο για δυνατούς λύτες. Ή, καλύτερα, για παρατηρητικούς. Φωτογραφίες, ραβασάκια, σχεδιαγράμματα, χάρτες, ακόμα και τατουάζ επιστρατεύονται για να πουν μια ιστορία που αν χάσεις κάτι, τότε καλή δύναμη!

Εδώ είναι ο Ντέιβιντ Φίντσερ που σηκώνει το γάντι της πρόκλησης και σκαρώνει ένα φιλμ με άπειρα τεχνάσματα για να σε μπερδέψει εσκεμμένα και να μην προβλέψεις το τέλος. Παραμένει από τις πιο πολυσυζητημένες ταινίες των τελευταίων δύο δεκαετιών, αν και η ηθελημένη ασάφειά της είχε ξενίσει στην εποχή της κοινό και κριτικούς. Παρά το γεγονός ότι δεν χάνει ποτέ τον στόχο της και παραμένει προσηλωμένη σε αυτόν. Είναι απλώς όλες αυτές οι παρακαμπτήριοι… Ακόμα και τους παραγωγούς της 20th Century Fox απώθησε ο τρόπος που χειρίστηκε ο Νόλαν το μυθιστόρημα του Chuck Palahniuk. Η ταινία επιβίωσε όμως σε πείσμα του τότε κοινού και είναι σήμερα κλασική στο είδος. Και αναμφίβολα από τις καλύτερες της δεκαετίας…

Πώς γίνεται μια ταινία να έχει στο ενεργητικό της περισσότερα άρθρα που προσπαθούν να την ερμηνεύσουν παρά να την παρουσιάσουν ή να την κρίνουν; Αν μιλάμε για το τρικυμιώδες «Mulholland Drive» του συνήθη ύποπτου Ντέιβιντ Λιντς, μπορεί και παραμπορεί! Εδώ έχουμε το θολωμένο μυαλό μιας αγνώστου ταυτότητας γυναίκας, κάποιες εκλάμψεις μνήμης, ένα πτώμα, έναν πληρωμένο δολοφόνο και κάποιους άλλους να δημιουργούν ένα μπλεγμένο κουβάρι από αυτά που τόσο αρέσκεται ο Λιντς. Μη χρησιμοποιείτε το μυαλό σας για να βγάλετε άκρη, συμβούλευε εξάλλου σατανικά ο σκηνοθέτης τις ορδές των θυμωμένων σινεφίλ. Είναι άραγε όλα ένα όνειρο; Όλοι αυτοί οι συνειρμοί, οι αναδρομές και οι τόσες και τόσες σκηνές που δεν συνδέονται ποτέ με την υπόλοιπη πλοκή; Ή μήπως δεν μαθαίνουμε εμείς πώς συνδέονται τέλος πάντων; Αν ψάχνεις παζλ για να ταιριάξεις τα κομμάτια, εδώ είσαι. Έχε μόνο κατά νου πως κανείς δεν σου εγγυάται πως όλα τα κομμάτια είναι στο κουτί…

Πράσινοι κώδικες, χάπια, κακόβουλες μηχανές, πλαστές πραγματικότητες, συνδέσεις, μοσχεύματα, μάχες που αψηφούν τους φυσικούς νόμους και άλλα πολλά συνθέτουν το σύγχρονο αυτό έπος που τέτοια τομή έφερε στην έβδομη τέχνη. Ο κόσμος όπως τον ξέρουμε δεν υπάρχει, οι μηχανές έχουν αναλάβει τα ηνία και μας παίζουν ένα άσχημο παιχνίδι γεμάτο αναφορές σε φιλοσοφικές και θρησκευτικές ιδέες, λες και όλη η ιστορία του ανθρώπινου πνεύματος συμπυκνώνεται σε μερικές ωρίτσες στο πανί. «Τι είναι το Matrix;», ρωτά ο εκλεκτός Νίο, αν γνώριζε όμως δεν θα ρωτούσε με τίποτα! Αινιγματικά μηνύματα, μυστηριώδεις πράκτορες, ψευδαισθήσεις πραγματικότητας, ανθρώπινη αντίσταση στις κακόβουλες μηχανές και άλλα πολλά συνθέτουν ένα πυκνό νοηματικά και φορμαλιστικά έργο που δύσκολα μπορείς να παρακάμψεις μιλώντας για ταινίες που δένουν κόμπο το μυαλό και τις συζητάς για καιρούς και καιρούς. Ποια άλλη έχει εξάλλου τη δική της θεωρία συνωμοσίας, με τόσους και τόσους να ορκίζονται ότι ζούμε σε μια συνθήκη ηλεκτρονικής προσομοίωσης;