Έχει περάσει ένας δύσκολος χρόνος για όλο τον πλανήτη από την ημέρα εκείνη που η κινεζική κυβέρνηση ανακοίνωνε lockdown στην Ουχάν. Τέσσερις ημέρες πριν από την απόφαση αυτή, αξιωματούχοι υποστήριζαν πως όλα ήταν υπό έλεγχο και έκαναν λόγο για μερικές περιπτώσεις που συνδέονταν με την αγορά της πόλης. Στην πραγματικότητα όμως ο κορονοϊός εξαπλωνόταν ταχύτατα στην πόλη και στην Κίνα.
Το BBC παρουσιάζει σε δημοσίευμά του την ιστορία των πέντε κρίσιμων ημερών στο ξεκίνημα της πανδημίας.
Μέχρι τις 30 Δεκεμβρίου αρκετοί άνθρωποι είχαν εισαχθεί σε νοσοκομεία στην πόλη της Ουχάν, καθώς είχαν εμφανίσει υψηλό πυρετό και συμπτώματα πνευμονίας. Η πρώτη γνωστή περίπτωση ήταν ένας άντρας περίπου 70 ετών που είχε αρρωστήσει την 1η Δεκεμβρίου. Πολλοί από αυτούς συνδέονταν με την αγορά ζώων της πόλης και οι γιατροί είχαν αρχίσει να υποψιάζονται πως δεν πρόκειται για μια συνηθισμένη πνευμονία.
Δείγματα είχαν σταλεί σε ειδικά εργαστήρια για να διαπιστωθεί τι προκαλεί την ασθένεια και τα αρχικά αποτελέσματα έδειχναν ότι επρόκειτο για έναν νέο κορονοϊό παρόμοιο με τον Sars. Οι τοπικές αρχές υγείας και το Κέντρο Ελέγχου και Πρόληψης Ασθενειών (CDC) της χώρας είχε ενημερωθεί, αλλά τίποτα δεν είχε γίνει γνωστό στον κόσμο.
Παρόλο που κανείς δεν ήξερε εκείνη τη στιγμή, 2.300 με 4.000 άνθρωποι είχαν ήδη μολυνθεί, σύμφωνα με τα νεότερα στοιχεία. Υπολογίζεται ότι οι αριθμοί διπλασιάζονταν κάθε λίγες ημέρες και επιδημιολόγοι σημειώνουν πως στο αρχικό αυτό στάδιο, κάθε μέρα, κάθε ώρα ήταν κρίσιμη.
30 Δεκεμβρίου 2019: Ο πρώτος συναγερμός
Το απόγευμα της 30ης Δεκεμβρίου, η επικεφαλής του τμήματος Επειγόντων του κεντρικού νοσοκομείου της Ουχάν παραλάμβανε τα αποτελέσματα ενός τεστ από ένα εργαστήριο στο Πεκίνο.
Ένιωσε κρύο ιδρώτα καθώς διάβαζε τα στοιχεία, σύμφωνα με μια συνέντευξη που παραχώρησε αργότερα. Πάνω πάνω υπήρχαν οι λέξεις: SARS CORONAVIRUS. Τις κύκλωσε με κόκκινο και έδωσε τα αποτελέσματα σε συνάδελφους μέσω του κινεζικού σάιτ μηνυμάτων WeChat.
Μέσα σε μια ώρα και μισή, η εικόνα με τον κόκκινο κύκλο έφτασε σε έναν γιατρό στο οφθαλμολογικό τμήμα του νοσοκομείου, τον Li Wenliang. Εκείνος τη μοιράστηκε με μια ομάδα φοιτητών, προσθέτοντας την προειδοποίηση: «Μην κυκλοφορήσετε αυτό το μήνυμα εκτός ομάδας. Πείτε στην οικογένεια και τους αγαπημένους σας να λάβουν μέτρα προστασίας».
Στη διάρκεια των επόμενων ωρών, screenshots του μηνύματος του Li κυκλοφόρησαν ευρέως στο διαδίκτυο. Σε ολόκληρη την Κίνα, εκατομμύρια άνθρωποι άρχισαν να μιλούν online για Sars. Επρόκειτο στην πραγματικότητα για έναν νέο κορονοϊό. Επρόκειτο όμως και για μια κρίσιμη στιγμη. Τα νέα για το ξέσπασμα είχαν ήδη «δραπετεύσει».
Η Επιτροπή Υγείας της Ουχάν είχε ήδη γνώση ότι κάτι συνέβαινε στο νοσοκομείο της πόλης. Εκείνη την ημέρα έφτασαν αξιωματούχοι της Εθνικής Επιτροπής Υγείας από την Ουχάν και δείγματα από πνεύμονες στάλθηκαν σε τουλάχιστον 5 κρατικά εργαστήρια για να μελετηθεί ο ιός.
Καθώς τα μηνύματα για πιθανή επιστροφή του Sars στην Κίνα κυκλοφορούσαν στα social media, η Εθνική Επιτροπή Υγείας έστειλε δύο εντολές στα νοσοκομεία: να αναφέρουν όλες τις περιπτώσεις απευθείας στην Επιτροπή Υγείας και να μη δημοσιοποιήσουν τίποτα χωρίς προηγούμενη έγκριση. Μέσα σε 12 λεπτά, οι εντολές αυτές είχαν διαρρεύσει online.
31 Δεκεμβρίου: Οι προτάσεις για βοήθεια
Καθώς τα νέα άρχισαν να κυκλοφορούν, ο καθηγητής George F Gao, γενικός διευθυντής του κινεζικού CDC, λάμβανε προτάσεις για βοήθεια από όλο τον κόσμο. Δύο επιστήμονες όμως που επικοινώνησαν μαζί του υποστηρίζουν πως ο επικεφαλής του CDC δεν φαινόταν να ανησυχεί ιδιαίτερα.
«Έστειλα ένα μεγάλο μήνυμα στον George Gao και προσφέρθηκα να στείλω μια ομάδα και να κάνω τα πάντα για να βοηθήσω», λέει ο Dr Peter Daszak, πρόεδρος της ερευνητικής ομάδας για τις μεταδοτικές ασθένειες EcoHealth Alliance με έδρα τη Νέα Υόρκη. Το μόνο που έλαβε ως απάντηση ήταν ένα σύντομο μήνυμα, στο οποίο του ευχόταν για την Πρωτοχρονιά, λέει στο BBC.
Ο Gao, ο οποίος αρνήθηκε να μιλήσει στο BBC, έχει πει σε κρατικά ΜΜΕ ότι τα στοιχεία δημοσιεύτηκαν το συντομότερο δυνατόν και πως ποτέ δεν έχει πει δημόσια ότι δεν υπήρχε μετάδοση από άνθρωπο σε άνθρωπο.
Την ημέρα εκείνη, η Επιτροπή Υγείας της Ουχάν εξέδωσε μια ανακοίνωση η οποία ανέφερε πως 27 περιπτώσεις ιογενούς πνευμονίας έχουν εντοπιστεί, αλλά δεν υπήρχαν ξεκάθαρα στοιχεία για μετάδοση από άνθρωπο σε άνθρωπο.
Χρειάστηκαν ακόμη 12 ημέρες προτού η Κίνα μοιραστεί τις γενετικές ακολουθίες με τη διεθνή κοινότητα. Όπως σημειώνει το δημοσίευμα, η κινεζική κυβέρνηση απάντησε αρνητικά στα πολλά αιτήματα του BBC για συνέντευξη. Παρέπεμψε ωστόσο σε δήλωση σύμφωνα με την οποία η Κίνα «πάντα ενεργούσε με διαφάνεια και ευθύνη».
1η Ιανουαρίου 2020: Παγκόσμιος εκνευρισμός
Το ξέσπασμα νέων μεταδοτικών ασθενειών με παγκόσμιο ενδιαφέρον πρέπει να αναφέρεται στον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας εντός 24 ωρών. Την 1η Ιανουαρίου όμως ο ΠΟΥ δεν είχε ακόμη επίσημη ενημέρωση για το ξέσπασμα. Την προηγούμενη ημέρα, αξιωματούχοι είχαν δει τις αναφορές στο διαδίκτυο και επικοινώνησαν με την Εθνική Επιτροπή Υγείας της Κίνας.
«Έπρεπε να αναφερθεί», λέει ο Lawrence Gostin, αξιωματούχος του ΠΟΥ και καθηγητής στο πανεπιστήμιο Georgetown στην Ουάσινγκτον. «Η αποτυχία να αναφερθεί ήταν ξεκάθαρα μια παραβίαση του Διεθνούς Υγειονομικού Κανονισμού».
Όταν η Κίνα απάντησε στον ΠΟΥ, αυτό που αποκάλυψε ήταν πως υπήρχαν 44 περιπτώσεις ιογενούς πνευμονίας άγνωστης ακόμη αιτίας.
Η Κίνα υποστηρίζει ότι επικοινωνούσε συχνά με τον ΠΟΥ από τις 3 Ιανουαρίου. Ωστόσο στοιχεία που δημοσιεύει το Associated Press (AP) δείχνουν μια διαφορετική εικόνα, αποκαλύπτοντας τον εκνευρισμό ανώτερων αξιωματούχων του Οργανισμού την επόμενη εβδομάδα.
«Το “δεν υπάρχουν στοιχεία για μετάδοση από άνθρωπο σε άνθρωπο” δεν είναι αρκετό. Πρέπει να δούμε στοιχεία», ακούγεται να λέει ο Mike Ryan, επικεφαλής αξιωματούχος του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας.
Παρόλο που υποψιαζόταν μετάδοση από άνθρωπο σε άνθρωπο, ο ΠΟΥ δεν μπορούσε να το επιβεβαιώσει για ακόμη τρεις εβδομάδες, σημειώνει το δημοσίευμα.
2 Ιανουαρίου: Επιβάλλοντας σιωπή στους γιατρούς
Ο αριθμός των ανθρώπων που μολύνονταν από τον ιό διπλασιαζόταν κάθε λίγες ημέρες και ολοένα και περισσότεροι άνθρωποι εμφανίζονταν στα νοσοκομεία της Ουχάν. Τώρα όμως, αντί οι γιατροί να μπορούν να μοιράζονται δημόσια τις ανησυχίες τους, τα κρατικά ΜΜΕ ξεκίνησαν μια εκστρατεία που είχε ως αποτέλεσμα να επιβληθεί σιωπή.
Στις 2 Ιανουαρίου, η κρατική τηλεόραση έπαιξε ένα θέμα για τους γιατρούς που κυκλοφορούσαν τα νέα για ένα ξέσπασμα τέσσερις ημέρες νωρίτερα. Οι γιατροί, που αναφέρονταν ως άτομα που διαδίδουν φήμες και ως χρήστες του ίντερνετ, μεταφέρθηκαν για ανάκριση.
Ένας από τους γιατρούς ήταν ο Li Wenliang,ο οφθαλμίατρος που είχε προειδοποιήσει και το μήνυμά του είχε γίνει viral. Τον Φεβρουάριο, ο γιατρός πέθανε από την Covid-19.
Η κινεζική κυβέρνηση λέει πως δεν υπάρχουν στοιχεία ότι προσπαθούσε να «καταπνίξει» τα νέα για το ξέσπασμα και ότι σε γιατρούς σαν τον Li δόθηκε η οδηγία να μην διαδίδουν ανεπιβεβαίωτες πληροφορίες.
Και παρόλο που είχε γίνει ξεκάθαρο στους γιατρούς πως υπήρχε μετάδοση από άνθρωπο σε άνθρωπο, δεν τους επιτρεπόταν να το πουν δημόσια, σημειώνει το δημοσίευμα. Σύμφωνα με την κινεζική κυβέρνηση, χρειάζονται σοβαρά επιστημονικά στοιχεία για να καθοριστεί αν ένας νέος ιός μπορεί να μεταδοθεί από άνθρωπο σε άνθρωπο. Οι Αρχές συνέχισαν να επιμένουν για ακόμη 18 ημέρες πως δεν υπήρχε μετάδοση από άνθρωπο σε άνθρωπο.
3 Ιανουαρίου: Η μυστική οδηγία στα εργαστήρια
Εργαστήρια σε όλη τη χώρα εργάζονταν ταχύτατα για την πλήρη γενετική αλληλουχία του ιού. Ανάμεσά τους και ένας διάσημος ιολόγος στη Σαγκάη, ο καθηγητής Zhang Yongzhen, που ξεκίνησε να εργάζεται πάνω στην αλληλουχία του γονιδιώματος στις 3 Ιανουαρίου.
Μετά από εργασία δύο ημερών χωρίς διάλειμμα, κατάφερε να απομονώσει το πλήρες γονιδίωμα του ιού. «τότε συνειδητοποίησα ότι αυτός ο ιός σχετίζεται στενά με το SARS, πιθανώς στο 80%. Σίγουρα, ήταν πολύ επικίνδυνος. Μας πήρε πολύ λίγο για να το συνειδητοποιήσουμε, λιγότερο από 40 ώρες», έχει δηλώσει.
Στις 5 Ιανουαρίου, το γραφείο του έγραψε στην Εθνική Επιτροπή Υγείας, συμβουλεύοντάς την να λάβει μέτρα σε δημόσιους χώρους.
Ο Zhang δεν μπορούσε όμως να δημοσιοποιήσει τα ευρήματά του. Στις 3 Ιανουαρίου, η Εθνική Επιτροπή Υγείας είχε στείλει ένα μυστικό memo στα εργαστήρια, απαγορεύοντας σε επιστήμονες χωρίς άδεια να εργάζονται πάνω στον ιό και να δημοσιοποιούν πληροφορίες.
«Αυτό που έκανε η ειδοποίηση αυτή ήταν να επιβάλλει σιωπή σε επιστήμονες και εργαστήρια σχετικά με τον ιό προκειμένου να μην διαρρεύσουν οι πληρφοφορίες στον κόσμο και σημάνει συναγερμός».
Κανένα από τα εργαστήρια δεν γνωστοποίησε κάτι για την αλληλουχία του γονιδιώματος. Η Κίνα συνέχισε να επιμένει πως πρόκειται για ιογενή πνευμονία χωρίς ξεκάθαρες αποδείξεις για μετάδοση από άνθρωπο σε άνθρωπο
Χρειάστηκαν ακόμη 6 ημέρες προτού ανακοινώσει πως ο νέος ιός ήταν κορονοϊός.
