Μοιραία τηλεγραφήματα που άλλαξαν τον κόσμο

Εφευρίσκοντας τον τηλέγραφο αλλά και το ιδιαίτερο αλφάβητό του, ο Σάμιουελ Μορς έφερε τον κόσμο πιο κοντά από ποτέ, κάνοντας τον πλανήτη ένα παγκόσμιο χωριό. Και βέβαια μιλώντας για ιστορικά τηλεγραφήματα που άλλαξαν τον πλανήτη δεν θα μπορούσαμε να μη μνημονεύσουμε το πρώτο που στάλθηκε ποτέ, από τον ίδιο τον Μορς, το 1844: «Τι κατόρθωσε ο Θεός!», αυτή ήταν η εναρκτήρια φράση με την οποία παρουσίασε το 1844 ο σπουδαίος αμερικανός εφευρέτης και ζωγράφος την εφεύρεση που ερχόταν ολοταχώς να μεταμορφώσει την οικουμένη. Από αίθουσα του Ανωτάτου Δικαστηρίου των ΗΠΑ, ο Μορς έστειλε το βιβλικό του μήνυμα (φράση από την Παλαιά Διαθήκη) στον σιδηροδρομικό σταθμό της Βαλτιμόρης με τη γνώριμη σήμερα κωδικοποίηση του Κώδικα Μορς, αν και τότε ήταν απλά ακατάληπτες τελείες και παύλες. Σύντομα βέβαια θα γινόταν αντιληπτό ότι ο νέος τρόπος επικοινωνίας είχε έρθει για να γεφυρώσει ολοταχώς τις αποστάσεις και να αφήσει γερή παρακαταθήκη στο μέλλον. Οι δεκαετίες πέρασαν, ο τηλέγραφος γνώρισε τη δική του δόξα και κάποια στιγμή μπήκε κι αυτός στο χρονοντούλαπο της Ιστορίας, καθώς οι νέες τεχνολογίες τον εξαφάνισαν εκεί στα τέλη του 20ού αιώνα, προσυπογράφοντας μια καθοδική πορεία που είχε ήδη αρχίσει από τα τέλη της δεκαετίας του 1960 και τις αρχές της δεκαετίας του 1970. Το 2006 η Western Union έκλεισε την περίφημη τηλεγραφική υπηρεσία της έπειτα από 155 συναπτά χρόνια λειτουργίας. Εκεί που στα 1929 έστελνε κάπου 200 εκατ. τηλεγραφήματα τον χρόνο, το νούμερο είχε πέσει στα 20.000 μηνύματα το 2005. Η εποχή του τηλέγραφου έκλεισε οριστικά το 2013, όταν έβαλε λουκέτο η εμβληματική Indian Telegraph Service που μετρούσε 163 χρόνια λειτουργίας. Μέχρι τότε βέβαια ο τηλέγραφος είχε ήδη καταφέρει να κάνει κάτι τέτοια…

Το τηλεγράφημα του Χέρμαν Γκέρινγκ που έσπρωξε τον Χίτλερ στην αυτοκτονία

Ο διαβόητος ναζιστής και δεξί χέρι του Φύρερ ήταν αναντικατάστατος στο Γ’ Ράιχ, αφού τον Ιούνιο του 1941 ο Χίτλερ εξέδωσε ένα μυστικό φιρμάνι κατά το οποίο αν ο ίδιος πάθαινε κάτι (απαγωγή, δολοφονία κ.λπ.), τότε ο Γκέρινγκ θα γινόταν ο ισχυρός άνδρας της Γερμανίας. Όσο ο πόλεμος εξελισσόταν όμως, τόσο πιο καχύποπτος γινόταν ο Χίτλερ για το πρωτοπαλίκαρό του, με τον επιφανή ναζιστή Μάρτιν Μπόρμαν να υποδαυλίζει συνεχώς τον Φύρερ κατά του Γκέρινγκ. Κατά τις τελευταίες στιγμές της ναζιστικής θηριωδίας, την ώρα που ο Χίτλερ είχε τρυπώσει στο υπόγειο κρησφύγετό του στο Βερολίνο με τον Κόκκινο Στρατό να τον κυκλώνει, κάπου 800 χιλιόμετρα νοτιότερα, στις Βαυαρικές Άλπεις, ο Γκέρινγκ του έγραφε το μοιραίο τηλεγράφημα με ημερομηνία 23 Απριλίου 1945, ώρα 12:56. «Φύρερ μου», του είπε, «Ο στρατηγός Κόλερ με ενημέρωσε, στη βάση των επικοινωνιών που του αποδόθηκαν από τον στρατηγό Γιοντλ και τον στρατηγό Κριστιάν, σύμφωνα με τις οποίες είχατε εμπιστευθεί συγκεκριμένες αποφάσεις σε εμένα και υπογραμμίσει ότι εγώ, εάν απαιτούνταν διαπραγματεύσεις, θα ήμουν σε καλύτερη θέση από ό,τι εσείς στο Βερολίνο. Οι απόψεις αυτές μου προκάλεσαν τέτοια έκπληξη και τις βρήκα τόσο σοβαρές που ένιωσα υποχρεωμένος να θεωρήσω, σε περίπτωση που μέχρι τις 22:00 η ώρα δεν έχω λάβει απάντηση, ότι έχετε χάσει την ελευθερία σας. Σε αυτή την περίπτωση θα θεωρήσω ότι οι προϋποθέσεις του διατάγματός σας έχουν καλυφθεί και θα αναλάβω δράση για την ευημερία του Έθνους και της Πατρίδας. Ξέρετε τι νιώθω για εσάς αυτές τις δύσκολες ώρες της ζωής μου και δεν μπορώ να τα εκφράσω σε λέξεις. Ο Θεός να σας φυλάει και να σας επιτρέψει να έρθετε εδώ το συντομότερο δυνατόν. Δικός σας, Χέρμαν Γκέρινγκ». Σύμφωνα με την αυτοβιογραφία του Άλμπερτ Σπέερ, ο Μπόρμαν έβαλε στο χέρι το ιστορικό τηλεγράφημα ως ύψιστη απόδειξη ότι ο Γκέρινγκ ετοίμαζε πραξικόπημα κατά του Φύρερ και δεν ήταν παρά προδότης του Γ’ Ράιχ. Αδιάφορος αρχικά για τις υποσχέσεις του τηλεγραφήματος, ο Χίτλερ εξοργίστηκε κάποια στιγμή και τα έβαλε με τον Γκέρινγκ, καθαιρώντας τον από τους βαθμούς του, διώχνοντάς τον από το ναζιστικό κόμμα και κατηγορώντας τον για προδοσία: «Το ήξερα πάντοτε. Ήξερα ότι ο Γκέρινγκ ήταν τεμπέλης. Άφησε την αεροπορία να πάει κατά διαόλου. Ήταν διεφθαρμένος. Το παράδειγμά του έκανε τη διαφθορά δυνατή στο κράτος μας. Εξάλλου, ήταν ναρκομανής εδώ και χρόνια. Το ήξερα πάντα»! Έπειτα, σύμφωνα με τη μαρτυρία του Σπέερ, ο Χίτλερ βυθίστηκε στην απελπισία και μια βδομάδα αργότερα αυτοκτόνησε στο μυστικό καταφύγιό του δίπλα στην Εύα Μπράουν. Όπως είπε ο αρχιτέκτονας και υπουργός Εξοπλισμών του Χίτλερ, το μοιραίο αυτό τηλεγράφημα έβαλε κι αυτό το λιθαράκι του στο απονενοημένο του Φύρερ. Το τηλεγράφημα βρέθηκε στα ερείπια του καταφυγίου από τον αμερικανό λοχαγό Μπέντζαμιν Μπρέιντιν, ο οποίος το πήρε στο σπίτι του στη Νότια Καρολίνα, χωρίς να ξέρει τι περιέχει. Εκεί έμεινε ως το 1958, όταν έγινε σαφές ότι κάτι σπουδαίο περιείχε, γραμμένο στα γερμανικά…

Το τηλεγράφημα του γερουσιαστή Μακάρθι στον αμερικανό πρόεδρο Χάρι Τρούμαν

Το ημερολόγιο έγραφε 9 Φεβρουαρίου 1950, όταν ο παντελώς άγνωστος ρεπουμπλικανός γερουσιαστής σε άλλη μια χαμηλού προφίλ ομιλία του σε ομάδα γυναικών του κόμματός του στη Δυτική Βιρτζίνια ισχυρίστηκε ότι είχε στα χέρια του «μια λίστα 205» στελεχών του υπουργείου Εξωτερικών που ανήκαν στο κομμουνιστικό κόμμα των ΗΠΑ, «μια λίστα ονομάτων που ήταν γνωστά στον υπουργό Εξωτερικών και που παρ’ όλα αυτά συνεχίζουν να εργάζονται και να διαμορφώνουν πολιτική στο υπουργείο Εξωτερικών»! Αυτή θα ήταν η αρχή του αντικομμουνιστικού παραληρήματος του Μακάρθι, ο οποίος στην ίδια τρομακτική ομιλία έθεσε και τον δεύτερο πυλώνα του πολιτικού του στίγματος: «Ο μακαρθισμός είναι αμερικανισμός με τα μανίκια σηκωμένα»! Κανείς δεν τόλμησε να μουρμουρίσει το παραμικρό, καθώς όλοι φοβούνταν τώρα πως θα κατηγορηθούν ως «ένοχοι απείθειας προς το Κογκρέσο», ως «μη συνεργάσιμοι» και γενικά «ως επικίνδυνα κομμουνιστικά στοιχεία». Δύο μέρες αργότερα, ο κομμουνιστοφάγος γερουσιαστής απέστειλε τηλεγράφημα στον πρόεδρο Τρούμαν, περιγράφοντάς του τις αποκαλύψεις που είχε κάνει στη Δυτική Βιρτζίνια: «Το υπουργείο Εξωτερικών φιλοξενεί μια φωλιά κομμουνιστών και συμπαθούντων του κομμουνισμού», συνεχίζοντας πως έχει τα ονόματα 57 τέτοιων προδοτών. Ο Μακάρθι υπενθύμισε με νόημα στον πρόεδρο ότι μια ειδική κυβερνητική επιτροπή είχε φτιαχτεί με σκοπό να ερευνά τέτοιες κατηγορίες (Επιτροπή Αντι-Αμερικανικών Ενεργειών) και πως ο ίδιος είχε ξετρυπώσει εκατοντάδες τέτοιους «συνοδοιπόρους … επικίνδυνους για την ασφάλεια του έθνους». Ο διαβόητος γερουσιαστής απαίτησε μάλιστα στο τηλεγράφημά του από τον πρόεδρο να διατάξει τον υπουργό Εξωτερικών του να του παραδώσει τη λίστα με τα αρχικά ονόματα ώστε να αποκτήσει το Κογκρέσο πλήρη γνώση της κομμουνιστικής παρείσφρησης. Αν δεν το έκανε δε αμέσως ο Τρούμαν, τότε αυτό θα «σηματοδοτήσει ότι το Δημοκρατικό Κόμμα είναι ομοϊδεάτης του διεθνούς κομμουνισμού»! Ο Τρούμαν έγραψε μια οργισμένη απάντηση (την οποία δεν έστειλε πιθανότατα ποτέ) κατηγορώντας τον Μακάρθι για αυθάδεια, ανεντιμότητα και ανευθυνότητα, λέγοντας ότι ήταν η πρώτη φορά που άκουγε γερουσιαστή να δυσφημεί την αμερικανική κυβέρνηση ενώπιον του πλανήτη. Ο γερουσιαστής απτόητος παρέδωσε αντίγραφο του τηλεγραφήματός του στον Τρούμαν σε όλους τους δημοσιογράφους δημιουργώντας ένα πρωτόγνωρο αντικομμουνιστικό μένος στις ΗΠΑ, που θα κατέληγε στα τρομακτικά πεπραγμένα της σταυροφορίας του μακαρθισμού και την «κόκκινη» παράνοια της Αμερικής…

«Δούλεψε σε αυτό το ποντίκι γρήγορα»!

Ο πρώτος πετυχημένος χαρακτήρας που ξεπήδησε ποτέ από το στούντιο που είχε ιδρύσει ο Γουόλτ Ντίσνεϊ ήταν ο Oswald the Lucky Rabbit. Ήταν το 1923 όταν ο Ντίσνεϊ, ο αδερφός του και ο καλός του φίλος και καρτουνίστας Ub Iwerks ίδρυσαν το νέο τους στούντιο στην Καλιφόρνια (Disney Brothers’ Studio) και έριξαν στην κυκλοφορία τον πετυχημένο εμπορικά ήρωά τους, για να ξυπνήσουν μια ωραία πρωία και να ανακαλύψουν ότι συνεργάτιδά τους είχε υφαρπάξει τα δικαιώματα για τον χαρακτήρα Oswald, αλλά και όλους σχεδόν τους υπαλλήλους του Γουόλτ! Εκτός από τον αδερφό του και τον Iwerks φυσικά. Τότε ήταν που απέστειλε ο Γουόλτ το μοιραίο τηλεγράφημα στον αδερφό του: «Ρόι, μόλις έχασα τα δικαιώματα του Oswald. Πες στον Ub να αρχίσει να δουλεύει σε αυτό το ποντίκι γρήγορα γιατί είμαστε χαμένοι»! Εννοούσε φυσικά έναν νέο χαρακτήρα που ανέπτυσσε ο Ντίσνεϊ εδώ και καιρό και θα έπαιρνε τελικά το όνομα «Μίκι Μάους»! Ο ίδιος ο Ντίσνεϊ έκανε μια σειρά από σχέδια του ποντικιού στο σιδηροδρομικό ταξίδι της επιστροφής στο Λος Άντζελες από τη Νέα Υόρκη, ονομάζοντας τελικά τον ήρωά του Μόρτιμερ (ήταν το όνομα του κατοικίδιου που είχε ως παιδί). Τα αδέρφια Ντίσνεϊ, οι γυναίκες τους και ο Iwerks παράγουν πλήθος εκδοχών για τον Μόρτιμερ, αν και μετά την παρέμβαση της συζύγου του Γουόλτ, ο ήρωας με τα ποντικίσια αυτιά μετονομάζεται σε Μίκι Μάους, σκιτσάρεται από τον Ub Iwerks και παίρνει ζωή (την προσωπικότητα και τη φωνή δηλαδή) από τον ίδιο τον Γουόλτ. Τα πρώτα animations μάλιστα με τον Μίκι Μάους, τα βουβά ταινιάκια «Plane Crazy» και «The Gallopin’ Gaucho», δεν θα βρουν διανομή στους κινηματογράφους της χώρας, αν και με την έλευση του ήχου ο δαιμόνιος καρτουνίστας σκάρωσε τρίτο επεισόδιο με τον Μίκι Μάους, το οποίο έγινε ανάρπαστο…

Η πυρετώδης ανταλλαγή τηλεγραφημάτων που δεν απέτρεψε τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο

Ο κάιζερ Γουλιέλμος Β’ της Γερμανίας και ο τσάρος Νικόλαος Β’ της Ρωσίας ήταν ξαδέλφια και αλληλογραφούσαν συχνά μεταξύ τους σε μια γλώσσα που μιλούσαν αμφότεροι, τα αγγλικά. Στις επιστολές τους μάλιστα αποκαλεί ο ένας τον άλλον «Γουίλι» και «Νίκι», ως ένδειξη της οικειότητάς τους. Αυτοκράτορας και τσάρος ήταν στενοί φίλοι και πήγαιναν συχνά για κυνήγι και κοινές διακοπές, την ίδια στιγμή που φορούσαν ο ένας τη στρατιωτική στολή του άλλου. Κανείς τους δεν ήθελε πόλεμο, ήταν ωστόσο αγκιστρωμένοι σε διαφορετικά άρματα και σφαίρες επιρροής, με τα συμφέροντα των χωρών τους και τη διεθνή διπλωματία να τίθενται συχνά στον δρόμο τους. Τον Ιούλιο του 1914, ο Γουίλι και ο Νίκι αντάλλαξαν μια μακρά σειρά τηλεγραφημάτων προσπαθώντας να βρουν μια ειρηνική λύση στην ολοένα και αυξανόμενη ένταση. Ο Νικόλαος ευχόταν να αποφευχθεί ο πόλεμος με κάθε θυσία, την ίδια ώρα που ο Γουλιέλμος ανησυχούσε για τη στάση της Ρωσίας, καθώς την ήθελε ουδέτερη στην ευρωπαϊκή σύγκρουση που φάνταζε αναπόφευκτη. Στις 29 Ιουλίου, ο τσάρος έγραψε: «Χαίρομαι που επέστρεψες. Σε αυτές τις σημαντικές στιγμές, σου απευθύνω έκκληση να με βοηθήσεις. Ένας ανέντιμος πόλεμος έχει κηρυχτεί κατά μιας αδύναμης χώρας. Η αγανάκτηση στη Ρωσία είναι τεράστια, κάτι που ενστερνίζομαι κι εγώ. Προβλέπω ότι σύντομα θα νικηθώ από την πίεση που μου ασκείται και θα αναγκαστώ να πάρω ακραία μέτρα που θα οδηγήσουν σε πόλεμο. Για να αποφύγουμε μια τέτοια συμφορά όπως ένας ευρωπαϊκός πόλεμος, σε ικετεύω στο όνομα της παλιάς μας φιλίας να κάνεις ό,τι μπορείς για να σταματήσεις τους συμμάχους σου από το να φτάσουν το πράγμα στα άκρα. Νίκι». Το τηλεγράφημα έφυγε μάλιστα από τη Ρωσία τη στιγμή που ερχόταν το τηλεγράφημα του γερμανού αυτοκράτορα! Στην απάντηση του κάιζερ, διαβάζουμε: «Είναι με τη σοβαρότερη ανησυχία που ακούω για τον αντίκτυπο που δημιουργεί η δράση της Αυστρίας κατά της Σερβίας στη χώρα σου … Από την άλλη μεριά, καταλαβαίνω πλήρως πόσο δύσκολο είναι για σένα και την κυβέρνησή σου να αντιμετωπίζετε τη μετατόπιση της κοινής γνώμης. Γι’ αυτό, με βάση την τρυφερή και βαθιά φιλία που μας συνδέει εδώ και καιρό με στενούς δεσμούς, εξαντλώ όλη μου την επιρροή για να προτρέψω τους Αυστριακούς να φτάσουν σε μια αμοιβαία κατανόηση μαζί σου. Ελπίζω με σιγουριά ότι θα με βοηθήσεις στις προσπάθειές μου να κάμψω όλες τις δυσκολίες που μπορεί να προκύψουν. Γουίλι». Παρά τη φρενήρη ανταλλαγή τηλεγραφημάτων που έλαβε χώρα τις επόμενες μέρες, οι ευρωπαϊκές συμμαχίες και η εύθραυστη ειρήνη δεν άφηναν και μεγάλα περιθώρια δράσης για τους δυο ηγέτες ώστε να αποφύγουν τον πόλεμο, παρά τα θερμά αισθήματα που έτρεφε ο ένας για τον άλλο. Η επικοινωνία τους ήταν πάντως η μεγαλύτερη διπλωματική προσπάθεια που έγινε για να αποφευχθεί ο Α’ Παγκόσμιος Πόλεμος…

Το τηλεγράφημα στον πρόεδρο Κρούγκερ που γέννησε έναν πόλεμο

Η τύχη του αυτοκράτορα Γουλιέλμου Β’ με τα τηλεγραφήματα δεν ήταν στα σίγουρα η καλύτερη δυνατή. Στις 3 Ιανουαρίου 1896 ο κάιζερ απέστειλε ένα τηλεγράφημα στον Πάουλ Κρούγκερ, ηγέτη της Δημοκρατίας του Τρανσβάαλ, μιας χώρα που δεν αναγνώριζε η Μεγάλη Βρετανία. Ο Γουλιέλμος συνεχάρη τον πρόεδρο για την επιτυχημένη απώθηση μιας ομάδας βρετανών ανταρτών που στάλθηκαν στο Τρανσβάαλ για την υποκίνηση πραξικοπήματος κατά της δημοκρατίας, με αιχμή του δόρατος βρετανούς χρυσοθήρες που είχαν κατακλύσει την περιοχή. Η σκιώδης εξέγερση μετατράπηκε σε φιάσκο για τους Βρετανούς, με 65 αντάρτες νεκρούς, αλλά και έναν ηγέτη των Μπόερς. Το τηλεγράφημα του Γουλιέλμου έγραφε: «Εκφράζω τα ειλικρινέστερα συγχαρητήριά μου ότι εσείς και ο λαός σας, χωρίς να απευθυνθείτε στις φίλα προσκείμενες δυνάμεις για βοήθεια και βασιζόμενοι αποκλειστικά στο δικό σας σθένος, μπορέσατε να επαναφέρετε την ειρήνη κόντρα στις ένοπλες ορδές που εισέβαλαν στη χώρα σας και να διατηρήσετε την ανεξαρτησία σας απέναντι σε εξωτερικές επιθέσεις. Κάιζερ Γουλιέλμος». Αν και το τηλεγράφημα δεν ήταν παρά λανθασμένος υπολογισμός! Κι αυτό γιατί οι Βρετανοί υπολόγιζαν ακριβώς πως ο Κρούγκερ θα απευθυνόταν σε φίλα προσκείμενες δυνάμεις για βοήθεια, την ίδια στιγμή που δεν εκτιμούσαν καθόλου τη στάση του γερμανού αυτοκράτορα που αναγνώριζε το Τρανσβάαλ ως ανεξάρτητο κράτος. Κι έτσι η αποτυχημένη εισβολή έγινε ιδιαίτερα δημοφιλής στο βρετανικό κοινό αλλά και απόδειξη της εθνικής τους υπερηφάνειας, πυροδοτώντας σφοδρά αντιγερμανικά αισθήματα στο Λονδίνο. Η βασίλισσα Βικτορία του απάντησε: «Ως Γιαγιά σου, στην οποία έδειχνες πάντα τόση στοργή, πρέπει να εκφράσω τη λύπη μου για το τηλεγράφημα που έστειλες στον πρόεδρο Κρούγκερ. Θεωρείται εξαιρετικά εχθρικό απέναντι σε αυτή τη χώρα. Η δράση … ήταν φυσικά πολύ λάθος … αλλά νομίζω ότι θα ήταν πολύ καλύτερο αν δεν έλεγες τίποτα». Ο αντίκτυπος του τηλεγραφήματος στον Κρούγκερ βρήκε πρόσφορο έδαφος στα πατριωτικά αισθήματα του βρετανικού λαού κατά του Τρανσβάαλ και επίσπευσε κατά πολύ τον Πόλεμο των Μπόερς του 1899, εκεί που χρειάστηκαν 450.000 εκπαιδευμένοι βρετανοί στρατιώτες για να υποτάξουν τελικά τους 88.000 άνδρες του Κρούγκερ. Ο αχρείαστος αυτός πόλεμος κόστισε τη ζωή σε 6.000 Βρετανούς (άλλοι 16.000 πέθαναν από τυφοειδή πυρετό) και σε τουλάχιστον 26.000 νοτιοαφρικανούς Μπόερς…