Προβληματισμό προκαλεί στο Κίεβο η κατάσταση στον ουκρανικό στρατό, η οποία χαρακτηρίζεται από δύο ανησυχητικές τάσεις: Την αύξηση του μέσου όρου ηλικίας και τη μείωση του αριθμού των στρατιωτών.
Σύμφωνα με πληροφορίες από ουκρανούς αξιωματούχους, τους οποίους επικαλούνται δυτικά μέσα ενημέρωσης, η μέση ηλικία των ουκρανών στρατιωτών είναι τα 43 έτη. Πρόκειται για έναν μέσο όρο αυξημένο κατά σχεδόν 10 χρόνια σε σχέση με τον μέσο όρο λίγο μετά την έναρξη του πολέμου που ήταν μεταξύ 30 και 35 ετών.
Ταυτόχρονα, όμως, καταγράφεται και μεγάλη λειψανδρία στο στράτευμα. Συνεργάτης του Βολοντίμιρ Ζελένσκι ανέφερε χαρακτηριστικά στο Time πως «ακόμα και εάν σύμμαχοι παρείχαν όλα τα όπλα που έχουν υποσχεθεί, η Ουκρανία δεν έχει τους άνδρες, για να τα χρησιμοποιήσει». Καθώς η ουκρανική αντεπίθεση δείχνει να έχει οδηγηθεί σε τέλμα, η έλλειψη στρατιωτών θα μπορούσε να αποδειχθεί κομβική για την εξέλιξη του πολέμου με τη Ρωσία.
Κύμα φυγής
Οι μεγάλες απώλειες είναι ένας από τους λόγους της έλλειψης προσωπικού. Υπάρχει, όμως, και ένα ακόμη εξαιρετικά ανησυχητικό φαινόμενο. Μετά τη ρωσική εισβολή η ουκρανική κυβέρνηση απαγόρευσε στους περισσότερους άνδρες ηλικίας 18 έως 60 ετών να αποχωρήσουν από τη χώρα. Ωστόσο, σύμφωνα με το BBC, από την αρχή του πολέμου, σχεδόν 20.000 άνδρες έχουν εγκαταλείψει την Ουκρανία, για να αποφύγουν τον πόλεμο και την επιστράτευση. Κάποιοι επιλέγουν μάλιστα να το πράξουν ακόμη και με κίνδυνο της ζωής τους, διασχίζοντας επικίνδυνα ποτάμια. Ακόμη 21.000 άνδρες επιχείρησαν να διαφύγουν, αλλά συνελήφθησαν από τις ουκρανικές αρχές, όπως επιβεβαίωσε το Κίεβο.
Συνολικά, λοιπόν, περισσότεροι από 40.000 άνδρες διέφυγαν ή προσπάθησαν να διαφύγουν, ενώ υπάρχουν και κάποιοι που τελικά σκοτώθηκαν στην προσπάθειά τους. Σε ένα από τα βίντεο της προσφυγιάς των Ουκρανών φαίνονται πτώματα ανδρών να ανασύρονται στην ξηρά. Είχαν προσπαθήσει να διασχίσουν τον ποταμό Τίσα μεταξύ Ουκρανίας και Ρουμανίας.
Πρόκειται για έναν σημαντικό αριθμό για την αναπλήρωση του στρατεύματος. Αρκεί κανείς να συνυπολογίσει πως αμερικανοί αξιωματούχοι έχουν εκτιμήσει τα θύματα των Ουκρανών (νεκρούς και τραυματίες που δεν μπορούν να επιστρέψουν στα πεδία των μαχών) σε περίπου 170.000 με 200.000.
Το Κίεβο, το οποίο, όπως και η Μόσχα, δεν δίνει επισήμως το μέγεθος των απωλειών, υποβαθμίζει πάντως την επίδραση του φαινομένου της φυγής στην εξέλιξη του πολέμου. Ο κοινοβουλευτικός εκπρόσωπος του Ουκρανού Προέδρου, Φεντίρ Βενισλάβσκι, μιλώντας στο BBC, εξέφρασε την πεποίθησή του πως «η ανθεκτικότητα και η ετοιμότητα των Ουκρανών να υπερασπιστούν την ανεξαρτησία, την κυριαρχία και την ελευθερία τους είναι 95-99%». «Αυτοί που προσπαθούν να αποφύγουν την επιστράτευση είναι περίπου 1% έως 5% και σίγουρα δεν είναι κρίσιμοι για την άμυνα της Ουκρανίας».
Οι άνδρες αυτοί, αναφέρει το BBC, το οποίο κατάφερε να συνομιλήσει με κάποιους «λιποτάκτες», «θέλουν να ξαναβρούν την οικογένειά τους στο εξωτερικό, άλλοι θέλουν να σπουδάσουν και άλλοι απλώς να βγάλουν τα προς το ζην». «Τι να κάνω στην Ουκρανία; Είναι δύσκολο να βρω δουλειά. Όλα έχουν να κάνουν με τον πόλεμο, ενώ το ρεύμα, τα καύσιμα, όλα έχουν γίνει πιο ακριβά […] Δεν είμαστε όλοι πολεμιστές. Δεν μπορείς να τους συγκεντρώσεις όλους, όπως έκαναν στη Σοβιετική Ένωση», αναφέρει ο Γεβγκένι, που διασώθηκε από τους συνοριοφύλακες της Μολδαβίας και πήρε άσυλο.
Σύμμαχος το σύστημα διαφθοράς
Όπως υπογραμμίζει το βρετανικό δίκτυο, αν και δεν είναι γνωστό ποιες ακριβώς μεθόδους χρησιμοποίησαν αυτοί που κατάφεραν να διαφύγουν, μπορούμε να έχουμε μια εικόνα από αυτούς που απέτυχαν και συνελήφθησαν από τις αρχές.
Η πλειονότητα προσπάθησε να περάσει τα σύνορα προς πάσα κατεύθυνση (Ρουμανία, Μολδαβία, Πολωνία, Ουγγαρία και Σλοβακία ) με τα πόδια ή κολυμπώντας, διασχίζοντας επικίνδυνους ποταμούς. Οι υπόλοιποι χρησιμοποίησαν επίσημα έγγραφα, τα οποία αποκτήθηκαν με δόλιο τρόπο και τους παρουσιάζουν ως ακατάλληλους για στράτευση.
Δεν πρόκειται για κάτι άγνωστο στην ουκρανική ηγεσία. Τον περασμένο Αύγουστο ο Βολοντίμιρ Ζελένσκι κατήγγειλε διεφθαρμένους αξιωματούχους που έδιναν ψευδείς γνωματεύσεις, με αποτέλεσμα ο αριθμός αυτών που εξαιρέθηκαν να είναι δεκαπλάσιος σε σχέση με τον αντίστοιχο αριθμό πριν την εισβολή της Ρωσίας. Όλοι οι υπεύθυνοι περιφερειακοί αξιωματούχοι για την επιστράτευση απομακρύνθηκαν και περισσότερα από 30 άτομα αντιμετωπίζουν πλέον ποινικές διώξεις.
«Η κυβέρνηση συνειδητοποιεί ότι αυτό το φαινόμενο δεν είναι μεμονωμένο και ότι είναι ευρέως διαδεδομένο. Δυστυχώς, όμως, θα τονίσω ότι η διαφθορά είναι πολύ ανθεκτική», δήλωσε, προσθέτοντας πως η Ουκρανία κάνει «ό,τι είναι δυνατό για να διατηρήσει τον αριθμό των υποθέσεων διαφθοράς στο ελάχιστο».
Ο Έρικ, ένας 26χρονος μουσικός από το Χάρκοβο που μίλησε στο BBC, δίνει μια διαφορετική εικόνα, αποκαλύπτοντας πως σε αρκετές περιπτώσεις τα γραφεία για την επιστράτευση δεν κάνουν σωστά τη δουλειά τους και αναγκάζουν τον κόσμο να αναζητά άλλη διέξοδο. Ο Έρικ κατάφερε να φτάσει στη Μολδαβία, διασχίζοντας αρχικά τις πεδιάδες της αποσχισθείσας περιοχής της Υπερδνειστερίας και εν συνεχεία κολυμπώντας μέσα σ’ ένα ποτάμι.
Ο ίδιος πρέπει να ακολουθεί μια ειδική δίαιτα λόγω μιας πολύπλοκης χειρουργικής επέμβασης στην κοιλιά, που πραγματοποίησε σε μικρή ηλικία. Αυτό δεν του επιτρέπει να υπηρετήσει στο στρατό, όμως αποδείχθηκε αδύνατο να λάβει πιστοποιητικό ιατρικής εξαίρεσης.
«Μεταβιβάζουν την ευθύνη από το ένα τμήμα στο άλλο: “Πήγαινε εδώ, πήγαινε εκεί”. Πέρασα μισό χρόνο προσπαθώντας να πάρω ένα πιστοποιητικό, για να αποδείξω ότι ήμουν ακατάλληλος, παρόλο που είχα όλες τις εξετάσεις στα χέρια μου. Τελικά η υπομονή μου εξαντλήθηκε», τόνισε ο Έρικ, ο οποίος πλέον έχει καταφέρει να φτάσει στις ΗΠΑ και να συναντήσει ξανά τη σύζυγό του και την τετράχρονη κόρη του.
Το «λευκό εισιτήριο» κοστίζει 4.300 δολάρια
Ο Βλαντ, ένας ακόμη Ουκρανός που έφυγε από τη χώρα, για να γλιτώσει την επιστράτευση, διέσχισε τον ποταμό Τίσα, για να φτάσει στη Ρουμανία. Όπως εξηγεί, έφτασε στο σημείο διέλευσης με τη βοήθεια ενός φίλου του, αλλά ένας άλλος άνδρας με το όνομα Ντανίλο, τον οποίο συνάντησαν, είπε πως μέσω Telegram εντόπισε έναν που οργάνωνε τη διαφυγή μέσω του ποταμού Τίσα. Ρεπόρτερ του BBC, ο οποίος παρίστανε έναν Ουκρανό που θέλει να φύγει από τη χώρα, ανακάλυψε τουλάχιστον έξι σχετικές ομάδες στο Telegram με μέλη που κυμαίνονταν από 100 έως αρκετές χιλιάδες.
Οι υπεύθυνοι του προσέφεραν μια σειρά από επιλογές, από έγγραφο που αποδεικνύει πως είναι πολύτεκνος προστάτης οικογένειας μέχρι την πιο ακριβή ιατρική εξαίρεση, τη γνωστή και ως «λευκό εισιτήριο», που δίνει τη δυνατότητα φυγής από την Ουκρανία και επιστροφής κατά βούληση (όποτε επιθυμεί αυτός που το αποκτά) και μάλιστα χωρίς επιπτώσεις. Ένα τέτοιο έγγραφο θα κόστιζε περίπου 4.300 δολάρια και στην τιμή περιλαμβάνεται και η δωροδοκία του υπαλλήλου που θα το ετοίμαζε.
