Στις 23 Αυγούστου του 1939, ο πλανήτης κρατούσε την ανάσα του καθώς όλοι έβλεπαν πως ένας δεύτερος παγκόσμιος πόλεμος ήταν πλέον προ των πυλών. Και δεν έπεσαν έξω. Μερικά 24ωρα αργότερα (την 1η Σεπτεμβρίου, συγκεκριμένα), με την εισβολή της χιτλερικής Γερμανίας στην Πολωνία, έπεσε -όπως έχει επικρατήσει να λέγεται σήμερα- η πρώτη τουφεκιά του μεγαλύτερου πολέμου που γνώρισε η ανθρωπότητα.
Η 23η Αυγούστου, ωστόσο, είναι από μόνη της μια ιστορική ημέρα. Είναι η ημέρα που έπεσε ένας «κεραυνός εν αιθρία». Που έγινε μια έκπληξη που προκάλεσε τρόμο. Ένα συγκλονιστικό γεγονός που μέχρι εκείνη την καλοκαιρινή Τρίτη, έμοιαζε με σενάριο επιστημονικής φαντασίας.
Η ναζιστική Γερμανία και η κομμουνιστική Σοβιετική Ένωση, δυο πλευρές που κανονικά εκείνη την εποχή θα έπρεπε να βρίσκονται στα χαρακώματα και να κοιτάνε ο ένας τον άλλο μέσα από… διόπτρες, υπέγραψαν ένα σύμφωνο μη επίθεσης! Το σύμφωνο που έμεινε γνωστό στην ιστορία ως «Ρίμπεντροπ-Μολότοφ».
Δυο πανίσχυρες χώρες με θηριώδεις πολεμικές μηχανές που κατά διαβολική σύμπτωση θα συγκρουστούν στη μεγαλύτερη και φονικότερη μάχη που γνώρισε η ανθρωπότητα, σε εκείνη του Στάλινγκραντ, ακριβώς τρία χρόνια αργότερα (στις 23 Αυγούστου του 1942), «έστησαν» την πιο γνωστή λυκοφιλία της ιστορίας.
Η εποχή που η ανθρωπότητα προετοιμαζόταν για τη μεγάλη σφαγή
Από την εποχή που ο Χίτλερ ανέλαβε την εξουσία στη Γερμανία, είχε μόνο ένα πράγμα στο μυαλό του: Πώς θα ετοιμάσει όσο πιο γρήγορα γίνεται μια τρομακτική πολεμική μηχανή, ώστε, να πάρει την εκδίκηση που ζητούσε για την ταπείνωση του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου.
Όταν πια θεώρησε πως ήταν έτοιμος άρχισε να καταστρώνει τα πολεμικά του σχέδια. Πρώτο του θύμα, θα ήταν η Πολωνία. Ήδη από τα τέλη του 1938 ή κατ΄ άλλους ιστορικούς από τις αρχές του 1939 είχε δώσει εντολή στο επιτελείο του να καταστρώσει ένα σχέδιο «γρήγορης εισβολής» στην Πολωνία.
Την ίδια ώρα στο αντίπαλο στρατόπεδο, αυτό της κομμουνιστικής ΕΣΣΔ οι προετοιμασίες για την επικείμενη παγκόσμια σύγκρουση ήταν κατά κύριο λόγο πολιτικές και λιγότερο στρατιωτικές, δεδομένου πως σε αντίθεση με την «πληγωμένη» από τον Α’ παγκόσμιο πόλεμο, Γερμανία, οι Σοβιετικοί διέθεταν τον λαβωμένο αλλά πανίσχυρο Κόκκινο Στρατό.
Εκεί που εστίαζε, λοιπόν, ο Στάλιν ήταν στο να δημιουργήσει όλες εκείνες τις απαραίτητες συμμαχίες που θα του επέτρεπαν για όσο μεγαλύτερο διάστημα γινόταν και μέσα στο γεωπολιτικό παιχνίδι να παραμείνει αλλά και να μην εμπλακεί στρατιωτικά.
Στον αντίποδα, ο Χίτλερ είχε ήσυχο το κεφάλι του σε ότι αφορούσε τους συμμάχους του. Η πίστη που του έδειχναν Ιταλία, Ιαπωνία και στο «βάθος» η Ισπανία, του παρείχαν άνεση κινήσεων.
Μια ανίερη συμμαχία που βόλευε δυο αιώνιους εχθρούς
Ο πόλεμος, ωστόσο, είναι ένα πολιτικό γεγονός. Ως τέτοιο κρύβει και μπόλικο παρασκήνιο. Πριν αρχίσουν να «μιλάνε» τα όπλα, πίσω από κλειστές πόρτες και σκοτεινά δωμάτια εξυφαίνονται κάθε λογής δολοπλοκίες.
Το καλοκαίρι του 1939, λοιπόν, οι δυο ιδεολογικά αιώνιοι εχθροί, έπρεπε να διαλέξουν με ποιον θα πάνε και ποιον θ’ αφήσουν. Ή για το θέσουμε σε ένα πιο πολιτικό πλαίσιο «με ποιον θα πάνε πριν αρχίσουν και με εκείνον να πολεμάνε».
Ο Χίτλερ είχε πάρει τις αποφάσεις του. Δεν περίμενε την… άδεια του Στάλιν για την εισβολή στην Πολωνία. Αυτό που χρειαζόταν, ωστόσο, ήταν μια «καβάτζα». Ήξερε πως η Πολωνία είχε εξασφαλίσει εγγυήσεις από την Γαλλία και τη Μεγάλη Βρετανία πως θα την υποστηρίξουν σε περίπτωση ναζιστικής εισβολής. Γνώριζε, λοιπόν, πως σχεδόν αμέσως θ’ ανοίξει το δυτικό μέτωπο. Αυτό που επεδίωκε ήταν να μην ανοίξει και το αντίστοιχο ανατολικό. Αρκετά απλοϊκό θα μπορούσε να πει κάποιος.
Αντίθετα, ο Στάλιν είχε περισσότερα πράγματα να σκεφτεί. Από την μια η ναζιστική Γερμανία, αυτός ο ιδεολογικά αιώνιος εχθρός θα πλησίαζε μια ανάσα από τα σύνορά του. Από την άλλη, πίστευε, πως οι δυτικοί σύμμαχοι αφήνουν ελεύθερο το πεδίο στον Χίτλερ προς ανατολάς. Έβλεπε μέσα σε αυτό μια καπιταλιστική συνωμοσία που είχε αντικομμουνιστικούς σκοπούς.
Πάνω σε αυτή την πολιτική σκακιέρα, τα πιόνια έπρεπε ν’ αρχίσουν να κινούνται. Σκληρός και απόλυτα ρεαλιστής ο Στάλιν ήξερε πως ανάμεσα σε δυο κακές συμμαχίες έπρεπε να επιλέξει αυτή που θα του χαρίσει περισσότερο χρόνο. Και επέλεξε…
Το Σύμφωνο Ρίμπεντροπ – Μολότοφ
Ο Χίτλερ ξέρει πως μια συμφωνία με την ΕΣΣΔ, τους προσφέρει άνεση χρόνου και χώρου. Δεν ανοίγει το ανατολικό μέτωπο και έχει ν’ ασχοληθεί (για την ώρα) με το δυτικό και τα σχέδια του να επιτεθεί μετά την Πολωνία σε Γαλλία και Νορβηγία.
Ο Στάλιν ξέρει πως μια συμφωνία με το Γ’ Ράιχ του δίνει τον απαιτούμενο χρόνο, ώστε, να φτιάξει μια γραμμή άμυνας που θα προστάτευε τα δυτικά σύνορα της Σοβιετικής Ένωσης, είτε από μια πιθανή επίθεση των ναζί, είτε από μια επίθεση (εντός ή εκτός εισαγωγικών) των καπιταλιστών της δύσης. Επιπλέον, προλαβαίνει να θωρακίσει την οικονομία του αλλά και να μετακινήσει μεγάλο μέρος του πληθυσμού προς την ενδοχώρα για να προφυλάξει όσους περισσότερους μπορεί ενόψει του μελλοντικού πολέμου.
Οι διαπραγματεύσεις των δυο πλευρών ξεκινούν μυστικά ήδη από τον Απρίλιο του 1939 προκειμένου να δουν αν μπορούν να φτάσουν σε ένα κοινό σημείο σύγκλισης. Αυτό επιτυγχάνεται πολύ πιο γρήγορα και πολύ πιο εύκολα απ’ ότι και οι ίδιοι υπολόγιζαν. Τις διαπραγματεύσεις έχουν αναλάβει ο υπουργός Εξωτερικών του Γ’ Ράιχ, Γιόακιμ φον Ρίμπεντροπ και ο σοβιετικός ομόλογός του, Βιάτσεσλαβ Μολότοφ.
Οι υπογραφές στο Σύμφωνο μπαίνουν σε σύσκεψη στη Μόσχα, με κάθε επισημότητα, και παρουσία διεθνών ΜΜΕ. Και οι δυο πλευρές, ωστόσο, υπογράφουν ένα ακόμα, μυστικό αυτή τη φορά, σύμφωνο με το οποίο μοιράζουν την βορειοανατολική Ευρώπη σε «σφαίρες συμφερόντων».
Από τη μια πλευρά, η Γερμανική που περιλάμβανε την Πολωνία (μέχρι τον ποταμό Βιστούλα και τη Λιθουανία) και από την άλλη η Σοβιετική (Φιλανδία, Εσθονία, Λετονία και η περιοχή της Βεσαραβίας).
Η πλέον γνωστή λυκοφιλία της ιστορίας είναι γεγονός. Μερικές ημέρες αργότερα, την 1η Σεπτεμβρίου ο Χίτλερ δίνει την εντολή να ξεκινήσει η εισβολή στην Πολωνία και μαζί της ο Β’ Παγκόσμιος Πόλεμος. Μερικές ημέρες αργότερα, στις 17 Σεπτεμβρίου, ο Στάλιν κάνει τη δική του εισβολή στην Πολωνία, εξασφαλίζοντας αυτό που ήθελε. Να μετακινήσει τα σύνορά του προς τη δύση προκειμένου να έχει… ήσυχο το κεφάλι του.
Την ίδια ώρα οι υποσχέσεις της Γαλλίας και της Μ. Βρετανίας προς την Πολωνία μένουν στα χαρτιά και κάπως έτσι, όλοι βγαίνουν κερδισμένοι αφού πάνω σε αυτή την γεωπολιτική σκακιέρα, ο καθένας έχει πετύχει και έχει κερδίσει αυτό που ήθελε.
Το Σύμφωνο Ρίμπεντροπ – Μολότοφ θα παραμείνει σε ισχύ, όσο οι δυο πλευρές μπορούσαν να εξυπηρετηθούν από αυτό. Όταν πλέον δεν το είχαν ανάγκη, το πέταξαν στον κάλαθο των αχρήστων. Αυτό έγινε στις 22 Ιουνίου 1941 όταν η… ιδεολογική τάξη αποκαταστάθηκε και η ναζιστική Γερμανία εξαπέλυσε ενάντια στην κομμουνιστική Σοβιετική Ένωση την «επιχείρηση Μπαρμπαρόσα». Οι δύο πλευρές ρίχτηκαν σε μια -δίχως κανένα έλεος- μάχη το τέλος της οποίας βρήκε τους ναζί να οπισθοχωρούν προς το Βερολίνο και τον Κόκκινο Στρατό στο κατόπι τους.
