Πώς να σώσετε το ακίνητο σας από το Δημόσιο και το Κτηματολόγιο

Στην κατοχή του Δημοσίου ξεκίνησαν να περνούν σταδιακά και αθόρυβα ακίνητα οι ιδιοκτήτες των οποίων δεν πήγαν ποτέ να τα δηλώσουν στο Εθνικό Κτηματολόγιο. Πρόκειται για ένα ζήτημα που θα απασχολήσει δεκάδες χιλιάδες αμελείς ιδιοκτήτες ακινήτων που δεν πήγαν να κάνουν τις απαραίτητες ενέργειες στο Κτηματολόγιο και να πληρώσουν. Ακόμη και όσοι πήγαν πάντως δεν είναι βέβαιο ότι παρακολούθησαν όλες τις διαδικασίες και δεν έχουν σοβαρά λάθη που εμφανίζονται στα ακίνητά τους… Αξίζει να σημειωθεί ότι το Κτηματολόγιο ξεκίνησε στην Ελλάδα το 1995 και η χώρα μας είναι η μοναδική στην Ευρωπαϊκή Ένωση που δεν το έχει ολοκληρώσει. Το θέμα ήρθε στη δημοσιότητα τις τελευταίες μέρες, καθώς τα λεγόμενα «άγνωστου ιδιοκτήτη», για τα οποία εδώ και σχεδόν 20 χρόνια δεν υποβλήθηκε καμία δήλωση στο Κτηματολόγιο φαίνεται πως ξεκίνησαν να περνούν στο Δημόσιο, σύμφωνα με την ΠΟΜΙΔΑ. Το πρόβλημα δημιουργείται προς το παρόν σε 13 περιοχές της χώρας (π.χ. Αστρος, Πολύκαστρο Κιλκίς, Αγία Τριάδα Καλαμαριάς), σταδιακά όμως θα απασχολήσει και πολλές γειτονιές της Αττικής (Νέα Σμύρνη, Μελίσσια και άλλες). Όμως η τελευταία προθεσμία δήλωσης ή διόρθωσης των αρχικών εγγραφών στο Κτηματολόγιο εξέπνευσε ή θα εκπνεύσει έως και το τέλος του 2018 σε 111 περιοχές της χώρας. Από τη στιγμή που θα ξεκινήσει να λειτουργεί σε μία περιοχή κτηματολογικό γραφείο, κάποιος που δεν πήγε να δηλώσει την ακίνητη περιουσία του κατά τη διάρκεια της κτηματογράφησης έχει στη διάθεσή του 14 χρόνια (για τα παλαιά προγράμματα του 1999) ή επτά χρόνια (για τα καινούργια από το 2005 και μετά) για να το κάνει. Αν παρέλθει και αυτή η προθεσμία, οι εγγραφές στο Κτηματολόγιο γίνονται οριστικές, είναι δικαστικά απρόσβλητες και τα ακίνητα που δεν δηλώθηκαν από κανέναν περιέρχονται στο Δημόσιο. Ο νόμος είναι ξεκάθαρος, το χρονικό περιθώριο προφανώς μεγάλο και έτσι το Δημόσιο προχωρά στη δήμευση ακίνητων περιουσιακών στοιχείων που δεν δηλώθηκαν για οποιοδήποτε λόγο στο Εθνικό Κτηματολόγιο ή δηλώθηκαν με σοβαρά σφάλματα. Ήδη τίθενται σε εφαρμογή οι διατάξεις περί περιέλευσης στο Ελληνικό Δημόσιο των ακινήτων «Αγνώστου ιδιοκτήτη» δηλαδή ακίνητα που οι ιδιοκτήτες τους στο Κτηματολόγιο, για οποιοδήποτε, συχνά ανυπαίτιο, λόγο, ή τα δήλωσαν με σοβαρά σφάλματα. Όπως αναφέρθηκε αυτή τη στιγμή το πρόβλημα εντοπίζεται για τα ακίνητα σε 111 πόλεις και περιοχές της χώρας όπου συμπληρώνονται 14 χρόνια από την ημερομηνία έναρξης λειτουργίας των πρώτων κτηματολογικών γραφείων, προθεσμία στην οποία χάνεται οριστικά η δυνατότητα δικαστικής προσφυγής και συνεπώς και το ίδιο το ακίνητο σε περιοχές, όπως η Πάτρα, Καλαμάτα, το Αργοστόλι, και δήμους όπως η Νέα Σμύρνη, Ν. Ψυχικό, Βριλήσσια, Μελίσια, Γέρακας, Ρέντης, Ελευσίνα και Νέα Πέραμος. Πρέπει να τονιστεί ότι η κήρυξη ως αγνώστου ιδιοκτήτη ενός ακινήτου δεν συνεπάγεται αυτόματα ότι ο ιδιοκτήτης του παύει να έχει την κυριότητά του. Πρόκειται δηλαδή, για δυνάμει απώλεια της κυριότητας των ακινήτων που δεν σχετίζεται παρά με τη διαδικασία της κτηματογράφησης, δηλαδή της εγγραφής, ξεχωριστά κάθε ακινήτου, στα κτηματολογικά βιβλία ως ανήκοντα σε συγκεκριμένα πρόσωπα. Ωστόσο αν το ακίνητό του έχει τον συγκεκριμένο χαρακτηρισμό, τότε θα πρέπει μέσα στις προθεσμίες να κάνει τις σχετικές δηλώσεις.

Αρχικές εγγραφές είναι εκείνες που εμφανίζονται στο κτηματολογικό βιβλίο μιας περιοχής, κατά μεταφορά από τους κτηματολογικούς πίνακες, μετά την ολοκλήρωση της κτηματογράφησης και πριν την έναρξη λειτουργίας του Κτηματολογίου στη συγκεκριμένη περιοχή. Πάνω στις εγγραφές αυτές στηρίζεται κάθε μεταγενέστερη εγγραφή δικαιώματος. Σε περίπτωση ανακριβούς Αρχικής εγγραφής είναι δυνατή η προσβολή και η διόρθωσή της ολικά ή μερικά μέσα σε προθεσμία επτά ετών από την ημερομηνία έναρξης λειτουργίας του Κτηματολογικού Γραφείου στη συγκεκριμένη περιοχή. Η προθεσμία αυτή ισχύει τόσο για τους κατοίκους εσωτερικού όσο και για το Ελληνικό Δημόσιο, τους μόνιμους κατοίκους εξωτερικού ή τους μόνιμα εργαζόμενους στο εξωτερικό . Ειδικά για τις περιοχές των προγραμμάτων κτηματογράφησης των ετών 1997-1999, η παραπάνω προθεσμία είναι 14 χρόνια τόσο για τους κατοίκους εσωτερικού όσο και για τους κατοίκους του εξωτερικού και το Ελληνικό Δημόσιο. Το είδος του σφάλματος στην Αρχική εγγραφή καθορίζει και τη διαδικασία διόρθωσης. Ειδικότερα, ο νόμος διακρίνει τις περιπτώσεις που απαιτούν αμετάκλητη δικαστική απόφαση από εκείνες που οφείλονται σε πρόδηλο σφάλμα και μπορούν να διορθωθούν διοικητικά, χωρίς δικαστική παρέμβαση, με απόφαση του Προϊσταμένου του Κτηματολογικού Γραφείου. Μετά τη λήξη των παραπάνω προθεσμιών οι Αρχικές εγγραφές καθίστανται οριστικές, παράγουν αμάχητο τεκμήριο, δηλαδή αποκλείεται οποιαδήποτε μεταβολή του περιεχομένου τους. Η προθεσμία διόρθωσης αρχίζει από τη δημοσίευση στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως της απόφασης του Υπουργείου Περιβάλλοντος & Ενέργειας, με την οποία ορίζεται η έναρξη ισχύος του Κτηματολογίου στην κτηματογραφημένη περιοχή. Τα ακίνητα που για οποιοδήποτε λόγο δεν δηλώθηκαν κατά τη διαδικασία κτηματογράφησης εγγράφονται στην κτηματολογική βάση με την ένδειξη «Αγνώστου ιδιοκτήτη». Για τη διόρθωση αρχικών εγγραφών «Αγνώστου ιδιοκτήτη» σε γνωστού ιδιοκτήτη ισχύουν οι ίδιες διαδικασίες –δικαστική ή διοικητική ανάλογα με την περίπτωση- με αυτές των λανθασμένων εγγραφών. Συγκεκριμένα, ο ενδιαφερόμενος, αφού προηγουμένως εντοπίσει το ακίνητό του στα κτηματολογικά στοιχεία, θα πρέπει να τηρήσει τις διαδικασίες διόρθωσης που προβλέπονται. Οι αρχικές εγγραφές των οποίων το περιεχόμενο δεν αμφισβητήθηκε εντός της οριζόμενης προθεσμίας, καθίστανται οριστικές. Οι εγγραφές δηλαδή αυτές δεν αλλάζουν και είναι δικαστικά απρόσβλητες και ως αποτέλεσμα αποκλείεται οποιαδήποτε μεταβολή λόγω διόρθωσης του περιεχομένου των αρχικών εγγραφών. Με άλλα λόγια, αν περάσουν οι προθεσμίες, οι κάτοικοι εσωτερικού δεν έχουν τη δυνατότητα να τροποποιήσουν τις αρχικές κτηματολογικές εγγραφές. Η διόρθωση Αρχικών μπορεί να γίνει με τη διοικητική διαδικασία του προδήλου σφάλματος με αίτηση στον Προϊστάμενο του Κτηματολογικού Γραφείου. Η αίτηση του Προδήλου σφάλματος ενδείκνυται για τις εξής περιπτώσεις:

• Λανθασμένα στοιχεία ονοματεπώνυμου, αριθμού αστυνομικής ταυτότητας, πατρώνυμου, μητρώνυμου, ημερομηνίας γέννησης κ.λ.π.
• Λανθασμένα στοιχεία για το είδος του καταχωρισθέντος δικαιώματος (πχ πλήρης ή ψιλή κυριότητα, επικαρπία κ..λ.π.) ή/και της αιτίας κτήσης (πχ δωρεά, γονική παροχή κ.λ.π.)
• Λανθασμένα στοιχεία συμβολαιογραφικού εγγράφου, δικαστικής απόφασης, διοικητικής πράξης κ.λ.π. (πχ αριθμός εγγράφου, στοιχεία εκδότη/ εκδούσας αρχής κ.λ.π.) λανθασμένα στοιχεία μεταγραφής/ εγγραφής τίτλου κτήσης (π.χ. υποθηκοφυλακείο, τόμος, αριθμός, ημερομηνία κ.λ.π.).

Η διαδικασία διόρθωσης των αρχικών εγγραφών με αμετάκλητη δικαστική απόφαση ισχύει στις ακόλουθες περιπτώσεις:

• Εάν πρόκειται για ζήτημα ιδιοκτησιακής αμφισβήτησης, δηλαδή το ακίνητο έχει καταχωριστεί στο Κτηματολόγιο στο όνομα τρίτου ή υπέρ του Ελληνικού Δημοσίου, που δεν συναινεί σε αίτηση διόρθωσης προδήλου σφάλματος. Στην περίπτωση αυτή απαιτείται η άσκηση αγωγής (αναγνωριστικής ή διεκδικητικής) ενώπιον του αρμοδίου κατά τόπο Δικαστηρίου.
• Εάν πρόκειται για ακίνητο με ένδειξη «Αγνώστου ιδιοκτήτη», δηλαδή για ακίνητο που για οποιοδήποτε λόγο δεν δηλώθηκε στη διάρκεια της κτηματογράφησης, που δεν εμπίπτει στις κατηγορίες διόρθωσης προδήλου σφάλματος και απαιτείται η συναίνεση του Δημοσίου. Στην περίπτωση αυτή μπορεί να ακολουθηθεί η απλή και σύντομη δικαστική διαδικασία της «Εκούσιας Δικαιοδοσίας», με την οποία υποβάλλεται αίτηση ενώπιον του Κτηματολογικού Δικαστή στο Μονομελές Πρωτοδικείο της τοποθεσίας του ακινήτου και το Δικαστήριο κρίνει χωρίς αντιδικία.

Κάθε φυσικό ή νομικό πρόσωπο που έχει εμπράγματο ή εγγραπτέο δικαίωμα σε ακίνητο υποχρεούται να υποβάλει δήλωση στο Κτηματολόγιο. Συγκεκριμένα, υποχρέωση υποβολής δήλωσης έχει ο ιδιοκτήτης ακινήτου, ο οποίος έχει κυριότητα (πλήρη ή ψιλή), και κάθε δικαιούχος επικαρπίας και προσωπικής ή πραγματικής δουλείας (οποιουδήποτε περιεχομένου), ο δικαιούχος εμπράγματης ασφάλειας, κατάσχεσης, εγγραπτέας αγωγής, εγγραπτέας μίσθωσης (χρονομεριστική, χρηματοδοτική, υπερενναετής) και κάθε άλλου εγγραπτέου δικαιώματος σύμφωνα με τα οριζόμενα στο Ν.2308/1995, όπως τροποποιήθηκε και ισχύει. Υποχρέωση υποβολής δήλωσης έχουν και όσοι διαχειρίζονται ξένη περιουσία (π.χ. εκκαθαριστής διαθήκης, σύνδικος πτώχευσης, κηδεμόνας σχολάζουσας κληρονομιάς, εκτελεστής διαθήκης, διαχειριστής ακινήτου κ.λ.π.). Το Κτηματολόγιο είναι ένα σύστημα πολύ πιο σύγχρονο και ολοκληρωμένο από το παλαιό σύστημα Υποθηκών και Μεταγραφών που υποστηρίζουν τα Υποθηκοφυλακεία. Το Κτηματολόγιο παρέχει τη δυνατότητα έρευνας με βάση το ακίνητο και όχι το πρόσωπο, όπως συμβαίνει σήμερα στα Υποθηκοφυλακεία. Ως προς την τεχνική πληροφορία, η κτηματολογική βάση εξασφαλίζει στον πολίτη πρόσβαση στα γεωμετρικά στοιχεία του ακινήτου, που σήμερα δεν είναι καταγεγραμμένα σε καμία βάση. Επιπλέον, στο κτηματολόγιο καταγράφονται δικαιώματα που σήμερα δεν είναι καταχωρισμένα σε καμία βάση δεδομένων, όπως είναι η συνήθης στην ελληνική περιφέρεια άτυπη πρακτική της χρησικτησίας.