Το πλωτό έθνος που φτιάχνεται ολοταχώς για να απελευθερώσει την ανθρωπότητα από τους πολιτικούς

Μια ιδέα απλοϊκή στη σύλληψή της αλλά ταυτοχρόνως εξόχως ανατρεπτική έρχεται να ταράξει τα νερά των κυρίαρχων εθνών. Ανεξάρτητο, αυτόνομο και αυτοσυντηρούμενο, το πλωτό αυτό έθνος θα έμοιαζε μέχρι πρόσφατα σενάριο επιστημονικής φαντασίας, κάτι αδιανόητο να συλλάβει ο πρακτικός ανθρώπινος νους. Κι όμως, η σύγχρονη τεχνολογία το έχει μετατρέψει σε δυνατότητα, μια προοπτική που ωρίμασε στον χρόνο, ξεπηδώντας πράγματι από την αχαλίνωτη φαντασία, και πλέον γίνεται ολοένα και περισσότερο απτή πραγματικότητα. Ακαδημαϊκοί, αρχιτέκτονες, εταιρίες, ακόμα και μια κυβέρνηση σταμάτησαν να ονειρεύονται και δουλεύουν πια όλοι μαζί για να κάνουν το πρωτότυπο και αναιδές όραμα καθημερινότητα, υποσχόμενοι μεγάλα πράγματα μέχρι το 2020. O αχανής Ειρηνικός Ωκεανός έχει επιλεγεί για να στεγάσει το φιλόδοξο ελευθεριακό πρόγραμμα που, όπως το θέλουν οι εμπνευστές του, έρχεται να «απελευθερώσει την ανθρωπότητα από τους πολιτικούς». Στο επίκεντρο είναι ένας μη κυβερνητικός οργανισμός του Σαν Φρανσίσκο που έχει περάσει την τελευταία δεκαετία προσπαθώντας να πείσει τον κόσμο ότι δεν είναι γελοιωδώς τρελή η ιδέα του. Και δεν ήταν πράγματι καθόλου εύκολο, καθώς κάποτε, εδώ και δέκα χρόνια ας πούμε, το πράγμα έμοιαζε με καλοστημένη φάρσα. Ο κόσμος το νόμιζε εξάλλου σαν να έχει βγει από τον «Υδάτινο κόσμο» (1995) του Κέβιν Κόστνερ και κανείς δεν πίστευε πως κάτι τέτοιο είναι μπορετό. Και θα χρειαζόταν μάλιστα η βοήθεια ενός τρικ που σαρώνει πια τη Silicon Valley και τη Wall Street για να βρει χρηματοδότηση το πλωτό έθνος: ένα πρόγραμμα (initial coin offering) που εξασφαλίζει κονδύλια δημιουργώντας και πουλώντας εικονικό νόμισμα. Και πάλι όμως θα έπρεπε να περιμένουν μέχρι το 2017, με τη στάθμη των υδάτων να ανεβαίνει κι άλλο από την κλιματική αλλαγή και τις κυβερνήσεις του πλανήτη να κλυδωνίζονται από τις σαρωτικές παγκόσμιες αλλαγές, για να βάλουν τα πρώτα θαλάσσια θεμέλια στο έθνος που υπόσχεται ελευθερία έξω από πολιτικά δεσμά και άδικους νόμους…

Φέτος λοιπόν, το σωτήριον έτος 2017, η κυβέρνηση της Γαλλικής Πολυνησίας συμφώνησε με το Seasteading Institute, τον κινητήριο μοχλό του πλωτού έθνους, επιτρέποντάς του να ξεκινήσει τα πειράματά του στα νερά της. Η κατασκευή των πρώτων δομών έχει ήδη δρομολογηθεί και τα παρθενικά πλωτά κτίρια, η καρδιά της πολιτείας, θα καλωσορίσουν τους πρώτους τολμηρούς κατοίκους μέχρι το 2020. «Αν μπορείς να έχεις μια πλωτή πόλη, θα είναι σαν μια start-up χώρα», δηλώνει περιχαρής ο πρόεδρος του Ινστιτούτου, Joe Quirk, «μπορούμε να δημιουργήσουμε μια τεράστια ποικιλία κυβερνήσεων για μια τεράστια ποικιλία ανθρώπων». Η ιδέα των πλωτών πολιτειών δεν είναι φυσικά καινούρια, καθώς ο άνθρωπος οραματίστηκε να ζει στα νερά από πολύ παλιά στην ιστορία του. Οι σημερινοί οραματιστές παραθέτουν ως πηγή έμπνευσης τον θαλασσόλυκο Ken Neumeyer και το βιβλίο που έγραψε το 1981 «Sailing the Farm», με το οποίο συζητούσε στα σοβαρά πώς μπορείς να ζήσεις, να επιβιώσεις και να μακροημερεύσεις πάνω σε ένα ιστιοφόρο. Δύο δεκαετίες αργότερα, η ιδέα φάνηκε ακαταμάχητη στον Πάτρι Φρίντμαν, θεωρητικό της πολιτικής οικονομίας και εγγονό του επιφανούς οικονομολόγου Μίλτον Φρίντμαν. Ελευθεριακός και αναρχικός καθώς είναι, ο Φρίντμαν οραματιζόταν από καιρό αυτό που αποκαλούσε «κυρίαρχες ωκεάνιες αποικίες», ανεξάρτητα θαλάσσια κράτη δηλαδή που να δουλεύουν και να κυβερνούνται τελείως διαφορετικά απ’ ό,τι ξέρουμε. Φοιτητής ακόμα και φέρελπις της Silicon Valley, ήταν καταδικασμένος να σκέφτεται μεγαλόπνοα.

Κι έτσι το 2008 εγκατέλειψε την καλή του θέση στην Google και συνυπέγραψε την ίδρυση του Seasteading Institute, με αποκλειστική αποστολή την κατασκευή του οράματός του. Και ξέρετε ποιον βρήκε ομοϊδεάτη και βασικό χρηματοδότη ε; Τον ίδιο τον Πίτερ Τιλ, τον «ελευθεριακό δισεκατομμυριούχο» που θα τον γνωρίζετε ως ιδρυτή του PayPal! Το οποίο πούλησε το 1999 στο eBay έναντι 1,5 δισ. δολαρίων και έψαχνε πλέον το επόμενο επαναστατικό project να χρηματοδοτήσει, καθώς εκτός όλων των άλλων είναι και πολιτικός ακτιβιστής. Σε άρθρο του το 2009 μας λέει άλλωστε πως οι πλωτές πολιτείες μπορεί να μοιάζουν ουτοπικό όραμα, είναι ωστόσο κάτι που αξίζει να το δοκιμάσεις: «Μεταξύ κυβερνοχώρου και Διαστήματος εδράζεται η πιθανότητα της αποίκησης των ωκεανών», γράφει χαρακτηριστικά. Όπως ήταν φυσικό, το ζεστό χρήμα που έβαλε ο Τιλ προσέλκυσε όχι μόνο την περιέργεια των Μέσων, αλλά και το ενδιαφέρον των επενδυτών. Τι ήταν αυτό που χρηματοδοτούσε ο «αναρχικός Μίδας», όπως τον λένε χαρακτηριστικά; Και πάλι όμως τα φιλόδοξα σχέδια του Seasteading Institute παρέμεναν απλώς σχέδια. Όταν μάλιστα η αρχική τους προσπάθεια να φτιάξουν ένα πλωτό και ανεξάρτητο νησί στον Κόλπο του Σαν Φρανσίσκο το 2010 απέτυχε παταγωδώς, ήταν πια περίγελος της κυβερνο-ουτοπικής φαντασίας. Μόνο που αυτοί επέμεναν και επανέρχονταν μια στο τόσο στο προσκήνιο, κάνοντας ολοένα και πιο δελεαστική την ιδέα μιας πλωτής πολιτείας σε διεθνή ύδατα που θα έδινε στους πολίτες τη δυνατότητα να επανεφεύρουν πυρηνικές έννοιες όπως κοινωνία, κυβέρνηση και αυτοδιάθεση. Κι έτσι φτάσαμε στο 2011, όταν ένας συγγραφέας ονόματι Joe Quirk πήγε στο ανατρεπτικό φεστιβάλ του Burning Man και άκουσε για πρώτη φορά πως κάποιοι σκέφτονται να φτιάξουν μια ανεξάρτητη δημοκρατία μέσα στο νερό. Τον δελέασε η ιδέα και πέρασε τα επόμενα χρόνια του μαθαίνοντας τα πάντα γι’ αυτή. «Όποιος πάει πολλές φορές στο Burning Man δεν μπορεί να μην εντυπωσιαστεί από τους τρόπους με τους οποίους οι κανόνες δεν υπακούν στις συνήθεις παραμέτρους τους», είπε και ήρθε σε επαφή με το Seasteading Institute. Ήταν τέτοιο το πάθος του μάλιστα που σύντομα θα τον έκαναν πρόεδρο του σωματείου, κι εκείνος θα έγραφε από κοινού με τον Φρίντμαν το ρυθμιστικό άρθρο πίστης του Ινστιτούτου, την ίδια τη Βίβλο της πλωτής πολιτείας. Ένα βιβλίο που είπαν χαρακτηριστικά «Seasteading: Πώς τα πλωτά έθνη θα αποκαταστήσουν το περιβάλλον, θα πλουτίσουν τους φτωχούς, θα θεραπεύσουν τους αρρώστους και θα απελευθερώσουν την ανθρωπότητα από τους πολιτικούς»! Παρά τις πικρόχολες επικρίσεις, το πλωτό έθνος δεν είναι ένα απατηλό χόμπι κάποιων φαντασιόπληκτων με λεφτά. Γιατί στα δικά τους μυαλά είναι μια πρώτης τάξεως ευκαιρία να ξαναγράψουν τους κανόνες που δομούν τις ανθρώπινες κοινωνίες: «Οι κυβερνήσεις δεν γίνονται καλύτερες», παρατηρεί σχετικά ο Quirk, «έχουν κολλήσει στους προηγούμενους αιώνες. Κι αυτό γίνεται γιατί η γη αναγκάζει σε βίαια μονοπώλια για τον έλεγχό της». Χωρίς γη λοιπόν δεν θα υπάρχουν συγκρούσεις και πόλεμοι για εδαφική κυριαρχία. Αυτό είναι το αρχιμήδειο σημείο του πλωτού έθνους που θέλει να ανοιχτεί στην απεραντοσύνη της θάλασσας, εκεί που ο χώρος φτάνει για όλους. Τον Ιανουάριο του 2017 το Seasteading Institute υπέγραψε όπως είπαμε τη συμφωνία με τη Γαλλική Πολυνησία για να στήσει το πειραματικό του έθνος στα ανοιχτά των ακτών της Ταϊτής. Κι αυτό θα είναι μόνο η αρχή, καθώς το ίδρυμα οραματίζεται «χιλιάδες πλωτές πόλεις μέχρι το 2050», διά στόματος Joe Quirk πάντα. Μια χούφτα σπιτιών, εστιατορίων και ξενοδοχείων, αλλά και κρατικών υπηρεσιών, θα στηθούν εκεί μέσα σε 2-3 χρόνια, τα οποία θα λειτουργούν με τους δικούς τους νόμους, «προσφέροντας διαφορετικούς τρόπους διακυβέρνησης». Μέσω του επενδυτικού τρικ του coin offering, τα μέλη του Seasteading ευελπιστούν να συγκεντρώσουν 60 εκατ. δολάρια μέχρι το 2020, ώστε να στήσουν τις πρώτες δεκάδες των κτιρίων τους. Τα αρχιτεκτονήματα θα είναι όλα αυτοσυντηρούμενα, με «πράσινες οροφές» καλυμμένες με βλάστηση και κατασκευές από υλικά όπως μπαμπού, ίνες καρύδας, ξύλο, αλλά και ανακυκλωμένο μέταλλο και πλαστικό. Η Γαλλική Πολυνησία έχει ήδη προβεί στις απαραίτητες ενέργειες για να χαρακτηριστεί η θαλάσσια περιοχή ως «ελεύθερη οικονομική ζώνη», ώστε να μπορεί η πλωτή πολιτεία να λειτουργεί με το δικό της εμπορικό Δίκαιο. Το θαλάσσιο έθνος της Γαλλικής Πολυνησίας, αυτά τα 118 νησάκια του Νοτίου Ειρηνικού που έχουν δεν έχουν πληθυσμό 200.000 κατοίκων, έχει εκχωρήσει στο Seasteading Institute 100 στρέμματα στις ακτές της Ταϊτής, ώστε να μπορούν να δουλεύουν για την κατασκευή του πλωτού νησιού. Η επιλογή της Γαλλικής Πολυνησίας δεν ήταν φυσικά τυχαία, καθώς το κράτος απειλείται άμεσα από την άνοδο της στάθμης της θάλασσας και ψάχνει ήδη λύση για την επόμενη μέρα. Το Seasteading Institute ίδρυσε μάλιστα και μια εταιρία, Blue Frontiers τη λέει, η οποία θα αναλάβει την κατασκευή και τη λειτουργία της πλωτής πολιτείας. Το πλωτό θαύμα θα περιλαμβάνει πρωτοποριακές υδατοκαλλιέργειες, δομές περίθαλψης, κέντρα ιατρικής έρευνας αλλά και σταθμούς παραγωγής «πράσινης» ενέργειας. Η πρώτη εκδοχή της πολιτείας θα βασίζεται σε ένα δίκτυο από 11 ορθογώνιες πλατφόρμες, ώστε να μπορούν να προσαρμόζονται σύμφωνα με τις οικιστικές ανάγκες των κατοίκων. Η ολλανδική φίρμα Deltasync, που έχει εκπονήσει τη σχετική αρχιτεκτονική μελέτη, μιλά για τετράγωνες και πεντάγωνες πλατφόρμες μήκους 50 μέτρων από οπλισμένο σκυρόδεμα, με προστατευτικούς τοίχους στα 50 μέτρα για την προστασία κτιρίων και ανθρώπων. Το σχέδιο περιλαμβάνει τριώροφα κτίρια που θα στεγάσουν τους πρώτους 250-300 κατοίκους… Η κυβέρνηση του νησιωτικού κράτους, παρά τη σύμφωνη γνώμη της, έχει θέσει όμως δύο όρους που πρέπει να τηρηθούν για να πάρει το τελικό πράσινο φως η πλωτή ελευθεριακή κοινότητα: να λειτουργήσει ευεργετικά για τη δοκιμαζόμενη τοπική οικονομία της Γαλλικής Πολυνησίας και να αποδείξει στην πράξη την οικολογική της ευαισθησία. Ακόμα κι έτσι όμως, τελικός κριτής φαίνεται πως θα είναι η ίδια η Γαλλία, στην οποία ανήκει ακόμα η Γαλλική Πολυνησία ως υπερπόντια κτήση. Γι’ αυτό ίσως οι οραματιστές πίσω από το project κρατούν μικρότερο πια καλάθι στις διακηρύξεις τους, μιλώντας για απλό «πολιτειακό πείραμα», ώστε να μην ταράξουν τα πάντα ευαίσθητα στις αλλαγές έθνη. «Αυτό που μας ενδιαφέρει είναι η κοινωνική επιλογή, να έχουμε μια περιοχή που να μπορούμε να δοκιμάσουμε πράγματα που δεν έχουν δοκιμαστεί ποτέ», λέει πλέον ο εκτελεστικός διευθυντής του Seasteading Institute, Randolph Hencken. Σπεύδοντας να καθησυχάσει τα κυρίαρχα κράτη: «Δεν νομίζω πως θα είναι δραματικά επαναστατική στις πρώτες της εκδοχές». Η νομοθεσία εξάλλου που θα ισχύει στην πλωτή πολιτεία, το ίδιο το Σύνταγμά της, θα γραφεί επισήμως του χρόνου, καθώς το 2019 ξεκινά η κατασκευή της. Το πλάνο έχει χαρακτηριστεί μάλιστα οικονομικά βιώσιμο, καθώς κάθε πλατφόρμα θα κοστίζει λιγότερα από 15 εκατ. δολάρια, τιμές αντίστοιχες δηλαδή με ίσης έκτασης γη σε Λονδίνο και Νέα Υόρκη. Συνολικά, το κόστος για την ανέγερσή της έχει αποκρυσταλλωθεί στα 167 εκατ. δολάρια, ένα ποσό που δεν θεωρείται ακριβώς «μαμούθ». Παρά τον «σημαντικό βαθμό πολιτικής ανεξαρτησίας» όμως η πολιτεία θα εμπίπτει πιθανότατα στη νομοθεσία του έθνους που θα τη φιλοξενεί, όπου και ξεκινούν οι πρώτες προστριβές. Η αρχική άλλωστε διακήρυξη για κατασκευή της σε διεθνή ύδατα εγκαταλείφθηκε, καθώς ήταν πρακτικότερο να είναι κοντά στις ακτές κάποιου κράτους ώστε να είναι ευκολότερη η πρόσβαση σε προμήθειες, υπηρεσίες και προστασία από τη μανία της φύσης. Το Seasteading Institute επιμένει όμως πως ακόμα κι έτσι η πλωτή πολιτεία «θα δώσει στους ανθρώπους την ελευθερία να διαλέξουν το είδος της διακυβέρνησης που θέλουν και όχι να κολλήσουν ξανά στη διακυβέρνηση που παίρνουν». Και σε τελική ανάλυση, μας λένε, αν οι κάτοικοι τα σπάσουν κάποια στιγμή με την κυβέρνηση της χώρας που τους φιλοξενεί, παίρνουν τα μπογαλάκια τους, ανοίγουν τις μηχανές και σαλπάρουν με την πολιτεία τους για όπου τους καπνίσει!