Η θεατρική παράσταση που κάνει τους θεατές να λιποθυμούν, να ξερνούν, να συλλαμβάνονται

Μια βραδιά στο θέατρο αποτελεί συνήθως μια χαλαρή έξοδο. Οι λιποθυμίες, οι εμετοί, τα ουρλιαχτά και οι καβγάδες είναι σίγουρα κάτι που δεν θα περίμενες από αυτήν. Κι όμως, αυτό ακριβώς βίωσαν θεατές στο Hudson Theatre του Broadway στη Νέα Υόρκη, και προηγουμένως στο Λονδίνο, παρακολουθώντας τη μεταφορά στη σκηνή του θεάτρου του συγκλονιστικού, δυστοπικού μυθιστορήματος «1984» του Τζορτζ Όργουελ, ένα έργο-σήμα κινδύνου για τον ολοκληρωτισμό που επηρέασε όσο λίγα τη σκέψη της εποχής μας. Στο θεατρικό έργο, που σκηνοθετούν οι Robert Icke και Duncan Macmillan, πρωταγωνιστούν ο Tom Sturridge ως Winston Smith και η Olivia Wilde ως Julia, με την οποία ο Winston ξεκινά ερωτική σχέση. Όπως και στο αριστούργημα του 1949, στη θεατρική παράσταση παρουσιάζεται ένα δυστοπικό μέλλον, όπου τα πάντα εξελίσσονται υπό την παρακολούθηση του Μεγάλου Αδερφού, ένα ολοκληρωτικό αστυνομικό καθεστώς που κάνει χρήση της προπαγάνδας, της πλύσης εγκεφάλου και των βασανιστηρίων για να έχει υπό τον έλεγχό του τους πολίτες. Κι ενώ πολλές μεταφορές του βιβλίου υποβάθμισαν ορισμένες από τις πτυχές του, ιδιαιτέρως τις σκηνές των βασανιστηρίων, αυτή τη φορά τα πράγματα είναι διαφορετικά. Στην ιστορία του Όργουελ, ο Smith συλλαμβάνεται και μεταφέρεται στον Θάλαμο 101, όπου υποβάλλεται σε σκληρά βασανιστήρια μέχρι το αντιδραστικό του πνεύμα να καμφθεί. «”Μπροστά στον πόνο δεν υπάρχουν ήρωες, κανένας ήρωας”, σκεφτόταν καθώς σφάδαζε στο πάτωμα, σφίγγοντας χωρίς αποτέλεσμα το σακατεμένο αριστερό του χέρι», αναφέρεται χαρακτηριστικά στο βιβλίο. Χαρακτηριστικό είναι ένα απόσπασμα από το βιβλίο (Εκδόσεις Κάκτος) για τα όσα βιώνει ο ήρωας: «Ο εφιάλτης είχε αρχίσει μ’ αυτό το πρώτο χτύπημα στον αγκώνα. Αργότερα θα καταλάβαινε ότι όλα όσα είχαν συμβεί τότε δεν ήταν παρά μια προεισαγωγή, μια ανάκριση ρουτίνας που περνούσαν σχεδόν όλοι οι κρατούμενοι. Υπήρχε μια μακρά σειρά από εγκλήματα -κατασκοπεία, σαμποτάζ και παρόμοια- που όλοι έπρεπε φυσικά να ομολογήσουν. Η ομολογία ήταν τυπική, ενώ τα βασανιστήρια πραγματικά. Πόες φορές τον είχαν ξυλοκοπήσει, πόση ώρα συνεχίζονταν τα χτυπήματα, δε θυμόταν. Πάντα τον έβαζαν στη μέση ταυτόχρονα πέντε έξι άνδρες με μαύρη στολή. Άλλοτε με γροθιές, άλλοτε με κλομπ, καμιά φορά με σιδερόβεργες και κάποτε με μπότες. Υπήρχαν φορές που κυλιόταν στο πάτωμα, χωρίς ντροπή, σαν ζώο, ενώ το κορμί του σπαρταρούσε σε μιαν ατελείωτη, απελπισμένη προσπάθεια να αποφύγει τις κλοτσιές. Το μόνο που κατάφερνε είναι να δέχεται και άλλα, περισσότερα χτυπήματα, στα πλευρά, στην κοιλιά, στους αγκώνες, στα καλάμια, στους βουβώνες, στους όρχεις, στον κόκκυγα».

Στη διάρκεια των σκηνών στον Θάλαμο 101, «τα σκηνικά καταστρέφονται και μεταμορφώνονται σε ένα αποστειρωμένο λευκό κουτί, γεμάτο φως», γράφει το Hollywood Reporter. Οι βασανιστές φωνάζουν λέξεις που σε κάνουν να ανατριχιάζεις, όπως «νύχια» ή «δόντια». Και μαζί με τα στροβοσκοπικά φώτα, τρομακτικοί ήχοι από τρυπάνια γεμίζουν την αίθουσα. Αλλά και αίμα σκορπίζεται στον χώρο και η σκληρή βία είναι εκεί, μπροστά στον θεατή. Στο θεατρικό έργο, καθώς το αίμα του Smith τρέχει και υπόκειται σε βασανιστήρια με ηλεκτροπληξία, ο ήρας κοιτά τους θεατές στα μάτια και ουρλιάζει πως είναι «συνένοχοι». Κατά τη διάρκεια των σκηνών αυτών, θεατές λιποθύμησαν, ενώ άλλοι έκαναν εμετό, μη αντέχοντας όσα διαδραματίζονταν μπροστά τους. Ακόμη και η αστυνομία κλήθηκε έπειτα από καβγά που ξέσπασε ανάμεσα σε θεατές, που είχε ως αποτέλεσμα να ασκηθούν κατηγορίες σε βάρος των εμπλεκομένων. Άλλα άτομα από το κοινό ούρλιαζαν στη διάρκεια της παράστασης στους ηθοποιούς, εκλιπαρώντας τους να σταματήσουν. Αλλά και στη Νέα Υόρκη, όπου μεταφέρθηκε στη συνέχεια το έργο, ήδη από την πρεμιέρα του πριν από λίγες ημέρες, καταγράφηκαν λιποθυμίες στο κοινό. Και δεν είναι ότι δεν είχαν προειδοποιηθεί… Οι υπεύθυνοι διευκρινίζουν εξαρχής: «Η παραγωγή αυτή περιλαμβάνει φώτα που αναβοσβήνουν, στροβοσκοπικά εφέ, δυνατούς ήχους, πυροβολισμούς, κάπνισμα και γραφικές απεικονίσεις της βίας και των βασανιστηρίων. Δεν ενδείκνυται για παιδιά κάτω των 14 ετών». Στο μεταξύ, σεκιουριτάδες έχουν τοποθετηθεί στο Hudson Theater για να παρακολουθούν τις αντιδράσεις του κοινού. «Δεν προσπαθούμε να είμαστε εσκεμμένα επιθετικοί ή να εκμεταλλευόμαστε το σοκ των ανθρώπων, αλλά δεν υπάρχει τίποτα εδώ ή στο μυθιστόρημα που δεν συμβαίνει τώρα, κάπου στον κόσμο. Άνθρωποι κρατούνται χωρίς να έχουν δικαστεί, βασανίζονται και εκτελούνται», δήλωσε ο Macmillan στον Hollywood Reporter. «Μπορούμε να το αποστειρώσουμε αυτό και να κάνουμε τους ανθρώπους να αισθάνονται άνετα ή μπορούμε απλά να το παρουσιάσουμε χωρίς σχόλιο και να του επιτρέψουμε να μιλήσει από μόνο του». «Μπορείς να μείνεις να παρακολουθήσεις ή μπορείς να φύγεις. Είναι μια απολύτως φυσιολογική αντίδραση όταν βλέπεις κάποιος να βασανίζεται. Αλλά αν αυτή η παράσταση είναι ό,τι πιο ενοχλητικό στην ημέρα του οποιουδήποτε, τότε δεν διαβάζουν τους τίτλους των ειδήσεων. Τα πράγματα είναι πολύ χειρότερα από ένα θεατρικό έργο που σε επηρεάζει λίγο», σημείωσε από την πλευρά του ο Icke. Αλλά και οι πρωταγωνιστές δεν έχουν τραβήξει λιγότερα από τους θεατές. Και η Wilde και ο Sturridge έχουν σπάσει κάτι πάνω στη σκηνή. Η Wilde έσκισε και τα χείλη της, κατά τη διάρκεια των παραστάσεων στο Λονδίνο. «Του έσπασα τη μύτη, αλλά ήταν αντίποινα επειδή μου έσπασε τον κόκκυγά μου», δήλωσε η Wilde στην εκπομπή Today Show. Πάντως, παρά τα όσα έγιναν, οι σκηνοθέτες αρνήθηκαν να αλλάξουν το παραμικρό ενόψει της πρεμιέρας στο Broadway. Το τάιμινγκ της παράστασης αποδείχθηκε άψογο, καθώς η πρεμιέρα έγινε λίγους μόλις μήνες αφότου το βιβλίο του Όργουελ ήρθε πρώτο σε πωλήσεις στο Amazon.com. Ήταν η ίδια περίοδος που ο Ντόναλντ Τραμπ εκλεγόταν πρόεδρος των ΗΠΑ και δεν ήταν λίγοι εκείνοι που έκαναν τον παραλληλισμό ανάμεσα στην υπόθεση του μυθιστορήματος και το πολιτικό κλίμα που επικρατεί. «Νομίζω ότι το συναίσθημα ήταν ότι πρέπει να το κάνουμε τώρα», δήλωσε ο Macmillan στην εφημερίδα New York Times. «Αν δεν το κάνουμε, θα χάσουμε την ευκαιρία μας».