Στέκουν εκεί για περίπου εννέα δεκαετίες, με τον χρόνο να έχει κάνει πλέον εμφανή τα σημάδια του. Ο λόγος για τα Προσφυγικά της λεωφόρου Αλεξάνδρας, ένα ιστορικό τοπόσημο της Αθήνας, που τις περασμένες ημέρες «ακούστηκαν» πολύ για τους… λάθος λόγους. Αφορμή στάθηκε μία αστυνομική επιχείρηση που οδήγησε στη σύλληψη του 27χρονου φερόμενου ως αρχηγού της ομάδας «Χιλιάδες ήλιοι της νύχτας», που ευθύνεται για έξι εμπρηστικές επιθέσεις σε μία διετία.

Ποια είναι όμως η ιστορία των Προσφυγικών, πριν αυτά γίνουν ένα μισογκρεμισμένο οικιστικό συγκρότημα, που σήμερα έχουν βρει «καταφύγιο» εκατοντάδες άτομα που τους έφερε εκεί είτε η ανέχεια, είτε η εμπλοκή τους με τον αντιεξουσιαστικό χώρο και η «ανάγκη» για μία διαφορετική ζωή;

Αυτή την ιστορική υπενθύμιση θα επιχειρήσει στις επόμενες γραμμές το Newsbeast.

Η ιστορία των Προσφυγικών της λεωφόρου Αλεξάνδρας, ξεκινάει στις αρχές της δεκαετίας του ’30, όταν με έξοδα του ελληνικού κράτους την τριετία 1933-1935 κατασκευάζονται οι κατοικίες με σκοπό την στέγαση σε αυτές Ελλήνων που είχαν επιστρέψει στη μητέρα πατρίδα μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή. Πρόκειται για ένα από τα πρώτα συγκροτήματα κοινωνικής κατοικίας στη χώρα μας, το οποίο σχεδιάστηκε με τη συνδρομή δυο γνωστών τεχνοκρατών της εποχής: του αρχιτέκτονα Κίμωνα Λάσκαρι και του πολιτικού μηχανικού Δημητρίου Κυριακού. Στην περιοχή τότε κυριαρχούσε η αραιή δόμηση, ενώ τα εν λόγω κτίρια αποτελούσαν μία καινοτομία της εποχής που συναντούσε κανείς κυρίως στην Κεντρική Ευρώπη.

Λίγο πριν το Millennium

Χτίστηκαν οχτώ πολυκατοικίες –που διαμόρφωσαν το συγκρότημα- με συνολικά 228 μικρά διαμερίσματα, με πολλές ανεξάρτητες εισόδους, λιτή αλλά χαρακτηριστική αρχιτεκτονική. Ένα πολύβουο «μελίσσι», από ανθρώπους φτωχούς αλλά υπερήφανους, παιδιά που έπαιζαν στην αλάνα και… τρέλαιναν τον κόσμο με τις φωνές τους. Αυτά ήταν τις πρώτες δεκαετίες τα Προσφυγικά της λεωφόρου Αλεξάνδρας και μέχρι περίπου τα μέσα της δεκαετίας του ’90. Λίγο πριν το Millennium, η κυβέρνηση θα ανακοινώσει την πρόθεση της να γκρεμιστεί το οικιστικό συγκρότημα και να δώσει τη θέση του σε ένα πάρκο αναψυχής, έναν χώρο πρασίνου σε ένα από τα πιο κεντρικά σημεία της πρωτεύουσας.

Η συγκεκριμένη απόφαση, αποτέλεσε την αρχή του τέλους: πολλοί ιδιοκτήτες πούλησαν όσο – όσο και έψαξαν αλλού την τύχη τους, ενώ κάποιοι άλλοι πήγαν κόντρα στο ρεύμα και παρέμειναν. Τίποτα, όμως, δεν θα ήταν πλέον το ίδιο, καθώς ο χρόνος είχε κάνει ήδη τα σημάδια του στις οχτώ πολυκατοικίες, ενώ και η εγκατάλειψη δεκάδων διαμερισμάτων είχε ως αποτέλεσμα τα κτίρια να θυμίζουν ερείπια. Νωπές είναι οι μνήμες από τις διαμαρτυρίες κατοίκων της περιοχής που κατήγγειλαν κινδύνους από τοξικοεξαρτημένα ή παραβατικά άτομα που έβρισκαν εκεί «καταφύγιο», ενώ δεν έλειψαν και οι φωνές για την «αισθητική υποβάθμιση».

Αυτόνομη κοινότητα

Εδώ και πάνω από μία δεκαετία, τα Προσφυγικά λειτουργούν ως αυτόνομη κοινότητα, έχοντας δημιουργήσει τη «Συνέλευση Κατειλημμένων Προσφυγικών», που διαχειρίζεται τα υπό κατάληψη διαμερίσματα. Εκεί πλέον έχει δημιουργηθεί χώρος συνέλευσης, συλλογική κουζίνα, στέκι για παιδικό παιχνίδι, «ιατρείο» κ.ά. δομές στις οποίες έχουν πρόσβαση τα περίπου 400-450 άτομα που έχουν καταλάβει τους χώρους και έχουν βρει εκεί «καταφύγιο» για τους δικούς τους λόγους. Οι «κάτοικοι» του γηρασμένου οικιστικού συγκροτήματος δεν έχουν καμία διάθεση να το εγκαταλείψουν, είναι πρόθυμοι να αντισταθούν με κάθε τρόπο και να μη δεχτούν το όποιο σχέδιο ανάπλασης της περιοχής.

Το 2009 το Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο (ΚΑΣ) χαρακτήρισε διατηρητέο κτίσμα το οικιστικό συγκρότημα των πολυκατοικιών στα Προσφυγικά, βάσει του ιστορικού, πολιτισμικού, κοινωνικοπολιτικού και αρχιτεκτονικού τους υπόβαθρου. Έκτοτε έχουν γίνει συζητήσεις επί συζητήσεων, αλλά τίποτα δεν έχει προχωρήσει. Δεν ξέρουμε αν η πολιτεία τα έχει ξεχάσει, το σίγουρο όμως είναι ότι αποτελούν ένα μικρό –με τα καλά και με τα κακά του- ένα σύγχρονο «γαλατικό χωριό» στο κέντρο μίας πόλης που παλεύει να γίνει σύγχρονη, αλλά δεν μπορεί να διαγράψει και το παρελθόν της…