Ο διαπρεπέστερος ντετέκτιβ όλων των εποχών

Το να ισχυριστεί κανείς ότι ο Άλαν Πίνκερτον έζησε μια ζωή γεμάτη περιπέτειες δεν αποκαλύπτει την πλήρη έκταση ούτε της προσωπικότητας ούτε της δράσης του. Στη μακρά και πολυσχιδή του καριέρα τον αποκάλεσαν ήρωα και προδότη, αστυνομικό και παράνομο, ιδεαλιστή και ληστή, αριστερίζοντα πολιτικό ακτιβιστή που μαχόταν για τα δικαιώματα του λαού και πληρωμένο τσιράκι των αφεντικών, υπερασπιστή της ελευθερίας και καταπατητή των ανθρώπινων δικαιωμάτων, μετανάστη και πατριώτη, νομοταγή πολίτη και τυχοδιώκτη και άλλα πολλά! Ο ίδιος ισχυριζόταν πάντως πως ήταν απλώς ένας ντετέκτιβ, ένας μυστικός αστυνομικός που ερευνούσε ιδιωτικές υποθέσεις σαν όλους τους άλλους συναδέλφους του. Μόνο που η φίρμα ντετέκτιβ που ίδρυσε τον 19ο αιώνα και φέρει ακόμα το όνομά του έμελλε να γίνει η πλέον γνωστή στα πέρατα του κόσμου, καθώς αυτός και οι βοηθοί του ματαίωναν προεδρικές δολοφονίες, κυνηγούσαν παράνομους φυγάδες στα μήκη και τα πλάτη της Άγριας Δύσης και εξιχνίαζαν ιδιωτικές υποθέσεις με τη σέσουλα. Στη μακρά του δράση έφερε ενώπιον της δικαιοσύνης απαγωγείς και πλαστογράφους, ληστές τρένων και καταχραστές, εξτρεμιστές και τρομοκράτες. Όταν δεν έκανε όλα αυτά, σταματούσε δολοφονικές συνωμοσίες κατά του προέδρου Λίνκολν (τον Φεβρουάριο του 1861 στη Βαλτιμόρη) και εξάρθρωνε κυκλώματα κατασκοπείας για λογαριασμό των Βορείων στον Αμερικανικό Εμφύλιο Πόλεμο, λειτουργώντας και ο ίδιος ως πράκτορας των δυνάμεων της Ένωσης. Και στον λιγοστό ελεύθερο χρόνο του έγραφε αστυνομικές περιπέτειες που θα επηρέαζαν όλους τους κατοπινούς ογκόλιθους του είδους! Ακόμα και ο όρος ιδιωτικός ερευνητής, αυτό το «private eye» που λένε στην Αμερική, έλκει την καταγωγή του από το περιβόητο γραφείο του και το χαρακτηριστικό λογότυπό του, ένα μεγάλο μάτι με το σλόγκαν «Δεν Κοιμόμαστε Ποτέ» (We Never Sleep). Ο σκοτσέζος μετανάστης κατέφτασε μάλιστα στον Νέο Κόσμο το 1842 για να ανοίξει στο Σικάγο ένα βαρελοποιείο! Δεν είχε κανέναν σκοπό να γίνει ντετέκτιβ, καθώς το μόνο που ήξερε να κάνει ο πάμφτωχος εμιγκρές ήταν να φτιάχνει βαρέλια. Κάποια στιγμή έπεσε πάνω σε μια σπείρα παραχαρακτών, την ώρα που έψαχνε για κορμούς σε ένα ποτάμι, και αποφάσισε να τους παρακολουθήσει. Όταν μάζεψε αρκετά στοιχεία, βοήθησε την αστυνομία να τσακώσει τους πλαστογράφους και έγινε αμέσως λαϊκός ήρωας! Τι δουλειά είχε εξάλλου αυτός να κάνει τη δουλειά που έπρεπε να κάνουν οι διωκτικές αρχές; Τη συνέχεια θα μας τη διηγηθεί ο ίδιος: «Το συμβάν ήταν πια στο στόμα όλων και βρέθηκα ξαφνικά να με καλούν από κάθε γωνιά να αναλάβω υποθέσεις που απαιτούσαν αστυνομική επιδεξιότητα». Η επιτυχία του δεν θα τον άφηνε να ησυχάσει και σύντομα θα τον έκαναν βοηθό σερίφη μιας πολίχνης. Μετά πήγε να δουλέψει ως ειδικός ερευνητής του Σικάγου αλλά και ως μυστικός πράκτορας για λογαριασμό των Αμερικανικών Ταχυδρομείων. Στη δεκαετία του 1850 άνοιξε το δικό του γραφείο ερευνών για να τσακώνει τους ληστές τρένων. Αυτή η περιπέτεια θα γινόταν η περιβόητη Pinkerton National Detective Agency που θα εξιχνίαζε πια τα εγκλήματα με το τσουβάλι, αναλαμβάνοντας τις πιο προβεβλημένες υποθέσεις. Η δράση του ήταν ωστόσο σκιώδης και συχνά αμφιλεγόμενη, αφού δεν ήταν ήρωας ή προδότης, παρά άνθρωπος με τις αδυναμίες και τα συμφέροντά του. Δέχτηκε, ας πούμε, σφοδρή κριτική όταν προσκόμισε -πλαστές;- αποδείξεις πως μια ένωση ανθρακωρύχων λειτουργούσε τρομοκρατικά, αλλά και στο απεργιακό κύμα του 1877 ακολούθησε μια αυστηρή στάση κατά των εργατικών σωματείων, γινόμενος κόκκινο πανί της εργατιάς. Εκείνος έλεγε πάντως πως βοηθούσε ουσιαστικά τον εργάτη αντιτιθέμενος στους συνδικαλιστές, αν και πολλή κουβέντα χωρά εδώ. Την αλήθεια ωστόσο μόνο εκείνος την ήξερε, καθώς δεν υπήρχε άλλος ντετέκτιβ σαν αυτόν για να διαλευκάνει τη δική του δράση…

Πρώτα χρόνια

Ο Άλαν Πίνκερτον γεννιέται στις 25 Αυγούστου 1819 στη Γλασκόβη ως γιος ενός παροπλισμένου χωροφύλακα που είχε τραυματιστεί στο καθήκον. Η οικογένεια ήταν πάμφτωχη και βουτηγμένη στα χρέη, γι’ αυτό και ο μικρός αναγκάζεται να βγει στη βιοπάλη από πολύ τρυφερή ηλικία. Σε ηλικία 10 ετών θα χάσει τελικά τον πατέρα του και η κατάσταση καλεί σε δραστικές αλλαγές: εγκαταλείπει το σχολείο και πιάνει δουλειά ως μαθητευόμενος τεχνίτης σε ένα βαρελάδικο. Ό,τι έμαθε από γράμματα, τα έμαθε μόνος του, καθώς ήταν σωστός βιβλιοφάγος και διάβαζε οτιδήποτε έπεφτε στο χέρι του. Κάποια στιγμή παντρεύεται στα κρυφά μια τραγουδίστρια (13 Μαρτίου 1842), αν και μέχρι τότε ήταν ήδη ενεργό μέλος ενός κοινωνικού και πολιτικού κινήματος της εργατικής τάξης που διεκδικούσε ψήφο για όλους και καλύτερες εργασιακές συνθήκες. Κάτι που θα του έφερνε περιπέτειες με τον αγγλικό νόμο και σύντομα θα έχει επικηρυχτεί! Για να αποφύγει τα χειρότερα, παίρνει τη σύζυγό του και μπαίνει στο καράβι της διαφυγής για τον Καναδά λίγο μετά τον γάμο του. Δεν είναι όμως τυχερός, καθώς το καράβι ναυαγεί έξω από τις ακτές της Νέας Σκοτίας και το ζευγάρι βγαίνει στη στεριά χωρίς μία στην τσέπη. Έχοντας χάσει τα πάντα, τα λιγοστά που είχε δηλαδή, δεν μπορεί παρά να αποδεχθεί τη γενναιόδωρη πρόταση ενός φίλου να πάει να δουλέψει σε ένα βαρελοποιείο των ΗΠΑ. Πέρασε έτσι παράνομα τα σύνορα και βρήκε τον δρόμο του ως το Σικάγο, δουλεύοντας μερικά χρόνια στην επιχείρηση, πριν μετακομίσει στον αγροτικό καταυλισμό των σκοτσέζων μεταναστών του Ιλινόις κάνοντας πια όνειρα για το δικό του βαρελάδικο. Εκεί θα του χτυπούσε την πόρτα η μοίρα…

Κατά λάθος ντετέκτιβ

Ήταν εκεί, μέσα στα δάση και τις ερημιές του Ποταμού Φοξ, που θα έπεφτε μια μέρα του 1843 πάνω σε μια σπείρα παραχαρακτών, πολύ απασχολημένη με τη δουλειά της για να τον μυριστεί. Κορμούς για τα βαρέλια του δεν βρήκε, ανακάλυψε όμως την έφεσή του στην εξιχνίαση εγκλημάτων. Χωρίς κανείς να του το ζητήσει, άρχισε να παρακολουθεί τη συμμορία και σύντομα θα είχε στα χέρια του αδιάσειστα στοιχεία για την έκνομη δράση της. Τα οποία πήγε προσωπικά στον τοπικό σερίφη και επέστρεψε κατόπιν στο δάσος μαζί του για τη σύλληψη των παρανόμων. Εντυπωσιασμένοι με το κουράγιο, τη γενναιότητα και την τιμιότητά του, δυο ντόπιοι έμποροι τον προσλαμβάνουν να παρακολουθεί την πιάτσα και για άλλες απάτες. Εκείνος είναι αμήχανος και μάλλον δεν θέλει τη δουλειά, τα λεφτά είναι ωστόσο καλά και απολύτως απαραίτητα. Παρά τις αντιρρήσεις του για το επάγγελμα που πήγαινε να κάνει, φαινόταν πως ο Σκοτσέζος είχε «μύτη», καθώς μέτρησε αμέσως μερικές ακόμα επιτυχίες και πριν το καταλάβει έγινε βοηθός σερίφη, έστω και μερικής απασχόλησης. Η πολιτική αναταραχή του καιρού του θα έμπαινε ωστόσο σύντομα στον δρόμο του. Η κωμόπολη όπου ζούσε, καμιά πενηνταριά χιλιόμετρα μακριά από το Σικάγο, ήταν χωρισμένη στα δυο αναφορικά με το ζήτημα της κατάργησης της δουλείας. Εκείνος ήταν ένθερμος υποστηρικτής της απελευθέρωσης των σκλάβων και τον έβλεπαν συχνά να βοηθά φυγάδες δούλους να μπουν παράνομα στο τρένο για Καναδά. Κι έτσι όταν κατέθεσε αίτηση για σερίφης της πόλης, κατατάγηκε ένατος από τις εννιά αιτήσεις! Ακόμα και ο παπάς της ενορίας του τον κατηγόρησε ως μέθυσο, αν και ήταν τα ανθρωπιστικά του αισθήματα αυτά που προκαλούσαν τη μήνη των αντιπάλων του. Αποθαρρημένος και κουρασμένος από την πολιτική μικροψυχία της πόλης, ο Πίνκερτον πήρε τα μπογαλάκια του για το Σικάγο, όπου βρήκε τη φήμη του να προηγείται! Τον αποκαλούσαν «τρόμο των παρανόμων», καθώς η ιστορία με τη σύλληψη της σπείρας από έναν παράνομο μετανάστη είχε κάνει τον γύρο των ΗΠΑ. Δύο φορές μάλιστα τον προσέλαβε το τοπικό παράρτημα του Υπουργείου Δικαιοσύνης για να ερευνήσει υποθέσεις παραχάραξης, κάτι που έκανε και το Γραφείο του Σερίφη, καλώντας τον να τους βοηθήσει στη διαλεύκανση δύο υποθέσεων παιδικής απαγωγής. Ο Πίνκερτον τους βρήκε, τους κυνήγησε και σκότωσε έναν από τους απαγωγείς. Το περιστατικό τον έστεψε ξανά προστάτη της πόλης και το 1853 τον έκαναν βοηθό σερίφη σε μια κομητεία του Ιλινόις. Παρά τα κρατικά του αξιώματα, ο ολοένα και πιο φιλόδοξος Πίνκερτον αναλάμβανε τώρα ιδιωτικές υποθέσεις, καθώς ο κόσμος έπεφτε κυριολεκτικά στα πόδια του. Δύο χρόνια αργότερα, οι παραγγελίες που λάμβανε ήταν τόσες πολλές που αποφάσισε να παρατήσει σύξυλο τον σερίφη και να ιδρύσει ένα δικό του γραφείο ερευνών. Το 1855 είπε τη φίρμα με τους ιδιωτικούς ντετέκτιβ του (τον εαυτό του ουσιαστικά στην αρχή) «North-Western Police Agency», σύντομα όμως θα τη μετονόμαζε σε «The Pinkerton National Detective Agency». Ήταν η αρχή ενός μύθου…

Ο Πίνκερτον και το Pinkerton National Detective Agency

Όταν ανέλαβε δράση ο Πίνκερτον, ένα πολύ καλό μέρος των ΗΠΑ ήταν ή έμοιαζε επικινδύνως πολύ με την Άγρια Δύση. Τα λίγα οργανωμένα αστυνομικά τμήματα που υπήρχαν ήταν καθηλωμένα στα μεγάλα αστικά κέντρα, αν και πάλι η ανεπάρκειά τους (ή η διαφθορά) ήταν παροιμιώδης, αφήνοντας όλη την ύπαιθρο βορά στους ληστές και κάθε λογής παρανόμους. Σιδηρόδρομοι και ταχυδρομεία, που αναγκάζονταν να λειτουργούν στις άνομες ερημιές, έγιναν έτσι αμέσως πελάτες του Σκοτσέζου, ο οποίος σε πλήρη αντιδιαστολή με τις νωχελικές διωκτικές αρχές, είχε αποκτήσει τη φήμη του σκληροτράχηλου, ασίγαστου και εν πολλοίς αδίστακτου τιμωρού. Ήταν μάλιστα ο πρώτος που κρατούσε λεπτομερή και ενημερωμένα ποινικά μητρώα για τους σεσημασμένους, την ίδια ώρα που ήταν και πάλι αυτός που φωτογράφιζε τους κακοποιούς για μελλοντικές ταυτοποιήσεις. Ο Πίνκερτον δημιούργησε μια από τις πρώτες και αποτελεσματικότερες εγκληματικές βάσεις δεδομένων του κόσμου, κρατώντας από αποκόμματα εφημερίδων μέχρι και ό,τι άλλο έγγραφο έβρισκε για τον εκάστοτε δράστη. Και βέβαια τόσο αυτός όσο και οι άντρες του έλυναν τις υποθέσεις τη μία πίσω από την άλλη, λειτουργώντας συχνά ως μυστικοί αστυνομικοί και τρυπώνοντας στις σπείρες ως κατάσκοποι. Οι Πίνκερτονς, όπως ονομάζονταν οι ντετέκτιβ του, είχαν παρεισφρήσει ακόμα και στη Σπείρα Ρένο, τους δράστες της πρώτης ποτέ ληστείας τρένου των ΗΠΑ, ενώ αργότερα κυνήγησαν λυσσαλέα τον Κάσιντι και τη δική του συμμορία. Κι ενώ έπιαναν συνήθως τους κακοποιούς στα γρήγορα, όταν έβαλαν στο στόχαστρο τη συμμορία του Τζέσε Τζέιμς επιδόθηκαν σε μήνες ανώφελης περιπλάνησης. Ένας Πίνκερτον δολοφονήθηκε μάλιστα από τους ληστές τραπεζών και δύο ακόμα χάθηκαν σε ανταλλαγή πυροβολισμών. Ήταν τέτοια η λύσσα του Πίνκερτον να πιάσει τον Τζέσε που οι άντρες του επιδόθηκαν σε αρκετές βαρβαρότητες, σκοτώνοντας ακόμα και τον οχτάχρονο ετεροθαλή αδερφό του φυγά. Όταν η κοινή γνώμη στράφηκε εναντίον του, ο Άλαν ανακάλεσε τα τσιράκια του και διακήρυξε μεγαλόστομα πως το κυνήγι των αδελφών Τζέιμς είχε πάρει τέλος. Πριν συμβούν βέβαια όλα αυτά, τόσο οι μεγάλες του επιτυχίες στη διαλεύκανση εγκλημάτων όσο και η ανυποχώρητη στάση του κατά της δουλείας θα έφερναν στον δρόμο του έναν παθιασμένο δικηγόρο του Ιλινόις και υποψήφιο για την προεδρία των ΗΠΑ λίγο αργότερα, κάποιον Αβραάμ Λίνκολν! Ο Λίνκολν προσέλαβε τους Πίνκερτονς ως σωματοφύλακες, καθώς είχε κάθε λόγο να φοβάται που ήθελε να απελευθερώσει τους Αφρο-Αμερικανούς από τα δεσμά τους. Ήταν ο Πίνκερτον και η ομάδα του (που περιλάμβανε και την πρώτη γυναίκα ντετέκτιβ των ΗΠΑ!), που θα αποκάλυπταν και θα ανέκοπταν τη συνωμοσία για τη δολοφονία του νεοεκλεγμένου προέδρου καθ’ οδόν για την ορκωμοσία του το 1861. Ο Λίνκολν αντάμειψε τον ντετέκτιβ προσλαμβάνοντάς τον να οργανώσει τη Μυστική Αστυνομία! Μέχρι το τέλος του εμφυλίου, ο Άλαν και οι άντρες του θα λειτουργούσαν ως πράκτορες των Βορείων κατά της Συνομοσπονδίας. Εξάρθρωσαν αρκετούς κατασκοπευτικούς κύκλους των Νοτίων στην Ουάσιγκτον, την ίδια ώρα που απέσπασαν απόρρητες πληροφορίες ιδιαιτέρως ευαίσθητες για την πορεία του εμφυλίου πολέμου. Κατόπιν το Γραφείο του Πίνκερτον έκανε για την αμερικανική κυβέρνηση τη δουλειά που κάνουν πια οι Μυστικές Υπηρεσίες, το FBI και η CIA μαζί! Παρά ταύτα, η διαλεύκανση μερικών ακόμα πολύκροτων υποθέσεων καθιέρωσαν τον Σκοτσέζο στις συνειδήσεις του αμερικανικού κοινού ως τιμωρό του εγκλήματος και προστάτη του λαού. Και σε εποχές όπως εκείνες όπου το έγκλημα θέριζε, δεν θα του έπαιρνε πολύ να μετατραπεί σε εθνικό ήρωα και να υμνηθεί σε τραγούδια, λαϊκές διηγήσεις και βιβλία. Ακόμα και ο Μαρκ Τουέιν δεν θα αντιστεκόταν στον επαγγελματισμό και την αποτελεσματικότητα του Πίνκερτον και της παρέας του, περιλαμβάνοντάς τους στο τελευταίο και ημιτελές έργο του. Η ραγδαία εξελισσόμενη φίρμα σύντομα όμως θα γινόταν γνωστή και για άλλες, σαφώς λιγότερο ευεργετικές, δράσεις. Χωρίς ουσιαστικούς νομικούς περιορισμούς, οι Πίνκερτονς έμοιαζαν συχνά σαν να ήταν ο ίδιος ο νόμος, αψηφώντας κάθε έννοια συνταγματικότητας. Στο μενού της δράσης τους περιλαμβάνονταν τώρα (ή και πάντα) από εκβιασμοί και εκφοβισμοί μέχρι απαγωγές και φόνοι. Πέρα από τη φήμη των αδίστακτων κυνηγών κεφαλών, οι Πίνκερτονς και ο αρχηγός τους ήταν διαβόητοι πια ως απεργοσπάστες, λειτουργώντας ως μούσκουλα των ζάπλουτων καπιταλιστών. Παρά το γεγονός ότι ο Άλαν ήταν κάποτε εργάτης και ιδεολόγος, πλέον η δράση του ήταν τουλάχιστον αμφιλεγόμενη. Ακόμα και φόνους έκαναν στις παραγκουπόλεις των ανθρακωρύχων οι άντρες του, όταν δεν έκαιγαν σκηνές ή ξυλοκοπούσαν αλύπητα τους απεργούς. Ήταν αυτές οι σκοτεινές δράσεις του Πίνκερτον που θα υπαινισσόταν ο δημιουργός του Σέρλοκ Χολμς, σερ Άρθουρ Κόναν Ντόιλ, στην τελευταία περιπέτεια του δικού του μυθιστορηματικού ντετέκτιβ («Η κοιλάδα του φόβου»). Ο Πίνκερτον που είχε ξεκινήσει ως οραματιστής της εργατικής τάξης ήταν τώρα ένας σωστός ιδιωτικός στρατός για τους ισχυρούς και άπληστους βιομηχάνους, θέλοντας να συντρίψει το εργατικό κίνημα των ΗΠΑ. Ο ίδιος δεν είχε πιθανότατα χρόνο να ασχοληθεί με όλες τις πτυχές του φάσματος των δραστηριοτήτων της αυτοκρατορίας του, καθώς οι Πίνκερτονς μετρούσαν πια χιλιάδες άντρες. Όταν μάλιστα μετά τον θάνατό του το 1884 ο έλεγχος της φίρμας πέρασε στους δυο του γιους, Ρόμπερτ και Ουίλιαμ, μέσα σε δέκα χρόνια θα είχαν πια 2.000 ντετέκτιβ και άλλους 30.000 «εφεδρικούς», έναν κανονικό στρατό δηλαδή. Περισσότερους ακόμα και από τον μόνιμο στρατό των ΗΠΑ! Αυτό ακριβώς φοβήθηκε η πολιτεία του Οχάιο, μήπως τους προσλάβει κάποιος ως μισθοφόρους, γι’ αυτό και απαγόρευσε στους Πίνκερτονς να δρουν στην επικράτειά της. Ο Άλαν πέρασε τα στερνά του προσπαθώντας να υπερασπιστεί δημοσίως τα κακώς κείμενα των αντρών του, που μόνο λίγα δεν ήταν πια. Εξαντλήθηκε σε δημόσιες σχέσεις προσπαθώντας να ανατρέψει όλη την κακή δημοσιότητα εναντίον του. Τώρα έγραφε βιβλία με τις δραματικές περιπέτειές του για να τον αγαπήσει ξανά ο κόσμος. Οι περισσότερες από τις ιστορίες του ήταν σωστές υπερβολές και όλοι το καταλάβαιναν αυτό. Αν και πάλι τα κατάφερε να γυρίσει την κοινή γνώμη υπέρ του, καθώς οι τρομεροί του άθλοι, οι περισσότεροι αληθινοί για να είμαστε δίκαιοι, μαγνήτιζαν τον κόσμο. Αλλά και τους συγγραφείς, επηρεάζοντας από τον Ντόιλ και τον Τουέιν μέχρι και τον Ντάσιελ Χάμετ και αφήνοντας μεγάλη παρακαταθήκη στην αστυνομική λογοτεχνία. Ο Άλαν Πίνκερτον έφυγε από τον κόσμο την 1η Ιουλίου 1884, χτυπημένος πιθανότατα από εγκεφαλικό ή ελονοσία. Τη στιγμή του θανάτου του δούλευε πάνω σε μια ενοποιημένη εγκληματολογική βάση που θα συνδύαζε όλα τα πιθανά στοιχεία για έναν κακοποιό. Το ημιτελές μοντέλο του υιοθετήθηκε τελικά από τις διωκτικές αρχές των ΗΠΑ και είναι αυτό πάνω στο οποίο δουλεύει ακόμα και σήμερα το FBI. Όταν ανέλαβαν τη φίρμα οι γιοι του, τη μετέτρεψαν από κατά βάση γραφείο ιδιωτικών ερευνών σε εταιρία παροχής ασφάλειας και προστασίας, καταλήγοντας στην τεράστια διόγκωσή της. Μέχρι τότε, η κληρονομιά του πατέρα τους ως του καλύτερου ιδιωτικού αστυνομικού των ΗΠΑ ήταν εξασφαλισμένη… Δείτε όλα τα πρόσωπα που φιλοξενούνται στη στήλη «Πορτραίτα» του newsbeast.gr