Ο φοβερός στρατάρχης του Τζένγκις Χαν που του χάρισε μια αυτοκρατορία

Για τον φοβερό μογγόλο στρατηλάτη η Ιστορία έχει επιφυλάξει τα λαμπρότερα πολεμικά χρώματα και ταυτοχρόνως τα μελανότερα σε όρους φρίκης και θηριωδίας. Για το εξίσου φοβερό «σκυλί του πολέμου» του όμως δεν αφιέρωσε παρά μερικές υποσημειώσεις στην κατακτητική λαίλαπα του Τεζουτζίν, πράγμα σαφώς άδικο, μιας και ο Σουμπουτάι ήταν ο Νο 1 λόγος για την απίστευτη σε έκταση εξάπλωση του Τζένγκις Χαν. Ο επικεφαλής στρατηγός των Μογγόλων θεωρείται ένας από τους μεγαλύτερους πολεμικούς εγκεφάλους της στρατιωτικής ιστορίας, μάστορας στη στρατηγική και τις τακτικές μάχης. Πόσο μάλλον που διακρίθηκε σε έναν στρατό γεμάτο γενναίους πολεμιστές και γεννημένους ηγέτες! Πιονέρος της χρήσης πολιορκητικών μηχανών και σαΐνι στις καταλήψεις πόλεων, διέθετε την παροιμιώδη ικανότητα να προβλέπει τις κινήσεις του αντιπάλου και να παραθέτει έτσι τον στρατό του που μόνη κατάληξη ήταν ο θρίαμβος. Ταυτοχρόνως, δεν σταμάτησε στιγμή να μαθαίνει νέες τακτικές και να συμβουλεύεται μηχανικούς, ειδικούς και σοφούς της εποχής, μέχρι να μετατραπεί τουλάχιστον σε πολεμικό ανεμοστρόβιλο που δεν άφηνε τίποτα όρθιο στο πέρασμά του. Όταν πέθανε ο Μεγάλος Χάνος ολοκληρώνοντας την εκστρατεία του στη βόρεια Κίνα και αντικαταστάθηκε στο τιμόνι της αχανούς αυτοκρατορίας από τον πρωτότοκό του, ο Σουμπουτάι ορκίστηκε για άλλη μια φορά πίστη στον νέο πολέμαρχο και έστρεψε τώρα το στόχαστρό του στην Ευρώπη. Με τον φοβερό στρατάρχη στο πλευρό του, ο Ογκεντάι ήταν έτοιμος να εισβάλει στην Κεντρική Ευρώπη όταν πέθανε αιφνιδίως το 1241. Χτυπώντας λες φλέβα χρυσού η Γηραιά Ήπειρος, ο διάδοχος του Ογκεντάι έβγαλε τον Σουμπουτάι από την εκστρατεία της Ευρώπης και τον έστειλε να πολεμήσει στην Κίνα, όπου παρά το προχωρημένο της ηλικίας του, υπέταξε μερικούς ακόμα πληθυσμούς και επέστρεψε τελικά στο σπίτι του για να πεθάνει. Ο Σουμπουτάι ο Ανδρείος, γιος σιδερά, οδήγησε τα στρατεύματά του σε περισσότερες από 20 εκστρατείες και κατέκτησε περισσότερα εδάφη από κάθε άλλον στρατηγό της παγκόσμιας ιστορίας. Οι νίκες του είχαν πάντα κάτι από την πολεμική του φαντασία και τους απαράμιλλους τακτικισμούς του, κατευθύνοντας στρατούς που απείχαν ακόμα και 1.000 χιλιόμετρα μεταξύ τους! Πολωνοί και Ούγγροι θα τον θυμούνται ακόμα όταν κατέστρεψε τους στρατούς τους με δυο μέρες διαφορά και διηύθυνε μαεστρικά τις μάχες από απόσταση εκατοντάδων χιλιομέτρων. Η ιστορία του Μεγάλου Χάνου και της αυτοκρατορίας του στην Ασία και την Ανατολική Ευρώπη θα ήταν σαφώς διαφορετική χωρίς τον παραγνωρισμένο σήμερα στρατηγό που δεν είχε παρά μια χούφτα ήττες στο ενεργητικό του, παρά το γεγονός ότι πέρασε όλη του τη ζωή στο πεδίο της μάχης. Η μεγαλύτερη ηπειρωτική αυτοκρατορία που είδε ποτέ ο κόσμος έφερε αναμφίβολα και τη δική του σφραγίδα, την ίδια ώρα που η μογγολική ειρήνη στην Ευρασία θα επηρέαζε τη γεωπολιτική και τη δημογραφία για αρκετούς ακόμα αιώνες. Με έναν μικρό μογγολικό στρατό, ο Σουμπουτάι πέρασε από Μέση Ανατολή, πάνω από τον Καύκασο, μέσα στη Ρωσία, μετά πίσω στην Κεντρική Ασία, φτάνοντας τελικά στην Κίνα. Αναδείχτηκε παντού θριαμβευτής…

Πρώτα χρόνια

Ο Σουμπουτάι (ή Σουμποτάι ή Σουμπουτέι) γεννιέται κάπου μεταξύ 1160-1170 (ή ακόμα και στα 1175) στα εδάφη της σημερινής Μογγολίας. Ανήκε σε μια «φυλή του δάσους», αν και η οικογένειά του διατηρούσε στενούς δεσμούς με τη φαμίλια του Τζένγκις Χαν εδώ και γενιές. Ο αδελφός του υπηρετούσε επίσης ως στρατηγός του μογγολικού στρατού (και έσωσε μάλιστα τον βαρύτατα τραυματισμένο Τεμουτζίν σε μια από τις πρώτες μάχες) και μέσω αυτού κατέφτασε ο έφηβος Σουμπουτάι στην αυλή του χάνου. Παρά τις οικογενειακές σχέσεις, ο 14χρονος Σουμπουτάι -που ήταν γιος φτωχού σιδερά- εντάχθηκε στον μογγολικό στρατό σε κατώτερη θέση. Ο αδελφός του ήταν μέχρι τότε στο ανώτερο στρατιωτικό αξίωμα που μπορούσε να φτάσει μέλος άλλης φυλής, καθώς είχε διακριθεί στους πρώτους πολέμους του Τεμουτζίν για την ενοποίηση των μογγολικών φυλών. Ο μικρός αποδείχτηκε ακόμα πιο δαιμόνιος στον πόλεμο από τον μεγάλο αδερφό και μέσα σε μια δεκαετία είχε γίνει όχι μόνο στρατηγός, αλλά και το αγαπημένο δεξί χέρι του Τζένγκις Χαν! Τώρα είχε στην υπηρεσία του 4 συντάγματα των 10.000 στρατιωτών και υπηρετούσε στην εμπροσθοφυλακή του στρατεύματος. Παρά το νεαρό της ηλικίας του, ο Τζένγκις τον περιλάμβανε στα «τέσσερα σκυλιά του πολέμου» του, πλάι στον αδερφό του και δυο ακόμα ηλικιωμένους στρατηγούς. Ο Σουμπουτάι λειτουργούσε τώρα σχεδόν ανεξάρτητα από τον Τεμουτζίν, πολύ μπροστά από το κύριο σώμα του μογγολικού στρατού. Το 1212 αναφέρονται οι πρώτες αυτόνομες νίκες του, όταν ο στρατηλάτης αρχίζει να τον αποκαλεί «Μπαγκατούρ», «Ανδρείο» δηλαδή, και παρά την ταπεινή καταγωγή του τον χρίζει μέλος της παλατιανής φρουράς του.

Σουμπουτάι ο Ανδρείος

Ο Σουμπουτάι ήταν ο πρώτος ίσως στον μογγολικό στρατό που αναγνώρισε τη σημασία της πολιορκητικής τεχνολογίας, πείθοντας τελικά τον Τζένγκις να την υιοθετήσει στην κατακτητική του λαίλαπα. Ακόμα και στο ανοιχτό πεδίο χρησιμοποιούσε ο στρατηγός πολιορκητικές μηχανές, σκορπίζοντας τρόμο στα κινεζικά στρατεύματα. Ο μεγαλύτερος θρίαμβος της τακτικής χρήσης πολιορκητικών μηχανών κατά στρατιωτικών μονάδων θα έρθει στις μάχες του με τους Ούγγρους, όταν οι τοξότες αποδεκάτιζαν τα στρατεύματά του που προσπαθούσαν να περάσουν μια γέφυρα. Ο Σουμπουτάι έφερε τους καταπέλτες του και καθάρισε τις όχθες του ποταμού από τους ούγγρους τοξότες, επιτρέποντας έτσι στο ελαφρύ ιππικό του να περάσει χωρίς άλλες απώλειες. Ο πρωτοποριακός αυτός τρόπος επίθεσης ήταν η πρώτη χρήση του πυροβολικού στη Δύση ως τακτική μάχης. Την ώρα μάλιστα που το ιππικό του περνούσε τη γέφυρα, έβαλε το μηχανικό του να φτιάξει μερικές εφεδρικές παραδίπλα, ώστε να πλαγιοκοπήσει τους Ούγγρους. Τέτοιες στρατηγικές ήταν ανήκουστες τόσο στη Γηραιά Ήπειρο όσο και τις στέπες της Ασίας και κανένας στρατός δεν ήταν έτοιμος να τις αντιμετωπίσει. Ταυτοχρόνως, την ώρα που ο Τζένγκις Χαν εξαφάνισε από τον χάρτη πολιτείες ολόκληρες, ο Σουμπουτάι ενσωμάτωνε στις δυνάμεις του τους κατακτημένους, ιδιαίτερα μηχανικούς και ανθρώπους με ειδικές ικανότητες. Αυτός ήταν που μετέτρεψε την κατασκοπεία και τη συλλογή πληροφοριών σε τέχνη, διαθέτοντας άφθονα στοιχεία για τους Ούγγρους, τους Ρώσους και τους Πολωνούς τουλάχιστον έναν χρόνο πριν την εισβολή του. Κι έτσι μπορούσε να προβλέπει τις κινήσεις των αντίπαλων στρατών, έχοντας στα χέρια την πρόσφατη πολεμική τους ιστορία. Έδινε βεβαίως μεγάλη έμφαση στο ελαφρύ ιππικό, επιμένοντας κάθε μονάδα να είναι αυτάρκης σε όρους ανεφοδιασμού. Αυτά βέβαια θα συνέβαιναν στο μέλλον κι εμείς είμαστε ακόμα στα χρόνια που ο Τζένγκις ξαπέστελνε τον Σουμπουτάι στις πρώτες ανεξάρτητες εκστρατείες του κατά μογγολικών βασιλείων. Το 1216 υπέταξε αρκετές φυλές με δαιμόνιες στρατηγικές και μπόλικη εξαπάτηση, όπως έκανε και το 1919 όταν κυνήγησε βασιλιά μέχρι τα βάθυ της Περσίας. Ο Σουμπουτάι πέρασε τον χειμώνα του 1221 στο Αζερμπαϊτζάν, όταν σκέφτηκε να κάνει τον κύκλο της Κασπίας Θάλασσας για να βρεθεί στα μετόπισθεν των εχθρών του. Η νέα αυτή εκστρατεία του στον Καύκασο και οι εμφατικές νίκες κατά των γηγενών πληθυσμών τον ανέβασε στα ύψη του στρατηλάτη, με τον οποίο επανενώθηκε το 1223, με την επιστροφή των Μογγόλων στις εστίες τους…

Επιτυχίες και πάλι επιτυχίες

Ο Σουμπουτάι διαδραμάτισε κεφαλαιώδη ρόλο στη νέα μογγολική εκστρατεία κατά του βασιλείου των Ζία (ή Ξία) το 1226. Μέχρι τότε ο Τζένγκις Χαν ήταν στον κολοφώνα της ακμής του, έχοντας εξαπλωθεί πολύ μακρύτερα από τις αρχικές του φιλοδοξίες. Ο στρατηγός του κυρίευε τώρα τη μια επαρχία της πανίσχυρης κινεζικής δυναστείας των Γιν (ή Τσιν) πίσω από την άλλη, αν και την επόμενη χρονιά αναγκάστηκε να εγκαταλείψει λόγω του θανάτου του Τεμουτζίν. Ο στρατηλάτης ορκίζεται πίστη στον γιο του Τζένγκις Χαν, Ογκεντάι (ή Ογκεντέι), και τον ακολουθεί στη νέα μογγολική επιδρομή κατά των Γιν της Κεντρικής Κίνας το 1230-1231. Παρά τις νίκες του, ο Σουμπουτάι ηττήθηκε σε μια μάχη και ο Ογκεντάι δείλιασε: αν νικήθηκε ο φοβερός στρατηγός, όλα ήταν πιθανά. Κι έτσι καταλαμβάνουν μερικούς δευτερεύοντες στόχους και το 1231 ο Σουμπουτάι στέλνεται μόνος να τα βάλει με τους παντοδύναμους Γιν. Και τα καταφέρνει, επιφέροντας συντριπτικά πλήγματα στο βασίλειο, καταλαμβάνοντας μεγάλες εκτάσεις και σπέρνοντας τρόμο, την ώρα που το κύριο σώμα του μογγολικού στρατού επέστρεφε στη Μογγολία. Ο Σουμπουτάι χρειάστηκε άλλα δυο χρόνια για να υποτάξει τους Γιν και όταν ο τοπικός του σύμμαχος τον πρόδωσε το 1234, επέστρεψε για άλλη μια φορά στην Κεντρική Κίνα για να τον τιμωρήσει…

Η δεύτερη ευρωπαϊκή εκστρατεία

Ο Ογκεντάι Χαν αποφάσισε να στείλει ένα καλό κομμάτι του στρατού του και πάλι στην Ευρώπη για να συντρίψει επιτέλους τα σλαβικά φύλα. Τοποθετεί επικεφαλής τον καλύτερο στρατηγό του, ο οποίος τον ανταμείβει με εμφατικούς θριάμβους στα βόρεια της Κασπίας Θάλασσας και κατόπιν σε γειτονικά σλαβικά φύλα. Τώρα βάζει στο στόχαστρο το Κράτος των Ρως, τη χαλαρή ομοσπονδία των ανατολικών σλαβικών φυλών που απλωνόταν από τη Βαλτική μέχρι τη Μαύρη Θάλασσα. Το 1237 νικά τους Ρως σε τρεις διαφορετικές μάχες και καταλαμβάνει τις πόλεις τους σε χρόνο-ρεκόρ. Την επόμενη χρονιά υποτάσσει τα σλαβικά φύλα που ζούσαν πέριξ της Μαύρης Θάλασσας και το 1239 ολοκληρώνει την κατάληψη του Κράτους των Ρως. Τον Δεκέμβριο του 1240, ο Σουμπουτάι κυριεύει το Κίεβο και μερικές ακόμα σημαντικές πόλεις της περιοχής και είναι έτοιμος να εισβάλει στην Κεντρική Ευρώπη. Την ώρα που το βασικό σώμα του στρατού του πολεμά τους Ούγγρους, στέλνει διάφορα αποσπάσματα αριστερά και δεξιά για να αποπροσανατολίσει τους εχθρούς του. Μέχρι τον Απρίλιο του 1241, η Ουγγαρία είχε γονατίσει και η Βιέννη φαντάζει πια ανυπεράσπιστη. Πριν τη μεγάλη επίθεση πεθαίνει όμως ο Ογκεντάι και ο Σουμπουτάι ανακαλείται στη Μογγολία, γεμίζοντας χαρά τους πολίτες της Κεντρικής Ευρώπης. Μέχρι να απομακρυνθεί η απειλή από τη Γηραιά Ήπειρο, ο Σουμπουτάι ήταν πια φόβος και τρόμος για την Ευρασία, έχοντας διαλύσει την ομοσπονδία των σλαβικών φυλών της Ρωσίας, την Ουγγαρία και την Πολωνία και θέτοντας στο στόχαστρο την Αυστρία, την οποία όργωναν οι κατάσκοποί του εδώ και έναν χρόνο. Η περιφημότερη νίκη του ήταν ο διπλός θρίαμβος κατά Ούγγρων και Πολωνών. Έχοντας νικήσει την προηγουμένη τους Πολωνούς σε μια αριστοτεχνικά σχεδιασμένη μάχη από απόσταση, ο μογγόλος στρατάρχης επιτέθηκε στους Ούγγρους τη νύχτα της 10ης Απριλίου 1241, αφήνοντας τους καταπέλτες του να κάνουν τη βαριά δουλειά. Ο πανικός στις τάξεις του αντίπαλου στρατού επέτρεψε στον Σουμπουτάι να επιφέρει συντριπτικά πλήγματα με το ιππικό του, αφήνοντας 40.000 νεκρούς (ακόμα και 80.000, κατ’ άλλες πηγές). Ήταν μάλιστα πανέτοιμος να επιτεθεί στην Αγία Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία όταν επέστρεψε άρον-άρον στη Μογγολία για τον θάνατο του Ογκεντάι. Οι ιστορικοί ισχυρίζονται ότι κανείς δεν θα μπορούσε να σταματήσει την προέλαση του μογγόλου στρατηγού μέχρι τον Ατλαντικό, που θα άλλαζε τις ευρωπαϊκές ισορροπίες για αιώνες…

Τελευταία χρόνια

Μέχρι να φτάσει στη Μογγολία, ο νέος χάνος τον ανακάλεσε επισήμως πίσω, τοποθετώντας τον επικεφαλής στη νέα κινεζική εκστρατεία κατά της Δυναστείας των Σονγκ το 1246, παρά τα 70 χρόνια της ηλικίας του Σουμπουτάι. Ο λόγος της ανάκλησής του ήταν μάλιστα τιμητικός, καθώς ο νέος χάνος ήθελε τον καλύτερο στρατηγό της αυτοκρατορίας του κοντά του, αλλά και στις νέες περιπέτειες με τους Κινέζους. Ο Σουμπουτάι εκστράτευσε πράγματι κατά των Σονγκ μεταξύ 1246-1247 και επέστρεψε στη Μογγολία μόνο για να πεθάνει, έχοντας ολοκληρώσει μια ολόκληρη ζωή στο πεδίο της μάχης. Πέθανε την επόμενη χρονιά στη γενέτειρά του, πιθανότατα στα 72 του, και όπως θέλει ο μογγολικός θρύλος για τους βετεράνους στρατηγούς, «απλώς έσβησε». Ένας από τους μεγαλύτερους στρατηγούς όλων των εποχών και ο βασικός μοχλός της μογγολικής εξάπλωσης στην οικουμένη στο πλευρό δύο μάλιστα χάνων άφησε παρακαταθήκη τη μεγαλύτερη ηπειρωτική αυτοκρατορία που είδε ποτέ η Ιστορία… Δείτε όλα τα πρόσωπα που φιλοξενούνται στη στήλη «Πορτραίτα» του newsbeast.gr