Μεγάλη είναι η συζήτηση που έχει ξεκινήσει τα τελευταία χρόνια για το φοινικέλαιο. Οι ειδικοί μας ζητούν να είμαστε ιδιαιτέρως προσεκτικοί με τις τροφές που καταναλώνουμε, συμβουλεύοντάς μας να κοιτάμε καλά τα συστατικά των τροφίμων. Παράλληλα εξηγούν πως το εν λόγω έλαιο μπορεί να δημιουργήσει προβλήματα στα παιδιά και να επιδεινώσει την υγεία των ατόμων που ήδη αντιμετωπίζουν καρδιαγγειακά νοσήματα.
Ας τα πάρουμε όμως από την αρχή… Τι είναι το φοινικέλαιο; Πού χρησιμοποιείται και γιατί;
Το φοινικέλαιο είναι ένα φυτικό έλαιο το οποίο παράγεται από το φυτό Elaeis guineensis και ανήκει στην κατηγορία των φοινικοειδών φυτών. Σύμφωνα με τους ειδικούς έχει υψηλή περιεκτικότητα σε βιταμίνη Ε αλλά και σε κορεσμένα λιπαρά με αποτέλεσμα να έχει αποκτήσει «κακή» φήμη.
Είναι επικίνδυνο; Μπορεί να δημιουργήσει προβλήματα στον ανθρώπινο οργανισμό; Πώς θα το βγάλουμε από τη διατροφή μας ή έστω θα περιορίσουμε τη λήψη του; Απαντήσεις στα ερωτήματα δίνουν μιλώντας στο Newsbeast η κλινική διαιτολόγος – διατροφολόγος Γεωργία Καλαϊτζίδου και ο επιμελητής Α’ Γενικής Ιατρικής και υποψήφιος Διδάκτωρ της Ιατρικής Σχολής Πανεπιστημίου Ιωαννίνων, Ιωάννης Τριανταφυλλάκης.
«Το φοινικέλαιο βρίσκεται στα βιομηχανοποιημένα προϊόντα»
Όπως μας εξηγεί η κλινική διαιτολόγος – διατροφολόγος Γεωργία Καλαϊτζίδου το φοινικέλαιο βρίσκεται σε όλα σχεδόν τα βιομηχανοποιημένα προϊόντα. «Πλέον το ανακαλύπτουμε ακόμη και σε πράγματα που δεν πιστεύαμε πως θα υπήρχε, όπως ο χαλβάς, έτοιμα μαγειρεμένα φαγητά, ακόμη και σε κατεψυγμένες μπάμιες» σημειώνει.
«Προέρχεται από φοινικόδεντρα. Το χρησιμοποιεί η βιομηχανία τροφίμων γιατί ουσιαστικά δίνει ένα άλλο χαρακτηριστικό οργανοληπτικό. Είναι πιο σταθερό και είναι και πιο οικονομικό. Από τότε που ανακαλύψαμε ότι τα τρανς λιπαρά οξέα δεν είναι καλά για την υγεία μας και τα αποσύραμε αναζητούσαμε ένα φυτικό έλαιο με πιο σταθερή μορφή. Έτσι ανακαλύφθηκε το φοινικέλαιο που έχει στην ουσία αυτή την ιδιότητα.
Περιέχει πολλά κορεσμένα λιπαρά οξέα γεγονός που το κάνει “κακό” για την υγεία μας. Τα κορεσμένα λιπαρά ξέρουμε πολύ καλά πως πρέπει να τα μειώσουμε, πρέπει να αποτελούν μόνο το 10% των ημερήσιων ενεργειακών μας αναγκών και συμβάλλουν σε καρδιαγγειακά νοσήματα, υπερλιπιδαιμία, αυξημένες χοληστερίνες, τριγλυκερίδια, οπότε δεν είναι κάτι υγιεινό» επισημαίνει η διαιτολόγος – διατροφολόγος.
«Φανταστείτε εάν συγκρίνουμε το φοινικέλαιο με άλλα έλαια για παράδειγμα με το ηλιέλαιο που έχει 13% κορεσμένα αυτό έχει 50%. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο εμείς οι διαιτολόγοι ανησυχούμε. Ο κόσμος δεν γνωρίζει πολλά πράγματα για το φοινικέλαιο. Βέβαια οι άνθρωποι που έχουν υπερλιπιδαιμίες έχουν τη γνώση ότι “ναι, πρόκειται για κάτι κακό αφού έχει κορεσμένα”» υπογραμμίζει.
«Οι καταναλωτές να διαβάζουν τις ετικέτες των τροφίμων»
Μιλώντας στο Newsbeast η κλινική διαιτολόγος – διατροφολόγος Γεωργία Καλαϊτζίδου ζητά από τους καταναλωτές όταν επιλέγουν τρόφιμα να διαβάζουν τις ετικέτες τους.
«Δεν αναγράφεται στη θρεπτική αξία η ποσότητα φοινικέλαιου που υπάρχει στο τρόφιμο, αναγράφονται όμως τα κορεσμένα λιπαρά στο σύνολο τα οποία δεν ξέρουμε εάν προέρχονται από το φοινικέλαιο ή από άλλες λιπαρές ουσίες» τονίζει και συμπληρώνει: «Οι καταναλωτές πρέπει να διαβάζουν τη σύσταση των τροφίμων ώστε να δουν εάν περιέχεται φοινικέλαιο».
«Γενικότερα, όλος ο πληθυσμός ακόμη και τα παιδιά πρέπει να αποφεύγουν το φοινικέλαιο γιατί όπως λέμε συνέχεια πρέπει να αποφεύγουν τα κορεσμένα λιπαρά και να είναι τα λιγότερα στοιχεία μίας ισορροπημένης και υγιεινής διατροφής. Αυτοί όμως που είναι σε υψηλό κίνδυνο είναι όσοι πάσχουν από καρδιαγγειακά νοσήματα, όσοι έχουν υπερλιπιδαιμίες, αυξημένη χοληστερόλη» σημειώνει.
«Φοινικέλαιο υπάρχει ακόμη και στις παιδικές τροφές»
«Δεν έχουν γίνει αρκετές έρευνες, δεν ξέρουμε ακόμη τα πάντα για την επίδραση του φοινικέλαιου στην υγεία μας, λέμε όμως πως λόγω της υψηλής ποσότητας κορεσμένων λιπαρών που υπάρχει στο τρόφιμο δεν είναι κάτι υγιεινό. Πρέπει όλοι να είμαστε προσεκτικοί με τις ετικέτες των τροφίμων γιατί βρίσκεται σε όλα τα βιομηχανοποιημένα προϊόντα ακόμη και σε παιδικές τροφές. Εγώ έχω δει σε σταφίδες ακόμη και σε μπάμιες που δεν υπάρχει λόγος να υποψιαστούμε ότι μπορεί να υπάρχει» αναφέρει χαρακτηριστικά η Γεωργία Καλαϊτζίδου.
«Στη θρεπτική αξία των τροφίμων ανά 100 γραμμάρια γράφουν μόνο τα κορεσμένα άρα δεν ξέρουμε από τι προέρχονται. Γενικότερα όμως πρέπει να ελέγχουμε τα κορεσμένα. Εάν δούμε ότι τα περισσότερα γραμμάρια από τα 100 που αναφέρονται ενδεικτικά είναι κορεσμένα δεν θα πρέπει να καταναλώνουμε τη συγκεκριμένη τροφή. Για κάποιον άνθρωπο που έχει υπερλιπιδαιμία αυτό το ποσοστό πρέπει να αποτελεί λιγότερο από το 10% του τροφίμου. Πρέπει λοιπόν να κοιτάμε να αποτελείται κυρίως από μονοακόρεστα όπως το ελαιόλαδο που είναι κάτι πολύ υγιεινό για τη διατροφή και την υγεία μας και από πολυακόρεστα» μας εξηγεί κλείνοντας.
«Από το 2007 είναι το πιο διαδεδομένο φυτικό λάδι στον κόσμο»
Αναφερόμενος στο φοινικέλαιο ο επιμελητής Α’ Γενικής Ιατρικής και υποψήφιος Διδάκτωρ της Ιατρικής Σχολής Πανεπιστημίου Ιωαννίνων, Ιωάννης Τριανταφυλλάκης τονίζει πως «από το 2007 είναι το πιο διαδεδομένο φυτικό λάδι στον κόσμο».
«Είναι ένα εδώδιμο φυτικό έλαιο το οποίο προέρχεται από το μεσοκάρπιο (κοκκινωπό πολφό) των φρούτων ελαιοφοίνικων, κυρίως του Αφρικάνικου ελαιοφοίνικα Elaeis guineensis, και σε μικρότερο βαθμό από τον Αμερικανικό ελαιοφοίνικα Elaeis oleifera και τον φοίνικα μαρίπα Attalea maripa» σημειώνει και εξηγεί πως «το φοινικέλαιο, όπως επίσης και το έλαιο καρύδας, είναι πολυκορεσμένο σε φυτικά λίπη και ημιστερεό σε θερμοκρασία δωματίου».
«Αποτελεί κοινό συστατικό μαγειρικής στην τροπική ζώνη της Αφρικής, τη Νοτιοανατολική Ασία και μέρη της Βραζιλίας και χρησιμοποιείται ευρέως στην εμπορική βιομηχανία τροφίμων παγκόσμια λόγω του χαμηλότερου κόστους όπως επίσης και λόγω της υψηλής οξειδωτικής σταθερότητας (κορεσμός) του καθαρού προϊόντος (όταν χρησιμοποιείται για το τηγάνισμα)» μας λέει.
Όπως εξηγεί ο Ιωάννης Τριανταφυλλάκης «οι επιπτώσεις του φοινικέλαιου στην υγεία έχουν εκτιμηθεί πρωτύτερα, αλλά η ποιότητα της κλινικής έρευνας θεωρείται ανεπαρκής».
«Φοινικέλαιο υπάρχει ακόμη και στα σαμπουάν»
«Αν αναρωτιέστε ποια προϊόντα περιέχουν φοινικέλαιο, η απάντηση είναι απλή. Σχεδόν όλα. Μπισκότα, σοκολάτες, κέικ, πατατάκια, παγωτά, μαγιονέζες, πραλίνες, μπάρες δημητριακών, σοκολάτα, ζυμαρικά τύπου noodles, παγωτό, ψωμί για τοστ, παιδικές τροφές είναι μερικά μόνο από τα τρόφιμα που φτιάχνονται με φοινικέλαιο. Επίσης το φοινικέλαιο θα το βρούμε ακόμη και σε πληθώρα καταναλωτικών προϊόντων, όπως το σαμπουάν, το σαπούνι, τα απορρυπαντικά και τα βιοκαύσιμα» τονίζει ο επιμελητής Α’ Γενικής Ιατρικής και υποψήφιος Διδάκτωρ της Ιατρικής Σχολής Πανεπιστημίου Ιωαννίνων.
«Το φοινικέλαιο, αν και έχει υψηλή περιεκτικότητα σε κορεσμένα λιπαρά, δεν αυξάνει τα επίπεδα της κακής χοληστερόλης (LDL), χωρίς όμως να εξετάζονται οι συνολικές επιπτώσεις στην καρδιαγγειακή λειτουργία. Παρουσιάζει ακόμη υψηλό ποσοστό και από το μονοακόρεστο ελαϊκό οξύ. Είναι γνωστό ότι τα μονοακόρεστα λιπαρά οξέα έχουν ευεργετική επίδραση στη λειτουργία της καρδιάς και οι λαοί που καταναλώνουν υψηλές ποσότητες μονοακόρεστων λιπαρών οξέων έχουν χαμηλά επίπεδα θνησιμότητας από καρδιοπάθειες. Το φοινικέλαιο περιέχει αντιοξειδωτικά καροτενοειδή, όπως το α και β-καροτένιο, το λυκοπένιο και τουλάχιστον άλλα 10 ακόμα καροτένια, τοκοφερόλες, τοκοτριενόλες, βιταμίνη Ε και συνένζυμο Q» δηλώνει στο Newsbeast o Ιωάννης Τριανταφυλλάκης.
«Φτάνει στον καταναλωτή μετά από επεξεργασία και χάνει τα θρεπτικά του συστατικά»
«Δυστυχώς, σπάνια μπορεί να επωφεληθεί ο καταναλωτής από όλα τα παραπάνω καθώς το φοινικέλαιο δύσκολα φτάνει στον τελικό καταναλωτή χωρίς να υποστεί επεξεργασία, επηρεάζοντας έτσι την ασφάλεια και ποιότητα του τροφίμου. Αποτέλεσμα αυτής της επεξεργασίας είναι η απώλεια πολλών από τα θρεπτικά συστατικά τα οποία περιέχονται σε αυτό και ιδιαίτερα των καροτενοειδών του σε ποσοστό άνω του 70%» προσθέτει.
Όπως εξηγεί επιμελητής Α’ Γενικής Ιατρικής και υποψήφιος Διδάκτωρ της Ιατρικής Σχολής Πανεπιστημίου Ιωαννίνων, Ιωάννης Τριανταφυλλάκης: «Κανένας διεθνής οργανισμός δεν έχει απαγορεύσει την κατανάλωση φοινικέλαιου. Ο εκπρόσωπος της ασφάλειας τροφίμων της Ευρωπαϊκής Ένωσης σχετικά όμως με διάφορα τρόφιμα τα οποία περιέχουν φοινικέλαιο τόνισε πως δεν πρόκειται να υπάρξει καθολική απαγόρευση του φοινικέλαιου, αλλά πιθανή ρύθμιση των ορίων ασφαλούς κατανάλωσης».
Πώς μπορούμε να αποφύγουμε το φοινικέλαιο στη διατροφή μας
Σύμφωνα με τον Ιωάννη Τριανταφυλλάκη θα πρέπει να:
- Αποφεύγουμε όσο το δυνατόν περισσότερα τυποποιημένα προϊόντα του εμπορίου. Με αυτόν τον τρόπο περιορίζουμε την πρόσληψη πολλών χημικών πρόσθετων ουσιών και αποφεύγουμε την επεξεργασία των τροφών που αφαιρούν τις θρεπτικές τους ουσίες και δημιουργούν πιθανούς κινδύνους για την υγεία.
- Μαγειρεύουμε σπιτικά γεύματα και επιλέγουμε για τη μαγειρική μας ελαιόλαδο ή ηλιέλαιο, ενώ για τα γλυκά μας φυσικό βούτυρο αντί για μαργαρίνη ή άλλες λιπαρές ουσίες.
- Εντάσσουμε στη διατροφή μας όσο το δυνατόν λιγότερο επεξεργασμένες τροφές, όπως φρούτα, λαχανικά και ωμούς ξηρούς καρπούς
«Η υπερβολική πρόσληψη παλμιτικού οξέος, που αποτελεί το 44% του φοινικέλαιου, αυξάνει τα επίπεδα των χαμηλής πυκνότητας λιποπρωτεϊνών και της ολικής χοληστερόλης στο αίμα, και έτσι αυξάνεται ο κίνδυνος καρδιαγγειακών παθήσεων» τονίζει.
«Η τόσο ευρεία χρήση του φοινικέλαιου σε συσκευασμένα τρόφιμα έχει σημάνει συναγερμό σε υγειονομικές υπηρεσίες και οργανισμούς, όπως ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας που σε πρόσφατη έκθεση του οποίου αναφέρεται πως, παρότι δεν υπάρχουν εκτεταμένες αποδείξεις και έρευνες, πολλές μελέτες προσφέρουν ισχυρές ενδείξεις ότι η αυξημένη κατανάλωση φοινικελαίου σχετίζεται με καρδιακές ασθένειες» σημειώνει.
«Ανησυχητική» όπως μας λέει ο Ιωάννης Τριανταφυλλάκης «ήταν και η έκθεση του 2016 της Ευρωπαϊκής Αρχής για την Ασφάλεια των Τροφίµων (EFSA), όπου αναφερόταν ότι το φοινικέλαιο μπορεί να παραγάγει δυνητικά καρκινογόνες ουσίες, όταν υπόκειται σε επεξεργασία σε θερμοκρασίες άνω των 200°C». «Στην έκθεση γινόταν επίσης λόγος για κινδύνους σε περιπτώσεις αυξημένης κατανάλωσης και για ειδικές ομάδες πληθυσμού, όπως βρέφη και παιδιά» υπογραμμίζει κλείνοντας ο επιμελητής Α’ Γενικής Ιατρικής και υποψήφιος Διδάκτωρ της Ιατρικής Σχολής Πανεπιστημίου Ιωαννίνων.
