Μια σιωπηλή φονική πανδημία βρίσκεται σε εξέλιξη, έχοντας σημάνει συναγερμό σε εθνικές και διεθνείς υγειονομικές αρχές. Πρόκειται για την μικροβιακή αντοχή, την αποκαλούμενη και AMR, η οποία αποτελεί σοβαρή απειλή για την αποτελεσματική πρόληψη και θεραπεία ενός ολοένα και αυξανόμενου φάσματος λοιμώξεων από βακτήρια, παράσιτα, ιούς και μύκητες. Η «ρίζα του κακού» βρίσκεται στην αλόγιστη χρήση αντιβιοτικών, αντισηπτικών και αντιμυκητιασικών

Η AMR εμφανίζεται καθώς τα βακτήρια, οι ιοί, οι μύκητες και τα παράσιτα εξελίσσονται με την πάροδο του χρόνου, προσαρμόζονται και γίνονται πιο ανθεκτικά στα φάρμακα, καθιστώντας τις λοιμώξεις πιο δύσκολες στην θεραπεία τους, πιο μεταδοτικές και πιο επικίνδυνες – έως και θανατηφόρες – για τον άνθρωπο.

Τα αντιμικροβιακά φάρμακα (αντιβιοτικά, των αντιικά, αντιμυκητιασικά και αντιπαρασιτικά) που χρησιμοποιούνται σε ανθρώπους, ζώα και φυτά είναι αναποτελεσματικά για τα «υπερμικρόβια». «Τα ανθεκτικά μικρόβια δεν καταστρέφονται από τα αντιβιοτικά, με αποτέλεσμα να επιβιώνουν να πολλαπλασιάζονται ελεύθερα και να μεταφέρουν την αντοχή στις επόμενες γενιές μικροβίων […] Η ανάπτυξη της μικροβιακής αντοχής αποτελεί παγκόσμιο πρόβλημα και αφορά την ιατρική, κτηνιατρική, γεωργία/κτηνοτροφία και το περιβάλλον», εξηγεί o ΕΟΔΥ.

Και εάν κάποιος ενδεχομένως εκλαμβάνει τις προειδοποιήσεις και τις επισημάνσεις των αρμόδιων αρχών υγείας ως «υπερβολικές», αρκεί μια ματιά στα συγκλονιστικά στοιχεία.

Σύμφωνα με έκθεση που δημοσιεύθηκε στο επιστημονικό περιοδικό Lancet, το 2019, τελευταία χρονιά πριν το ξέσπασμα της πανδημίας covid λόγω της οποία επιβλήθηκαν ακραία μέτρα υγειονομικής προστασίας (lockdown και απαγορεύσεις κυκλοφορίας), η AMR ήταν υπεύθυνη για περισσότερους από 1,2 εκατομμύρια θανάτους. Συσχετίστηκε επίσης με περίπου 5 εκατομμύρια θανάτους την ίδια χρονιά. Μια μακάβρια σύγκριση καταδεικνύει την κρισιμότητα: Την ίδια χρονιά, το 2019, τα θύματα από τον HIV/Aids ήταν 860.000.

Ακολούθως, λόγω των περιοριστικών μέτρων που επιβλήθηκαν τα χρόνια της πανδημίας του κορονοϊού, ο τραγικός αριθμός των άμεσων θυμάτων της AMR παρουσίασε μια ελαφριά κάμψη παραμένοντας ωστόσο σε πολύ υψηλά επίπεδα. Σύμφωνα με πρόσφατη ενημέρωση του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας, σήμερα, οι θάνατοι ετησίως που σχετίζονται με τη μικροβιακή αντοχή εκτιμώνται σε 4,95 εκατομμύρια και οι εκτιμήσεις είναι πως τα θύματα, χωρίς τη λήψη απαραίτητων μέτρων, θα μπορούσαν να εκτοξευτούν ακόμη και στα 10 εκατομμύρια ετησίως έως το 2050.

Οι χώρες χαμηλού και μεσαίου εισοδήματος έχουν το μεγαλύτερο κόστος αυτής της πανδημίας. Και ενώ η AMR αποτελεί απειλή για άτομα όλων των ηλικιών, τα μικρά παιδιά, σύμφωνα με τα στοιχεία, βρίσκονται στην ομάδα που διατρέχει ιδιαίτερα υψηλό κίνδυνο. Ένας στους πέντε θανάτους που αποδίδονται στην AMR είναι σε παιδιά ηλικίας κάτω των πέντε ετών.

Το δε κόστος της AMR για την παγκόσμια οικονομία εκτιμάται σε 2 έως και 3,5 δισεκατομμύρια δολάρια ετησίως. Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας έχει αναπτύξει ένα παγκόσμιο σχέδιο δράσης, όμως μέχρι σήμερα ελάχιστα βήματα έχουν γίνει.

Στην ΕΕ δεκάδες χιλιάδες άνθρωποι χάνουν κάθε χρόνο τη μάχη με τα «υπερμικρόβια» και το κόστος της υγειονομικής περίθαλψης αλλά και της απώλειας της παραγωγικότητας εκτιμάται σε περίπου 1,5 δισεκατομμύρια ευρώ. Οι ειδικοί συμφωνούν ότι η μικροβιακή αντοχή είναι μεταξύ των τριών κορυφαίων απειλών για τη δημόσια υγεία που αντιμετωπίζει αυτή τη στιγμή η Ευρωπαϊκή Ένωση.

Η θανατηφόρα, περίπλοκη και εξαιρετικά επείγουσα κατάσταση έχει βρεθεί στο επίκεντρο της υγειονομικής ατζέντας της Κομισιόν, η οποία προτείνει για την αντιμετώπιση της AMR τη μείωση της κατανάλωσης των αντιμικροβιακών ουσιών κατά 20 %. Το σχέδιο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής προβλέπει επίσης τη ενθάρρυνση ανάπτυξης νέων εξελιγμένων αντιβιοτικών ως απάντηση στην εξέλιξη των μικροβίων.

«Από τη δεκαετία του 1980 δεν έχουμε αναπτύξει νέα αντιμικροβιακά φάρμακα. Επομένως χρειάζεται να δώσουμε ισχυρά κίνητρα για την ανάπτυξη νέων φαρμάκων», δήλωσε στο euronews η Στέλλα Κυριακίδη, αρμόδια Επίτροπος για την Υγεία και την Ασφάλεια των Τροφίμων. «Πρέπει επίσης να εργαστούμε για να υποστηρίξουμε τη συνετή χρήση των αντιμικροβιακών και την αντιμετώπιση της κατάχρησης τους. Αλλά ταυτόχρονα πρέπει να υποστηρίξουμε την ευρωπαϊκή φαρμακοβιομηχανία, ώστε να καινοτομεί και να έχουμε νέα προϊόντα στην αγορά», πρόσθεσε.

Η Ευρωπαϊκή Ομοσπονδία Φαρμακευτικών Βιομηχανιών και Ενώσεων από την πλευρά δηλώνει πως είναι έτοιμη να αναλάβει το ρόλο της. «Το 2020 προτείναμε ένα ταμείο σχεδόν ενός δισεκατομμυρίου ευρώ μέχρι το 2030 με στόχο την εύρεση δύο έως τεσσάρων νέων αντιβιοτικών», δήλωσε η Ναταλί Μολ, Γενική Διευθύντρια της Ευρωπαϊκής Ομοσπονδίας Φαρμακευτικών Βιομηχανιών και Ενώσεων.

«Tα νέα δεδομένα αποκαλύπτουν την πραγματική κλίμακα της μικροβιακής αντοχής παγκοσμίως και είναι ένα σαφές μήνυμα ότι πρέπει να δράσουμε τώρα για να καταπολεμήσουμε την απειλή», σημειώνει ο καθηγητής Chris Murray, του Ινστιτούτου για Μετρήσεις και Αξιολόγηση Υγείας στο Πανεπιστήμιο της Ουάσιγκτον, ο οποίος υπογράφει και την επιστημονική έρευνα στο Lancet. «Πρέπει να αξιοποιήσουμε αυτά τα δεδομένα για τη σωστή δράση και να προωθήσουμε την καινοτομία εάν θέλουμε να αποκτήσουμε προβάδισμα στον αγώνα κατά της μικροβιακής αντοχής».

Ο διάσημος οικονομολόγος και επιδημιολόγος, Δρ Ραμάναν Λαξιμιναριάν, διευθυντής του One Health Trust και του Συνεργαζόμενου Κέντρου για την Αντιμικροβιακή Αντίσταση του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας, έχει τονίσει: «Η μικροβιακή αντοχή είναι μια αργή πανδημία που απειλεί να αναιρέσει έναν αιώνα ιατρικής προόδου. Πρέπει να δράσουμε τώρα για να διατηρήσουμε την αποτελεσματικότητα των αντιβιοτικών και άλλων αντιμικροβιακών φαρμάκων». Με αυτό συμφωνεί και ο γενικός διευθυντής του ΠΟΥ, Τέντρος Αντανόμ Γκεμπρεγέσους, υπογραμμίζοντας πως πρόκειται για μια από τις πιο επείγουσες απειλές για τη δημόσια υγεία και πρέπει να αντιμετωπιστεί επειγόντως.