Με μειωμένη εμπιστοσύνη στους θεσμούς, αμφιθυμία απέναντι στις παραδοσιακές πολιτικές ταυτότητες και αυξημένο ενδιαφέρον για την πολιτική παρά τη γενικευμένη δυσαρέσκεια, εμφανίζονται οι πολίτες, σύμφωνα με τη νέα μεγάλη έρευνα του Eteron – Ινστιτούτου για την Έρευνα και την Κοινωνική Αλλαγή που διεξήχθη σε συνεργασία με την aboutpeople.

Η σφυγμομέτρηση, που έγινε σε πανελλαδικό δείγμα 2.574 ατόμων ηλικίας 17 ετών και άνω, φωτίζει τη νέα πολιτική και ιδεολογική τοπογραφία της ελληνικής κοινωνίας σε μια περίοδο βαθιάς αναστοχαστικότητας και μεταβαλλόμενων βεβαιοτήτων.

Πρόκειται για τη δεύτερη «Ακτινογραφία των Ψηφοφόρων» του Eteron, συνέχεια της αντίστοιχης μελέτης του Μαρτίου 2023, συνοδευόμενη από αναλύσεις του καθηγητή Συγκριτικής Πολιτικής στο Πάντειο Πανεπιστήμιο, Γεράσιμο Μοσχονά και του πολιτικού αναλυτή της aboutpeople, Πέτρο Ιωαννίδη, ενώ συντονιστής ήταν ο διδάκτωρ Πολιτικών Επιστημών του ΑΠΘ, Αντώνης Γαλανόπουλος.

Υψηλό πολιτικό ενδιαφέρον μέσα σε κλίμα δυσπιστίας

Παρά τη διάχυτη απογοήτευση από τη λειτουργία της δημοκρατίας και τη βαθιά κρίση εμπιστοσύνης προς θεσμούς όπως τα πολιτικά κόμματα και τα μέσα ενημέρωσης, το 74,7% των πολιτών δηλώνει ότι ενδιαφέρεται αρκετά ή πολύ για την πολιτική.

Το εύρημα αυτό δείχνει ότι η πολιτική κινητικότητα παραμένει ισχυρή, ακόμα και σε ένα περιβάλλον όπου το 74,3% εκφράζει δυσαρέσκεια για τον τρόπο λειτουργίας της δημοκρατίας στην Ελλάδα, ενώ μόνο 13,6% δηλώνει ότι εμπιστεύεται τα πολιτικά κόμματα και μόλις 6,2% τα ΜΜΕ.

Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει η στάση απέναντι στην κοινοβουλευτική δημοκρατία: Παρά την κριτική διάθεση, το 79,3% των πολιτών αποδέχεται το δημοκρατικό πολίτευμα, ενώ το 84,9% απορρίπτει κατηγορηματικά την ιδέα ότι η δικτατορία θα ήταν καλύτερη λύση.

Ιδεολογική ρευστότητα και κρίση πολιτικών ταυτοτήτων

Η ιδεολογική αυτοτοποθέτηση των πολιτών εμφανίζεται ρευστή και πολυμορφική. Αν και η σοσιαλδημοκρατία συγκεντρώνει το 20,9% των προτιμήσεων ως η ιδεολογία που εκφράζει περισσότερο, συνολικά οι πολίτες εμφανίζονται διστακτικοί απέναντι στις παραδοσιακές κατηγορίες. Συγκεκριμένα, μόνο το 32,9% θεωρεί σήμερα σημαντική τη διάκριση «Αριστερά – Δεξιά», ποσοστό που υποχωρεί από το 36,1% του προηγούμενου έτους. Παράλληλα, το 36% δεν ταυτίζεται ούτε με τον όρο «συστημικός» ούτε με τον όρο «αντισυστημικός», στοιχείο που αποτυπώνει την αμηχανία απέναντι στα πολιτικά σχήματα του παρελθόντος αλλά και τη δυσκολία διαμόρφωσης νέων σταθερών αναφορών.

Ιδιαίτερη έμφαση δίνεται επίσης στην κρίση αντιπροσώπευσης: Το 34% των πολιτών δηλώνει πως ούτε η (κεντρο-)αριστερά ούτε η (κεντρο-)δεξιά μπορούν να εγγυηθούν ένα καλύτερο μέλλον – ένα ποσοστό που αυξήθηκε σημαντικά από το 27,6% που είχε καταγραφεί το 2023.

Θεσμοί σε κρίση αξιοπιστίας

Η απογοήτευση από τους θεσμούς είναι διάχυτη. Η εμπιστοσύνη στη Δικαιοσύνη και το Κοινοβούλιο κινείται σε πολύ χαμηλά επίπεδα – λιγότερο από το 30% των πολιτών εκφράζει θετική γνώμη. Η δυσπιστία είναι ακόμη πιο έντονη προς τα κόμματα (μόνο 13,6% τα εμπιστεύεται) και προς τα μέσα ενημέρωσης (μόλις 6,2%). Η σιδηροδρομική τραγωδία στα Τέμπη και η γενικευμένη αίσθηση ατιμωρησίας φαίνεται να έχουν ενισχύσει αυτό το ρήγμα ανάμεσα στους πολίτες και το πολιτικό σύστημα, διαμορφώνοντας ένα τοπίο όπου η απαξίωση δεν συνοδεύεται απαραίτητα από πολιτική απάθεια, αλλά περισσότερο από μια στάση σκεπτικιστικής επαγρύπνησης.

Αξιακές τοποθετήσεις: Που συναντώνται και που αποκλίνουν οι πολίτες

Η «Ακτινογραφία» αποτυπώνει επίσης τις βασικές αξιακές στάσεις των πολιτών:

  • Το 63,5% ζητά μείωση των στρατιωτικών δαπανών.
  • Το 62,1% υποστηρίζει μεγαλύτερη κρατική παρέμβαση στην οικονομία.
  • Το 64,9% αξιολογεί αρνητικά την άνοδο της άκρας δεξιάς στην Ευρώπη.
  • Το 69,4% τάσσεται υπέρ της παραμονής της Ελλάδας στο ευρώ.
  • Το 62,9% βλέπει θετικά τη συμμετοχή της χώρας στην ΕΕ.

Ωστόσο, σε κοινωνικά ζητήματα, η κοινωνία εμφανίζεται διχασμένη: Το 37,8% θεωρεί αρνητικό το γάμο ομόφυλων ζευγαριών, ενώ και σε θέματα διεθνών σχέσεων καταγράφεται επιφυλακτικότητα: Το 40,9% δεν παίρνει θέση στη σύγκρουση Ισραήλ-Παλαιστίνης και το 42,3% δεν στηρίζει καμία πλευρά στον πόλεμο Ρωσίας-Ουκρανίας.

Κόμματα: Μεγαλύτερη ιδεολογική συνοχή στα δεξιά, πολυμορφία στα αριστερά

Τέλος, ένα ενδιαφέρον στοιχείο της ανάλυσης είναι ότι τα κόμματα της (κεντρο)δεξιάς εμφανίζονται πιο συνεκτικά και ιδεολογικά ομοιογενή σε σύγκριση με τα κόμματα της (κεντρο)αριστεράς, τα οποία χαρακτηρίζονται από μεγαλύτερη εσωτερική διαφοροποίηση και πολυμορφία στις αξιακές αναφορές.

Αυτό το εύρημα ενισχύει την εικόνα ενός πολιτικού σκηνικού όπου οι παραδοσιακές διαχωριστικές γραμμές υποχωρούν, αλλά οι ιδεολογικές εντάσεις και οι κοινωνικές διαφοροποιήσεις επιμένουν, με νέους όρους και νέες δυναμικές.

Δείτε ολόκληρη την έρευνα, εδώ