Παιδικοί σταθμοί. ΚΑΦΑΟ. Παιδικές χαρές. Σκακιστικοί σύλλογοι. Γήπεδα ποδοσφαίρου, μπάσκετ και στίβου. Το δημαρχείο. Το κτίριο εκπαίδευσης του Ερυθρού Σταυρού. Κάδοι απορριμμάτων. Σκαλιά σε δημόσιους χώρους.
Τα τελευταία τρία χρόνια, η Ηλιούπολη μεταμορφώνεται από άκρη σε άκρη, χάρις σε μια παρέα δραστήριων street artist καλλιτεχνών, οι οποίοι σε συνεργασία με τον δήμο έχουν βάλει στοίχημα να δώσουν το «φιλί της ζωής» σε μια πόλη που έπασχε τρομερά από το άναρχο μουτζούρωμα αλλά και από το επιθετικό γκρι του μπετόν.
Στην πραγματικότητα, η Ηλιούπολη δεν είναι ο μοναδικός δήμος στο λεκανοπέδιο όπου η street art κάνει μια μικρή επέλαση σε όλα τα πιθανά και απίθανα σημεία της πόλης. Τουλάχιστον μια δεκαετία τώρα μεγάλες επιφάνειες του Δήμου της Αθήνας, σε προσόψεις παλιών κτιρίων και πολυκατοικιών «επενδύονται» με εμβληματικά και απίθανα murals (τεράστιες τοιχογραφίες) με πιο αναγνωρίσιμες αυτές του INO. Ευχάριστη έκπληξη προκάλεσε πριν από λίγα χρόνια και η πλημμυρίδα των street art έργων στα ΚΑΦΑΟ, τους τοίχους και τα ρολά των καταστημάτων στο εμπορικό τρίγωνο της Αθήνας το οποίο μεταμορφώθηκε εν μια νυκτί χάρις σε αυτή την πρωτοβουλία.
Τα τελευταία δύο με τρία χρόνια όμως, το παιχνίδι έχει αρχίσει να «χοντραίνει» βάζοντας στο χορό ολοένα και περισσότερα αστικά σημεία, τα οποία πολλές φορές έχουν και μεγάλη χρήση και αξία μέσα στην καθημερινότητα. Ένα παράδειγμα η τοιχογραφία που δημιούργησε πριν από ένα μήνα περίπου ο street art καλλιτέχνης Hambas στο νοσοκομείο της Νίκαιας. Το έργο του απεικονίζει μία νοσοκόμα με ένα λευκό τριαντάφυλλο (το φάρμακο που χρησιμοποιούσε η θεά Αφροδίτη στη μυθολογία) και είναι ένα έργο στα χνάρια του εξίσου εμβληματικού mural που υπάρχει στο νοσοκομείο ΑΧΕΠΑ της Θεσσαλονίκης.
Ποιος είναι ο FLIP
O FLIP, δηλαδή ο Νίκος Παναγιωταράκος, γέννημα-θρέμμα Ηλιουπολίτης βλέπει σήμερα από το μπαλκόνι του σπιτιού του, ένα από τα τελευταία ΚΑΦΑΟ που έβαψε, με πρωταγωνίστρια μια γυναικεία φιγούρα. Μια εικόνα εξωτική που έχει κάτι από Τζαμάικα μπροστά από ένα ωραίο σπίτι που ρημάζει.
Σε απόσταση βολής, βρίσκεται και άλλο ένα ΚΑΦΑΟ σε μια διασταύρωση γύρω από ένα σχολικό συγκρότημα. Ο δήμος και η διευθύντρια της σχολικής επιτροπής του ζήτησαν πέρυσι να φτιάξει «κάτι για τα μικρά παιδιά». «Μου το ζήτησαν όταν ανακοινώθηκε ότι θα έπρεπε και τα παιδιά να φορούν μάσκα στα σχολεία» θυμάται ο ίδιος και συνεχίζει: «Βρήκα λοιπόν αυτό το ΚΑΦΑΟ στο πέρασμα με τον σχολικό τροχονόμο. Αποφάσισα να κάνω τον πιο λαοφιλή ήρωα στα πιτσιρίκια, τον Μπομπ Σφουγκαράκη να φοράει μια μάσκα για να τους το κάνω λίγο πιο ανώδυνο, πιο αστείο».
Σύντομη παρένθεση για να σας συστήσουμε τον Νίκο. Όταν ενηλικιώθηκε, σπούδασε διαφήμιση στην Ελλάδα και στο Ηνωμένο Βασίλειο. Το συγκεκριμένο αντικείμενο το εξάσκησε λίγο και στην ουσία μαζί με τον αδελφό του έτρεχαν μέχρι πρόσφατα μια οικογενειακή επιχείρηση που κληρονόμησαν στο Σύνταγμα. Αυτή η ευρύτερη περιοχή του ιστορικού κέντρου και της παλιάς αγοράς είναι και το πεδίο που ξεκίνησε ο FLIP να εξασκεί την τέχνη του.
Όπως μας εξιστορεί ο ίδιος: «Ξεκίνησα να βάφω πριν από καμιά δεκαριά χρόνια. Η αφορμή για να μπω στο χώρο ήταν ένα ντοκιμαντέρ του Banksy το οποίο με συντάραξε. Λέγεται ‘Exit through the gift shop’. Είχα ήδη αρχίσει να φωτογραφίζω τα graffiti άλλων σαν τρελός. Στην επόμενη φάση, επέστρεφα σπίτι από τη δουλειά και άρχισα να δοκιμάζω σχέδια, “έκοβα” stencil και βγήκα έξω. Πια κάνω και έργα κατά παραγγελία για μεγάλες εταιρείες».
Όσον αφορά την μεγάλη αναγνωρισιμότητα, αυτή ήρθε με το πασίγνωστο πια graffiti “Greece VS Everybody” στον τοίχο του Υπουργείου Οικονομικών, ένα από τα πιο χαρακτηριστικά και διεθνώς προβεβλημένα γκράφιτι την εποχή του δημοψηφίσματος. Όπως περιγράφει ο ίδιος τη δουλειά του: «Ήθελα πάντα να υπάρχει μια πρόκληση στην επιφάνεια, μια μαγκιά. Στο τέρμα της Καλλιρόης για παράδειγμα είχα βρει κάτι τσιμεντένιες μπάλες για να μην παρκάρουν τα αυτοκίνητα και τις μεταμόρφωσα σε pac man που κυνηγάνε τα αυτοκίνητα. Ή έβαφα τους πυροσβεστικούς κρουνούς. Προχωρούσα στο δρόμο και σκεφτόμουν: “αυτό τι άλλο μπορώ να το κάνω;” Οι πόλεις χρειάζονται λίγη μαγεία».
Μικροί Πρίγκιπες και ρομποτάκια σε βρεφονηπιακούς σταθμούς
Καθώς ο Νίκος μας ξεναγεί στην μεταμορφωμένη από τα street έργα Ηλιούπολη, κάνουμε στάση σε έναν βρεφονηπιακό σταθμό στην είσοδο του οποίου στέκεται ένα περήφανο μικρό ρομπότ. Ο ίδιος μας λέει ότι εμπνεύστηκε το έργο από ένα παιχνιδάκι της κόρης του, το οποίο δεν αποχωρίζεται ποτέ.
«Είχαν προηγηθεί τα graffiti του Νίκου σε άλλους παιδικούς σταθμούς και είχαμε μια απορία: “δεν θα έρθει και στον δικό μας;”» μας λέει η Κυριακή Γεωργίου, διευθύντρια σε αυτόν τον βρεφικό σταθμό και συμπληρώνει: « Του εκφράσαμε και εμείς την επιθυμία μας και ήρθε. Τώρα, γονείς και παιδιά καμαρώνουνε το έργο και το θεωρούμε τη βιτρίνα του σταθμού».
Ίδια ενθουσιώδης κατάσταση επικράτησε και σε έναν άλλο βρεφονηπιακό σταθμό του δήμου, όταν οι μικροί μαθητές μετά τις γιορτές των Χριστουγέννων βρήκαν έναν «μεγάλο» Μικρό Πρίγκιπα να τους περιμένει σε έναν τοίχο στο προαύλιο.
«Είναι αλλιώς σε αυτές τις περιπτώσεις» μας λέει ο Νίκος και προσθέτει: «Το έργο σταματάει να είναι δικό σου και γίνεται των παιδιών και αυτό είναι πολύ ωραίο. Μου έστειλε μετά η διευθύντρια μια επιστολή με ένα μότο που υπάρχει μέσα στον Μικρό Πρίγκιπα- “όλοι υπήρξαμε παιδιά, αλλά δεν το θυμόμαστε”».
Ο ίδιος μας εξήγησε και την εξέλιξη που υπάρχει πια στα έργα που μέχρι κάποτε αποκαλούνταν όλα graffiti. «Χωρίζονται πια σε δύο κατευθύνσεις- στην street art, σε αυτά δηλαδή που τα βλέπεις και αναγνωρίζεις ένα θέμα και στο lettering, που είναι μια υπογραφή, ένα tag, με έντονη χρωματική απόδοση. Το lettering έχει αρχίσει κι αυτό να πηγαίνει σε άλλο επίπεδο και να γίνεται τεχνικά δύσκολο. Όσο για το κόστος των έργων, για μια μικρή προς μέση επιφάνεια ένας καλλιτέχνης θα χρειαστεί περίπου 40 ευρώ σε σπρέι. Οι περισσότεροι ξεκινούν να δοκιμάζονται σε εγκαταλειμμένα κτίρια και άλλα παρατημένα δημόσια σημεία. Όταν οι street artists βάφουν σημεία λειτουργικά, όπως τα σχολεία για παράδειγμα ή οι παιδικές χαρές, ευτυχώς τα σέβονται οι υπόλοιποι και δεν βάφουν από πάνω. Βέβαια κάποια στιγμή όλο και κάποιος θα πατήσει τελικά “πάνω σου”. Παλιά στεναχωριόμουν όταν συνέβαινε, τώρα πια δεν με απασχολεί. Το ξέρουμε ότι η τέχνη μας είναι έντονα εφήμερη».
Τα φεστιβάλ που συσπείρωσαν την καλλιτεχνική κοινότητα της πόλης
Στα μέσα του περασμένου Οκτώβρη ο Νίκος αποφάσισε σε συνεργασία με τον δήμαρχο Ηλιούπολης, Γιώργο Χατζηδάκη, ο οποίος στήριζε ήδη πλήρως το έργο του καλλιτέχνη, να διοργανώσουν το 1ο Street Art Festival στον δήμο. Είχε προηγηθεί το 1ο Street Art Festival του Δήμου Βύρωνα κατά το οποίο μεταμορφώθηκε η ιστορική πλατεία Ταπητουργείου με έργα μεγάλης κλίμακας.
Το φεστιβάλ της Ηλιούπολης διοργανώθηκε στο κλειστό γήπεδο μπάσκετ της πόλης και αισθητικά το αποτέλεσμα αφήνει τον επισκέπτη με το στόμα ανοιχτό. «Το έλεγα στον δήμαρχο ότι θα έχει πολύ μεγάλη προσέλευση και δεν με πίστευε» λέει ο Νίκος και συνεχίζει: «Εγώ είχα ρόλο διοργανωτή. Δεν θέλω άλλωστε να βάφω μόνο εγώ στην Ηλιούπολη για αυτό και απευθύνω διαρκές κάλεσμα στην καλλιτεχνική κοινότητα όλης της Αθήνας. Έτσι, γνωστοί street artists του χώρου όπως o Achilles, ο Dream, ο Platonas, ο Thinker, η Άννα Δημητρίου (Canddyblue), οι The Slang Network και άλλοι συναντήθηκαν εδώ και πήρε ο καθένας μια φέτα τοίχου για να βάψει.
Ο δήμος μας έβαλε τα χρώματα και τα υλικά. Ήρθε μέχρι και ο αυτοδίδακτος Skitsofrenis από την Καλαμάτα, ο οποίος έχει βάψει όλη την πόλη εκεί. Ήρθε ο Alone 98 από τον Πειραιά, παιδιά από τον Βύρωνα και την Νέα Φιλαδέλφεια. Έβαψαν τοίχους μέχρι και tatoo artists όπως ο Dimitris Meizar.Όλοι είχαν βάλει ποστ στις σελίδες τους και έλεγαν: “την Κυριακή θα είμαι εκεί και θα βάφω”. Και έγινε χαμός. Η κοινότητα και ειδικά εν μέσω πανδημίας το επιθυμεί πολύ να συναντιέται και να ζυμώνεται. Εκτός από το καλλιτεχνικό αποτέλεσμα του φεστιβάλ, το πολύ ωραίο ήταν πως ανάμεσα μας, την ώρα της δημιουργίας, κυκλοφορούσαν οι πολίτες οι οποίοι ήθελαν πάρα πολύ να δουν τη διαδικασία δημιουργίας ενός street art έργου. H κατάσταση είχε ακόμα dj, μπουφέ από τον δήμο ενώ στην πίσω πλευρά του γηπέδου άλλο team πιτσιρικάδων (παγκόσμιων πρωταθλητών) εξασκούνταν στο parkour. Τελικά ήταν να βάψουν 15 άτομα και ήρθαν οι διπλάσιοι».
Τόσο επιτυχημένο ήταν αυτό το φεστιβάλ που τρεις μόλις εβδομάδες μετά διοργανώθηκε και ένα δεύτερο, επαναλαμβάνοντας την ιδέα, με τους καλλιτέχνες να βάφουν αυτή τη φορά το γήπεδο ποδοσφαίρου της Ηλιούπολης.
«Εκεί επικράτησαν περισσότερο τα έργα lettering» μας λέει ο Νίκος και συμπληρώνει: «σκέψου έβαψαν περιμετρικά το γήπεδο αλλά και μέσα, 210 άτομα από όλη την Αθήνα. Οι ηλικίες των καλλιτεχνών ξεκινούσαν από πιτσιρικάδες 12 χρονών μέχρι 45άρηδες. Και τα δύο φεστιβάλ απέδειξαν το εξής- υπάρχει ένα τεράστιο κοινό για αυτή την τέχνη, όχι μόνο από τους ίδιους τους street artists και τους πιτσιρικάδες που θέλουν να μπουν στο χορό αλλά και από τους ίδιους τους πολίτες».
Πώς και γιατί αποφάσισε ο δήμος να επενδύσει στην street art
Για όλα αυτά τα ωραία, δεν θα μπορούσαμε να μη ρωτήσουμε και τον δήμαρχο της περιοχής πως αποφάσισε να δώσει χώρο σε αυτή την πρωτοβουλία. «Πριν από τη δουλειά του Νίκου και των φίλων του στην πόλη, είχαμε τεράστιο πρόβλημα» ξεκινάει να μας λέει ο Γιώργος Χατζηδάκης και συνεχίζει: «Οι άναρχες μουτζούρες, τα οπαδικά συνθήματα και οι βωμολοχίες είχαν αρχίσει να καταλαμβάνουν όλη την Ηλιούπολη. Είχαμε φτάσει να βάζουμε τους αθλητικούς συλλόγους να πηγαίνουν οι ίδιοι και να σοβαντίζουν τα συνθήματα που έγραφαν οι οπαδοί σε τοίχους και άλλα σημεία της πόλης. Θέλαμε λοιπόν να βελτιώσουμε την αισθητική της πόλης, λύνοντας αυτό το πρόβλημα που μαύριζε την εικόνα μας. Ο Νίκος συντόνισε και άλλους καλλιτέχνες μαζί του.
Έτσι, ομορφύναμε τα σχολεία και μαζί τους ομόρφυνε και η ψυχολογία των παιδιών που μέσα στην πανδημία έζησαν μεγάλες αλλαγές. Διοργανώσαμε επίσης καλλιτεχνικά εργαστήρια για να βαφτούν τα ΚΑΦΑΟ του ΟΤΕ στον δήμο. Έχουν βαφτεί ήδη 50 και σκοπεύουμε να βάψουμε και τα υπόλοιπα 50! Πολλά από αυτά, βάφτηκαν από μαθητές οι οποίοι παρακολουθήσαν εργαστήρια ζωγραφικής στον πολιτιστικό οργανισμό του Δήμου, τον ΠΟΕΔΗΛ. Στο τέλος του εργαστηρίου, οι μαθητές έκαναν 18 έργα στα ΚΑΦΑΟ. (σ.σ τα έργα ήταν εμπνευσμένα από τον μοντερνισμό ενώ για την αποφυγή από τυχόν βανδαλισμούς στις μακέτες μπήκε ειδική υδροφοβική επίστρωση anti-tagging).
»Να σημειώσω ότι όλα αυτά τα πολλά δημόσια έργα που έχουμε πια, δεν τα έχει μουτζουρώσει από πάνω κανείς. Τώρα ετοιμαζόμαστε να κάνουμε το ίδιο και με τα ΚΑΦΑΟ της ΔΕΗ. Υπάρχει ακόμα ένας χώρος που έχει παραχωρηθεί στον Ελληνικό Ερυθρό Σταυρό για εκπαίδευση των μελών της οργάνωσης και έξω από το κτίριο ο Νίκος έκανε ένα όμορφο graffiti για τον εθελοντισμό. Δίπλα ακριβώς είναι ο σκακιστικός σύλλογος. Και εκεί graffiti σχετικό. Οι πολίτες είναι ενθουσιασμένοι. Τώρα θα εντάξουμε στη δράση και τα δημοτικά κτίρια. Ξεκινήσαμε με το graffiti που έγινε εδώ στο δημαρχείο, του Zetes, με το σημαντικό κοινωνικό μήνυμα των ημερών “Δεν είσαι μόνη”.
Εμείς πληρώνουμε τα υλικά στους καλλιτέχνες και τους δίνουμε και τα σημεία για να δημιουργήσουν. Συζητάμε ήδη πια και το να πληρώνονται κανονικά. Στην ουσία αυτό που κάνουμε εμείς το κάνουν ολοένα και περισσότεροι δήμοι, απλώς εμείς πρωτοπορούμε στην ποσότητα».
Πριν αποχαιρετήσουμε την πόλη, που οι κάτοικοι της κυριολεκτικά την λατρεύουν και την καμαρώνουν, ρωτάμε τον Νίκο τι άλλο σκοπεύει να βάψει στην Ηλιούπολη. Μας λέει: «Θα βάψω όλους τους βρεφονηπιακούς του δήμου. Είναι ίσως το πιο αγαπημένο μου εγχείρημα, γιατί τα παιδιά πιστεύουν στην μαγεία και την ψάχνουν διαρκώς στα καθημερινά πράγματα».
Ο Νίκος μας θυμίζει και ένα έργο του κατά την διάρκεια της πρώτης καραντίνας στο ανοιχτό γήπεδο μπάσκετ του δήμου, εκεί όπου με χάρτινα ποτήρια είχε γράψει στο συρματόπλεγμα: «Κάντε υπομονή και ο ουρανός θα γίνει πιο γαλανός». Τα ποτήρια έπεσαν, όπως λέει ο ίδιος, αλλά η ιδέα μένει.
- Μπορείτε να δείτε τη δουλειά του FLIP στο instagram εδώ: instagram.com/fl1p
